Mavzu: Analog Raqamli O’zgartgich

BERDAQ ATINDAG’I QARAQALPAQ MA’MLEKETLIK UNIVERSITETI Ekonomika fakulteti 3-v ekonomika studenti Djarkinbaeva Aynuranin’ «Pul hám bankler» pa’ninen PREZENTATSİYA jumisi Tema: İnflyatsiya mazmunı,

İnflyatsiyanin’ mazmunı,

• Inflyaciyanin’ mazmunı
• Inflyaciyanin’ tu’rleri
• Inflyaciyani o’lshew usillari

Inflyaciya sózi latın tilinen kelip shıqqan bolıp, inflatio-(vzdutiya) isiniw, kópiriw degendi ańlatadı. Inflyaciya sózi Arqa Amerikada 1861-1865-jıllarda birinshi mártebe qollanılıp baslaǵan. Ekonomikalıq ádebiyatlarda bul termin 20 ásirdiń baslarında kóplegen mámleketlerdiń qaǵaz pullardı qollanıwǵa ótkeninen keyin payda bolǵan.

• Inflyaciya sózi latın tilinen kelip shıqqan bolıp, inflatio-(vzdutiya) isiniw, kópiriw degendi ańlatadı. Inflyaciya sózi Arqa Amerikada 1861-1865-jıllarda birinshi mártebe qollanılıp baslaǵan. Ekonomikalıq ádebiyatlarda bul termin 20 ásirdiń baslarında kóplegen mámleketlerdiń qaǵaz pullardı qollanıwǵa ótkeninen keyin payda bolǵan.
•  “Inflyasiya - bul uliwma baha dárejesiniǹ ósiwi”. Demek, bul barliq tovarlarǵa bolǵan bahaniǹ ósiwi emes. Hátte inflyasiya ósimi júdá joqari bolǵan waqitta da ayirim tovarlar bahasi júdá joqari ósimde ósiwi múmkin. Misali, AQSH ta 1970-1980 jillari júdá joqari inflyasiya waqtinda da kompyuter hám videomagnitofonlarǵa baha sol turisinda saqlanip qalǵan. Solay etip, ayirim tovarlarǵa baha tez ósiwi múmkin, ayirimlarina áste. Inflyasiyaniǹ eǹ quramali hám eǹ qiziq jeri oniǹ aniqsizliǵi bolip tabiladi.

• Inflyaciyanin’ mazmunı

Demek inflyasiya dáwirinde tovarlarǵa uliwma baha ósip keter eken, xaliq xojaliǵinda pulǵa degen talap ósip ketedi. Nátiyjede mámleket qosimsha pul shiǵariwǵa májbúr boladi hám aylanista pul massasiniǹ kóbeyip ketiwine yaǵniy pul massasiniǹ (vzdutiya) isip ketiwine alip keledi. Inflyasiya kóplegen sanaati rawajlanǵan mámleketlerdiǹ basinan ótkergen qubilisi bolip tabiladi (YAponiya hám Germaniyadan basqa). Misali, AQSH, Italiya, Avstraliya, Fransiya, SHvetsiya, Ullibritaniya h. t. b. hátte Izrail 1980-jillarda superinflyasiya qubilisin basinan keshirgen.Inflyasiya ásirese bazar ekonomikasina ótiw dáwirin basinan keshirip atirǵan mámleketlerde qiyinǵa túsedi. Sebebi, olarda bahani sheklewshilik yaǵniy bahaǵa mámleket tárepinen tekseriwdi toqtatiw bazar ekonomikasina ótiwdiǹ baslanǵish qádemleri bolip tabiladi. Al, bul bolsa óz gezeginde inflyasiyaǵa alip keledi. Ótiw dáwirinde tovarlarǵa bolǵan baha ósiwi tolqini hám tovarlardiǹ qitshiliǵi inflyasiyaǵa alip keliwshi tábiyǵiy qubilis. Sebebi, talap usinistan bárqulla bul waqitlarda joqari boladi, al bunday waqitta baha joqarilay beredi.
Ekonomistler inflyasiyaniǹ eki tipin bólip kórsetedi.

• Talap inflyasiyasi. Baha dárejesindegi ózgerisler talaptiǹ kópligi menen túsindiriledi. Ekonomika óndiriske qaraǵanda kóbirek sarplawǵa qádir bolip qaladi. Óndiris tarmaǵi tovarlarǵa bolǵan kúshli talapqa juwap bere almay qaladi, sebebi, qolda bar barliq resurslar sarplanǵan boladi. Sonliqtanda, bul awisiq talap óndirilgen ónimge bahaniǹ ósiwine alip keledi. hám talap inflyasiyasiniǹ júz beriwi boladi. Talap inflyasiyasiniǹ mazmunin tómendegishe qisqasha qilip aytiwimizǵa boladi. “Az sandaǵi tovarlarǵa oǵiri kóp muǵdardaǵi puldiǹ sáykes keliwi”.
• Qárejetler inflyasiyasi - óndiris qárejetleriniǹ ósiwinen kelip shiǵatuǵin inflyasiya. Inflyasiya qárejetlerdiǹ ózgerisi nátiyjesinde hám bazarda usinistiǹ ózgerisi nátiyjesinde de kelip shiǵiwi múmkin. Bir qansha mámleketlerde ayirim waqitlarda talap artiq bolmasa da baha ósken dáwirleri bolǵan. Baha dárejesi ósip barsa da ónim kóleminiǹ azayip hám adamlardiǹ jumis penen támiynleniwiniǹde azayip bariwi qubilislari da bolip ótken.