Mavzu : Tovush signalini kuchaytirish va o’zgartirish qurilmalari

Mavzu : Tovush signalini kuchaytirish va o’zgartirish qurilmalari
Ovozni yozib olish va chiqarish usulidan qat'iy nazar, ovozni chiqaruvchi uskunalari to'plamiga (mustaqil element yoki komponent sifatida) mikrofonlar, kuchaytirgichlar va karnaylar kiradi.
Bitta karnay orqali ovozli dasturni tinglayotgan tinglovchi ovoz to'lqinidagi ba'zi ma'lumotlarni yo'qotadi. Uning uchun orkestrning barcha cholg'ulari sadolari bir nuqtadan chiqqanga o'xshaydi. Ovozni uzatishning ushbu usuli monofonik deb nomlanadi. U monofonik radiolarda, televizorlarda va boshqalarda ishlatiladi. Monofonik ovozni kuchaytirish tovush manbasini lokalizatsiya qilish to'g'risida ma'lumot bermaydi.
Binaural effekt atrofdagi tovush tizimlarini - stereofonik, kvadrafonik va boshqalarni yaratishga asos bo'ldi.
Stereo tizimdagi atrof-muhit ovozi fazoviy tovush manbasini ikki xil nuqtadan yozib olish (va keyinchalik ijro etish) orqali amalga oshiriladi. Bunday holda, yozib olish har bir yozib olishdan o'tish nuqtasidan o'z mustaqil kanalida amalga oshiriladi. Kanallar orasidagi farq ovoz yozish nuqtalariga yetib borgan vaqt bilan belgilanadi.
11-rasmda ikkita kanalli stereofonik ovoz yozish tizimining funktsional sxemasini ko'rish mumkin.

11-rasm. Ikki kanalli stereofonik ovoz yozish tizimining funktsional sxemasi: 1 - mikrofon, 2 - kuchaytirgich, 3 – karnay (громкоговоритель) , 4 - stereo effekt zonasi
Ovoz manbasining tovush maydoni ikkita mikrofon tomonidan olinadi, kuchaytiriladi va ikkita karnay (ovoz kuchaytirgich) tomonidan chiqariladi. Stereo tizimdagi tovush manbalarini maksimal darajada lokalizatsiya qilish fonogrammani stereo naushniklar orqali tinglash orqali amalga oshiriladi, chunki bu holda chap kanaldagi ovoz tinglovchining chap qulog'iga, o'ngdan esa o'ngga eshitiladi. Ikkala karnaydan foydalanganda tinglovchining har bir qulog'i ikkala karnaydan tovushni qabul qiladi. Bunday holda, stereo effekt zaiflashadi.
Stereo effekt zonasidagi tinglovchi ovoz balandligini sezadi. Bunda ovoz manbai yo'nalishini aniqlash mumkin bo'ladi. Ovoz sifati yaxshilanadi, tabiiyligi oshadi. Stereo tovushni chiqarish bilan chastota va chiziqli bo'lmagan buzilishlar quloqqa kamroq seziladi.
Bugungi kunda ikki kanalli stereofoniyadan radioeshittirish, mexanik, magnit va optik ovoz yozishda keng foydalanilmoqda.
Mikrofonlar. Mikrofon bu tovush tebranishlarini elektr tebranishlariga aylantiruvchi qurilma. Hozirgi vaqtda mikrofonlar ovozli eshittirish tizimlarida (radioeshittirish, televidenie), ovoz yozishni, ovozni kuchaytirishda, kontsert va teatr uskunalarida, tibbiyotda, o'lchov uskunalarida va boshqalarda kirish elementi sifatida keng qo'llanilmoqda. Mikrofon qabul qilgan tovush tebranishlari elektr energiyasiga aylanadi, kuchaytiriladi va karnay tomonidan qayta ishlab chiqariladi. Mikrofonlarning asosiy parametrlari nominal chastota diapazoni, sezgirlik va yo'naltirilganligidir.