Mavzu : Risklarni baholash usullari

Mavzu : Risklarni baholash usullari
Xavflarni baholash usullari turli kutilgan va kutilmagan vaziyatlarni o’rganish uchun kuchli vositadir.
Keyinchalik, kiberxavfsizlik asoslari kursining bir qismi sifatida ba’zi amaliy mashg’ulotlarda fodalaniladigan xavflarni baholash usullari tavsivflanadi.

“Galstuk-babochka “ tahlil usuli

Ushbu usul o’rganilayotgan salbiy hodisaning sababdan oqibatga qadar rivojlanish grafik tavsiflash va tahlil qilishdir. Ushbu usulning asosiy yo’nalishi tekshirilayotgan hodisaga qarshi choralar va uni keltirib chiqaradigan sabablarga qaratilgan.

Ushbu usulni amalgam oshirish quyidagi bosqichlarni ajratishi mumkin:

1.Grafik markazida tahlil qilish uchun hodisani aniqlash.
2.Tekshirilayotgan hodisaga olib kelishi mumkin bo’lgan sabablar ro’yxatini tuzish.
3.Tekshirilayotgan voqea oldindan vaziyatning rivojlanish mexanizminitahlil qilish.
4.Hodisaning rivojlanishiga olib keladigan omillar va uning oqibatlari tavsiflashi mumkin.
5.Hodisadan oldin deb ataladigan sabablarning rivojlanishiga to’sqinlik qiladigan to’siqlarni namoyish qilish profilaktika choralari.Eskalatsiya omillari uchun to’siqlarni ham ko’rsatishingiz mumkin.
6.Tekshirilayotgan voqea sabab bo’lishi mumkin bo’lgan oqibatlar ro’yxatini tuzish.
7.O’rganilayotgan voqeaning oqibatlarini rivojlanishiga to’sqinlik qiladigan to’siqlarni namoyish qilish.
“Galstuk-babochka” tahlilini o’tkazish orqali biz xavfli hodisalar va ularning oqibatlarning oldini olish, yumshatish yoki kutilayotgan hodisalarini kuchaytirish,

tezlashtirishga yo’naltirilgan xavfli voqealar va to’siqlarning asosiy yo’llarini aniq ko’rsatilgan oddiy diagramma kiritamiz(tekshirilayotgan voqea ijobiy bo’lgan taqdirda).

Dasturni ishlab chiqarish uchun taxdid jadvali

Dorixonada bo’ladigan tahdidlar

Tahdidlar ro’yxati	Oqibati	Tahdidlarni yuzaga kelish ehtimoli	Risk o’lchovi	Tahditlar ranjirlash
Sotuvchining masulyatsizligi	7	6	7	2
Dorilarning muddati o’tib ketishi	5	4	5	4
Dorixona noto’g’ri joyga ochilishi	6	5	7	3
Dorilar vaqtida yetib kelmasligi	7	4	6	5
Mahsulot mijozga yoqmasligi	9	5	7	1
Hisob kitobda adashishlik(pulda)	6	3	8	6
Sotuvchilarni ketib qolishi	3	5	6	7

Nosozliklar daraxti

Nosozliklar daraxti(FT) – bu tizimning muhim hodisasi va uning sabablari o’rtasidagi o’zaro bog’liqlikni aks ettiruvchi yuqoridagi pastga yo’naltirilgan mantiqiy diagramma. Shuningdek, siz yakuniy hodisaning ehtimolligini taxmin qilishingiz mumkin. Nosozlik daraxtining asosiy elementlari, quyidagilar:

• TOP hodisasi, bu muhim tizim hodisasining tavsifi.

• Asosiy hodisalar, aniqlangan sabablarning eng past darajasi.

• TOP hodisasi va asosiy voqealar o’rtasidagi mantiqiy aloqani ta’minlaydigan OR yoki AND eshiklar kabi mantiqiy eshiklar

• Shuningdek, ba’zi qo’shimcha belgilar mavjud bo’lishi mumkin.

Nosozlik daraxtlari tahlili- bu nosozliklar daraxti asosida amalga oshiriladigan sifatli va miqdoriy tahlillar.

FTA tahlili besh bosqichni o’z ichiga oladi:

• 
  Kiruvchi hodisani aniqlang , Tekshirilishi kerak bo’lgan yakuniy hodisani anqilash.
  
• 
  Tizim haqida tushuncha oling, Yakuniy voqeadan boshlab, yakuniy hodisaga olib keladigan sabablarni toppish
  
• 
  Nosozlik daraxtini yarating, Belgilangan sabablarga olib kelishi mumkin bo’lgan aniq voqealar yoki nosozliklarni aniqlash uchun ko’rsatilgan sabablarni tahlil qilish
  
• 
  Nosozlik daraxtini tizimli baholang. Keyingi darajadagi sabablarni izchil tahlil qilish va hakozo
  
• 
  Aniqlangan xafvlarni nazorat qiling. Dastlabki hodisalar ehtimolini baholash, so’ngra oxirgi voqea ehtimolini hisoblash.