Maʼruza rejasi

Maʼruza rejasi:

1. 
   Tishli uzatmalarning tasnifi.
   
2. 
   Afzallik va kamchiliklari.
   
3. 
   Ishlatilishi haqida maʼlumotlar.
   

Tishli uzatmalarning tasnifi.
TISHLI UZATMA - aylanma harakatni bir valdan ikkinchi valga ularda joylashgan aylanuvchi qismlar(g‘ildiraklar)dagi tishlarning o‘zaro ilashishi xisobiga uzatishga mo‘ljallangan mexanizm.

Eng oddiy tishli uzatma o‘zaro ilashgan ikkita tishli g‘ildirakdan

tuzilgan bo‘lib, kichkina tishli
g‘ildirak SHESTERNYA, kattasi G‘ILDIRAK deyiladi.
Tishli uzatmalar quyidagi belgilarga ko‘ra tasniflanadi:
1. Uzatmadagi vallarning o‘zaro joylashishiga qarab:

1. 
   vallarining o‘qlari parallel joylashgan-silindrsimon tishli g‘ildirakli uzatmalar;
   
2. 
   vallarining o‘qlari kesishgan - konussimon tishli g‘ildirakli uzatmalar;.
   

v) vallarining o‘qlari ayqash joylashgan - chervyakli, vintli va gipoidli tishli uzatmalar

2. 
   Tishlarning g‘ildirak geometrik o‘qiga nisbatan joylashishi bo‘yicha:
   

a) to‘g‘ri tishli; b) qiya tishli;

c) shevron tishli; d) egri tishli.

2. 
   Tishli g‘ildiraklarning o‘zaro joylashishi bo‘yicha:
   

a) tashqi ilashishli; b) ichki ilashishli.

2. 
   Konstruktiv bajarilishi bo‘yicha:
   

1. 
   ochiq;
   

2. 
   y opiq, yaʼni yopiq korpusda joylashgan (Reduktor);
   

5. 
   Tishlarning profiliga ko‘ra:
   

5. 
   Vallar geometrik o‘qlarining nisbiy harakati bo‘yicha:
   

1. 
   geometrik o‘qlar qo‘zg‘almas bo‘lgan qatorli uzatmalar;
   

2. 
   qo‘zg‘aluvchan geometrik o‘qli planetar uzatmalar;
   

7. G‘ildiraklarining aylana tezligi bo‘yicha:

1. 
   sekin yurar (u = 3¸4 m/s);
   

2. 
   o‘rtacha tezlikli (4 m/s < u < 15 m/s);
   

3. 
   yuqori tezlikli (u > 15 m/s).
   

Tishli uzatmalarning afzalliklari va kamchiliklari:
Afzalliklari:

1. 
   Amalda xoxlagan quvvatni (50000 kVt va undan yuqori) aylana tezliklarning keng chegaralarida uzatish mumkin.
   
2. 
   Uzatishlar soni doimiy.
   
3. 
   Ixcham, ishonchli va uzoq muddat ishlaydi.
   
4. 
   F.I.K. yuqori (h = 0,97...0,98) va xizmat ko‘rsatish oson.
   
5. 
   Vallarga va tayanchlarga tushadigan bosim kuchlari nisbatan kichik.
   

7. Gildiraklarni turli-tuman materiallardan tayyorlash mumkin. Kamchiliklari:
1. Uzatishlar sonining cheklanganligi, bir juft tishli g‘ildirak uchun Umax = I2,5. 2. Bikr ishlaydi, shuning uchun titrash va shovqin manbai xisoblanadi hamda zarbli va keskin o‘zgaruvchan yuklanishlarga yaxshi chidamaydi. 3.Katta aniqlikdagi tishli g‘ildiraklarni tayyorlash nisbatan murakkab va qimmatroq.
Ishlatilishi haqida maʼlumotlar.
Tishli uzatmaning turi uning bajaradigan vazifasi, yuklanish xususiyati va ishlash sharoitiga qarab qabul qilinadi.
Sikloida profilli tishlar sekin yurar va kam yuklangan uzatmalarda; Novikov tipidagi tishlar katta quvvatlarni uzatishda, qolgan xollarda esa evolventali tishlar ishlatiladi.
Aylana tezlik u < 5 m/s bo‘lganda to‘g‘ri tishli, u > 5 m/c da qiya tishli, og‘ir yuklangan uzatmalarda esa shevron tishli g‘ildiraklar ishlatiladi.
Tashqi ilashishli uzatmalar harakat yo‘nalishini teskarilatish zarur bo‘lganda, ichki ilashish esa yo‘nalishni bir xil saqlash uchun qo‘llaniladi.
Mashinaning konstruksiyasi imkon berganda uzatmalarni har doim yopiq yoki yarim yopiq korpusga moylanadigan qilib joylashtirish zarur.
Planetar uzatmalar pog‘analar sonini ko‘paytirmasdan ancha katta yoki kichik uzatish nisbatlarini olish, hamda harakatni bir vaqtning o‘zida bir nechta yo‘nalishda uzatish imkonini beradi. Biroq bu uzatmalar nisbatan yuqori aniqligda tayyorlash va yig‘ishni talab qiladi, hamda ularni yig‘ish uchun ko‘proq vaqt sarflanadi.
Nazorat savollari
1.Tishli uzatmani tasnifini ayting?
2.Tishli uzatmani asosiy afzalligi nimadan iborat, boshqa uzatmaga nisbatan?
3.Tishli uzatmani asosiy kamctiligi nimadan iborat, boshqa uzatmaga nisbatan?
4. Tishlarning profiliga ko‘ra qanday turlaini bilasiz ?
5.Nima uchun evolvent profilli tishli uzatma keng ishlatiladi?
6.Tishlarning g‘ildirak geometrik o‘qiga nisbatan joylashishi bo‘yicha qanday turlaini bilasiz ?