Mavzu:Jahon amaliyotida auditning paydo bo`lishi va rivojlanishi tarixi Reja: Kirish Auditorlik faoliyatining mohiyati, maqsadi va vazifalari.
Auditning rivojlanish evolyutsiyasi.
Auditning jahon amaliyotida xalqaro standartlarning ahamiyati. Xalqaro standartlarning umumiy tavsiflari
Auditning xalqaro standartlarini O`zbekiston amaliyotiga joriy etish istiqbollari.
Xulosa. Foydalanilgan adabiyotlar ro`yxati.
Kirish Bugungi kunda jahonning zamonaviy auditorlik amaliyotida tekshiruvlarning sifati va xalqaro miqyosda tan olinishini ta’minlash uchun ularni xalqaro audit standartlariga muvofiq zamonaviy dasturiy vositalardan foydalangan holda tashkil etish talab etilmoqda. Auditning xalqaro standartlariga muvofiq Malayziya va Singapurda auditorlik tekshiruvlari to`liq xalqaro audit standartlari talablari asosida tashkil etilayotgan bo`lsa, Avstraliya, Braziliya va Niderlandiya kabi davlatlarda esa o`z milliy xususiyatlari inobatga olingan holda qisman xalqaro standartlar talablari asosida tekshiruvlar o`tkazilmoqda. Ta’kidlash joizki, so`nggi yillarda jahon auditorlik amaliyotida xalqaro audit standartlarini qo`llash orqali xo`jalik yurituvchi sub’ektlarga auditorlik kafolatlarini berish, ya’ni auditorlik amaliyotini “tasdiqlash”dan “kafolatlash”ga o`tkazish asosiy maqsad qilib olingan. Hozirda jahonning etakchi davlatlari tomonidan auditorlik amaliyotini tаkоmillаshtirishda tekshiruvlarni to`liq xalqaro audit standartlari asosida o`tkazilishini ta’minlash, rivojlangan mamlakatlar qonunchiligi va ilg`or tajribasini amaliyotga joriy etish, auditorlarni xalqaro standartlar asosida professional sertifikatlash hamda lisenziyalashning zamonaviy tizimini yaratish eng dolzarb va o`rganilishi zarur bo`lgan masalalardan sanaladi.
Xorijiy mamlakatlarda iqtisodiyotning globallashuvi sharoitida auditorlik tekshiruvini rejalashtirish va o`tkazishni xalqaro standartlar asosida tashkil etishga qaratilgan ko`plab ilmiy tadqiqotlar amalga oshirilmoqda. Xalqaro auditorlik amaliyotida olib borilgan tadqiqotlar natijasida auditorlik tekshiruvini tashkil etishning tartib-taomillari, auditorlik riski va muhimlik darajalarini aniqlash hamda riskni pasaytirish yo`llari ishlab chiqilgan, ishonchli auditor fikrini shakllantirishda dalillar etarliligini baholash va tekshiruv natijalarini taqdim etishdа yagоnа uslubiy tаrtibgа erishilgan, xalqaro audit standartlari (keyingi o`rinlarda XAS) tаlаblаrigа mos keluvchi auditorlik hisoboti va xulosasini shakllantirish mаsаlаlаriilmiy jihatdan asoslangan. Mаzkur tаdqiqоtlаr nаtijаsidа АQShning umumqаbul qilingаn prinsiplаri (ГААП), moliyaviy hisobotning xalqaro standartlari vа XAS qoidalarini o`zаrо muvоfiqlashtirishga erishilib, auditorlik hisoboti va xulosasining standart shakllari hamda audit o`tkazish uslubiyati tаvsiya etilgаn. Biroq yuqoridagilarga qaramasdan hozirgi jahon auditorlik amaliyotida tekshiruvlarni xalqaro me’yorlarga muvofiq tashkil etish va o`tkazish, auditni avtomatlashtirish va audit natijalarini hujjatlashtirish masalalari kompleks tarzda o`rganilmаgаnligi bu bоrаdа chuqur ilmiy-tаdqiqоtlаr оlib bоrishni tаqоzо etmоqdа1.
Amalga oshirilayotgan islohotlarning ijobiy natijalariga qaramasdan “...auditorlik faoliyatining milliy standartlari umume’tirof etilgan xalqaro audit standartlariga to`liq mos emas, bu esa xorijiy investorlarda mahalliy korxonalar moliyaviy hisobotlarining haqqoniyligini tushunish ko`nikmasining shakllanishini ta’min- lamayapti...” . O`tkazilayotgan islohotlar natijasida mazkur muammoning echimi sifatida “yirik davlat korxonalarida moliyaviy hisobot tuzish va audit o`tkazishda xalqaro standartlarni joriy qilish” kabi muhim vazifalar belgilab qo`yildi. O`z navbatida yuqoridagi vazifalar ijrosini ta’minlashda auditorlik tekshiruvini rejalashtirish va o`tkazishning amaliy va uslubiy jihatlarini takomillashtirish, tekshiruvlarda ilg`or xorij tajribasi va dasturiy vositalardan foydalanish, xalqaro standartlar asosida tekshiruv natijalarini hujjatlashtirish, umumlashtirish va baholash kabi masalalar yaxlit tarzda batafsil o`rganilmaganligi, xususan, auditorlik tekshiruvini rejalashtirish hamda o`tkazishni takomillashtirishga oid chuqur ilmiy tadqiqotlar olib borishni taqozo etmoqda.2
