Mavzu: ferents listning fortepiano ijodi

MAVZU: FERENTS LISTNING FORTEPIANO IJODI.


Reja:

1. 
   F. Listning fortepiano ijodiga xarakteristika.
   
2. 
   «Venger rapsodiyalari».
   

Bayoni:
List butun ijodiy yo’li davomida yaratgan fortepiano asarlari kompozitor ijodining muhim va salmoqli qatlamini tashkil qiladi. Bu asarlarda List o’zini ham buyuk fortepiano ijrochisi, ham iste’dodli kompozitor ekanligini namoyish qildi. Aynan fortepiano ijrochisi uchun asarlar yozishda List yangi ifoda vositalari va yangi kompoziciya uslublarini topdi. Barcha musiqiy fikrlarini tushunarli tarzda ifodalab berdi. Shuningdek, doimiy izlanishda bo’lgan ijodkor sifatida List fortepiano ijrochiligi san’atiga juda katta o’zgarishlar kiritdi. «XIX–asrning eng mohir ijrochilaridan bo’lgan Listning barmoqlarida butun boshli simfonik orkestr yashiringan», - degan edi kompozitorning zamondoshlari. Darhaqiqat Listning fortepiano asarlari ijro etilganda xuddi orkestr yangrayotgandek bo’ladi. Goh violonchelning juda nozik, lirik ijrosini, goh truba va trombonlarning chaqiriq ohanglarini, arfaning chiroyli passajlarini sezish mumkin. Shuningdek kompozitor torli-kamonli sozlarga xos ijro uslublarini ham fortepiano ijrochiligida qo’lladi va fortepiano tovush xususiyatlarini yanada boyitdi. Shunday qilib List fortepiano sozini imkoniyatlarini kengaytirdi va uni simfonik orkestrga yaqinlashtirdi.
Listning fortepiano ijodi quydagi janrlardagi asarlardan iborat:

1. 
   Parafrazalar (boshqa mualliflar asarlari mavzulariga yozilgan erkin fantaziyalar).
   
2. 
   Transkripciyalar (simfonik orkestr, organ va vokal asarlarini fortepiano ijrosi uchun qayta ishlab yozilgan asarlar).
   
3. 
   Etyudlar.
   
4. 
   Musiqiy manzaralar - turkumlarga birlashtirilgan programmali (dasturli) pesalar.
   
5. 
   Sonatalar, balladalar, polonezlar.
   
6. 
   Rapsodiyalar va boshqa ko’plab asarlar.
   

«Venger rapsodiyalari»

Listning juda ko’p fortepiano asarlari orasida «Venger rapsodiyalari» tarixiy va badiiy ahamiyati jihatidan eng muhim o’rinlardan birini egallaydi. Ular soni o’n to’qqizta bo’lib, folklor manbalar asosida yozilgan. Rapsodiyalar venger va cigan (lo’li) halqlarining qo’shiq va raqslari mavzulariga yozilgan fantaziyalardir. Chuqur milliy ruh bilan sug’orilgan bu asarlar milliy ozodlik uchun kurash davrida venger halqining o’zligini anglashiga juda katta yordam berdi. Ularning tarixiy ahamiyati ham shundadir. Venger rapsodiyalari faqat Vengriyada emas, boshqa mamlakatlarda ham katta shuhrat qozondi.

«Rapsodiya» so’zi grekcha bo’lib, «qo’shiq» degan ma’noni anglatadi. XIX-asrda rapsodiya janr sifatida fortepiano musiqasiga kirib keldi. List birinchi bo’lib rapsodiyalarni xalq qo’shiq va kuylari asosida yozilgan fantaziyalar sifatida yaratdi. Rapsodiyalarning ko’pchiligi ikki bo’limdan iborat. Birinchi bo’lim sekin sur’atda bo’lib qo’shiqni eslatadi. Tez chalinadigan bo’limda venger xalqining mashhur va sevimli raqsi «chardash» ga xos xususiyatlar bor. Halq musiqasidagi kabi musiqiy mavzularning variaciya uslubida rivojlantirilishi Listning ko’pchilik rapsodiyalariga xos xususiyatdir.
Venger rapsodiyalari orasida Ikkinchi, Oltinchi, O’n ikkinchi va O’n to’rtinchi rapsodiyalar nihoyatda mashhurdir. Ikkinchi rapsodiya musiqiy mavzularining xilma-xilligi, Oltinchi rapsodiya ajoyib variaciyalari, O’n ikkinchi rapsodiya badiha uslubidagi rivojlanishi va O’n to’rtinchisi qahramonlik mavzusi va erkin uslubda rivojlanishi bilan tinglovchiga estetik zavq beradi. Bu rapsodiyalar simfonik orkestr ijrosi uchun ham qayta ishlangan.


Tayanch iboralar.

1. 
   Badiha –eng qadimiy ijro uslublaridan biri. Unda musiqa yaratish ijro paytida amalga oshiriladi.
   
2. 
   Folklor - xalq donishmanligi, halq ijodi. Musiqiy folklor –xalq hayoti, dunyoqarashi va ideallarini aks ettiruvchi xalq musiqiy ijodi.