Mavzu: Kuzgi shudgor reja

Mavzu: Kuzgi shudgor

R E J A :

1. Kuzgi shudgorning axamiyati.

2. Kuzgi shudgor chukurligi va shudgorlash muddatlari.

3. Erni kuzda ikki yarusli xaydash.

4. Erni xar xil chukurlikda xaydash.

5. Xaydalma katlam kalinligini oshirish usullari.

Yer kuzda xaydalganda kesaklar orasidagi suv sovuk va ilik kunlarda goxo muzlab goxo erib kesaklarni maydalanishini ta’minlaydi. Kuzda xaydab kuyilgan erda namlik kup tuplanadi, mikrobilogik jarayonlar uchun kulay sharoit yaratiladi. O’simlik koldiklari kumilib chirishi uchun imkoniyat yaratiladi. Kuzda xaydab kuyilgan erni baxorda ekin ekishga tayyorlash ancha oson buladi. Sifatli utkazilgan kuzgi shudgor baxorgi xaydashga nisbatan ekinlar xosilini 10-20 % oshiriladi, xosil erta va sifatli bulib etiladi. Tuprok namligi maksimal dala nam sigimiga nisbatan 40-60 % bulganda er sifatli xaydaladi. Kuruk yoki sernam tuprok xaydalganda palaxsa va kesaklar xosil buladi. Xozirgi ishlab chikarilayotgan puluglar agdaradigan katlam kengligining xaydash chukurligiga nisbati 1:1 va 1,2:1, bu nisbat erni sifatli xaydalishini ta’minlaydi. Agdariladigan katlam kengligining chukurligiga bulgan nisbati ortik yoki kam bulsa katlam tulik agdarilmaydi, bunda er sifatsiz xaydaladi.

Xaydov sifati katlami agdarish darajasiga xam boglik, katlam kancha kup (135°-160°) agdarilsa, O’simlik koldiklari va xar xil kasallik kuzgatuvchi zamburuglar xamda zarakunandalar erga yaxshirok kumilib, er yuzasi tekisrok buladi.

Er fizik jixatdan etilgandagina unga ishlov berish kerak, aks xolda tuprokning fizik, kimyoviy xususiyatlari yomonlashadi, uni bartaraf etish uchun ortikcha mexnat va mablag sarflanadi. Erni sifatli xaydashda xaydash usulining axamiyati katta. Er, asosan, ikki usulda, ya’ni aylanma yoki shakilli va paxta (zagon) larga bulib xaydaladi.

Aylanma yoki shaklli xaydash maydonning urtasi yoki chekkasidan boshlanadi. Bunsa pulug kayrilishlarida xaydash chukurligidan kutarilmaydi, xaydash esa maydonning urtasi yoki chekkasida tugallanadi.Bu usulda er sifatli xaydalmaydi, chunki xaydash chukurligi xamma erda bir tekisda bulmaydi.

Dala tugri paxtalarga–zagonlarga bulib xaydalganda sifatli buladi. Agregatning yurish xarakteriga karab, paxtalarga paxtalar xaydalganda marza yoki egatlar xosil buladi:Plug paxtaning urtasidan yurib, oxiriga kelganda ikkinchi yurishni ung tomondan boshlasa, bunda agdarilayotgan katlam yonma-yon tushib, marza xosil buladi.Plug taxtaning chekkasidan yurib, oxiriga kelganda chap tomondan yursa, keyingi yurishlarni xam shu yusinda davom etdirsa taxtaning urtasida chukur egat xosil buladi.

Traktorning salbiy yurishini, marza va egatlar sonini kamaytirish uchun taxtaning eni 40-80 m bulgani yaxshi. Aks xolda marza va egatlar soni kupayib, erning relfi buziladi, uni tekslash uchun kup mexnat sarflanadi.Tok sonli taxtalarni ichkariga, juft sonli taxtalarni esa tashkariga agdarib xaydalganda marza va egatlar kamayadi.

Er chukur xaydalganda tuprokning, suv, xavo issiklik va oziklanish rejimlarini yaxshilanadi.

Respublikamizning shimoliy zonasida noyabr oyi, markaziy zonasida 15 noyabrdan 15 dekabrgacha, janubiy zonada 20 noyabrdan 15 dekabrgacha bulgan va kuzgi shudgor uchun eng kulay vakt xisoblanadi. Erni yukorida keltirilgan muddatlarda xaydalgandagina tuprokning xaydalma katlami ob-xavo xaroratining keskin uzgarishi natijasida muzlaydi va eriydi. Natijada shudgorlashda xosil bulgan palaxsa va katta-katta kesaklar maydalanib, xaydalma katlam tuprogi Dehqonchilik nukta nazaridan zaruriy bulgan donadorlikni egallaydi.

Tuprok sharoitiga kura 30-35 sm gacha chukurlikda xaydalishi mumkin. Yangi uzlashtirilgan erlar 20-22 sm chukurlikda xaydaladi. Keyinchalik xaydash chukurligi asta-sekin oshirib boriladi.

Erni ikki yarusli xaydash muxim axamiyatga ega. Buning uchun PYa-3-35, PYa-3-35 rusmli pluglardan foydalaniladi. Ikki yarusli xaydaganda ustki katlam (0-15 sm) pastga, pastki katlam (15-30 sm) tepaga chikariladi. Tuprokning xossalari yaxshilanadi. Ekinlar xosili ma’lum darajada oshadi.

Erni xar xil chukurlikda xaydash begona utlarni, zararkunandalarni, kasalliklarni kamaytirish va organik koldiklarni tula chirishini ta’minlash uchun utkaziladi.

Er birinchi yili 30-32 sm, ikkinchi yili 22-24 sm, uchinchi yili 26-28 sm chukurlikda xaydalsa, yukorida kursatilgan chukurlikdagi katlamga tushgan zararli organizmlar xamda organik koldiklar uch yilgacha tuprok yuzasiga chikarilmaydi. Natijada zararli organizmlarni kamayishi va O’simlik koldiklarini tula chirishiga erishadi.