Lekciya 9 molekulyar turaqliliqlar esaplanġan dipol momenti reje

_LEKCIYA 9
MOLEKULYAR TURAQLILIQLAR ESAPLANĠAN DIPOL MOMENTI
Reje:
1. Molekulyar turaqlılıqlar esaplanǵan dipol momentin esaplaw usılları
2. Klauzius-Mossoti-Depay teńlemesi. Lorents-Lorentts teńlemesi.
3. Molyar refraktsiyaga tiyisli nizamlıqlar.


Tayanish sózler: elektr dipol momeni, Klauzius-Mossoti-Depay teńlemesi. Lorents-Lorentts teńlemesi, molyar sınıwı, aralaspalardıń sınıwı, ionlardıń sınıwı, refraksiya refraksiyaniń additivligi


Molekulyar turaqlılıqlar esaplanǵan dipol momentin esaplaw usılları
Molekulyar polyarlaniwdin tómendegi túrleri bar:
1) sırtqı elektr maydanı tásirinde elektronlardıń atom yadrosina salıstırǵanda jılısıwı --elektron polarizatsiya Pe dep ataladı
2) sırtqı elektr maydanınıń tásirinde molekula payda etiwshi atomlardin oń zaryadlanǵan yadrolarinin jılısıwı -atom polarizatsiyasi Pa dep ataladı
3) Po orientatsiya polarizatsiyasi -sırtqı elektr maydan kúsh sızıqları boylap dipol molekulalarınıń orientatsiyasi menen baylanıslı.
Pe + Pa = Pd jıyındısı deformatsiyion polyarlaniw dep ataladı.
Pd temperaturaǵa baylanıslı emes hám Po dıń ma`nisi temperatura kóteriliwine baylanıslı kemeyedi. Bul molekulalardıń termik xaotik háreketine baylanisli
Ulıwma deformasiya :
Р = Рe + Ра + Ро = Рd+ Ро (3)

Sırtqı maydanǵakiritilgenmolekulanıń dipolmomenti (induktsiyaetilgen) elektrmaydankernewimuǵdarınaproporsionalbolıptabıladı

μ = ɛ₀αE
buljerde ε₀ elektr turaqlisi; α - molekulanińpolyarlaniwshanligi; E - sirtqi elektr maydaniniń kúshi.
Dielektrik sińiriwsheńlik - Bir hil dielektrikdagi maydan kúshliligi vakuumdaǵı bul zaryadlar payda etgen maydan kúshinen neshe ret kemligin kórsetetuǵın fizikalıq shama.;
ɛ(hawa)=1,0005; ɛ(transformator mayi)=2,5; ɛ(shiyshe) =7; ɛ(muz)=2,85; ɛ(suw)=81
Bir mol dielektriktin polarizatsiyasi P dielektrik siniriwshenlik ε benen tómendegi formula boyinsha baylanıslı



Ámelde, dipol momentin anıqlaw, elektr maydanında jaylastırılǵan polyarli molekulalarınıń orientasion tásirin tabıwǵa tiykarlanǵan.
Dipol momentleriniń esaplanǵan shhamalari tek molekulalar-ara óz-ara tásir esapqa alınbaǵanda hám molekula maydanda erkin jóneltirilgende ġana tolıq isenimli bolıwı múmkin. Sol kózqarastan qaraǵanda, gaz fazasındaǵı zattı júdá tómen basımlarda úyreniw arqalı eń tuwrı maǵlıwmatlardı alıw múmkin: molekulalar arasındaǵı aralıqlar oǵada áhmiyetli boladı, olar ortasında ámelde elektr tasirlesiw bolmaydı.
Molekulalardıń dipol momentlerin anıqlawdıń dástúriy eksperimental usılları eki gruppaǵa bólinedi.Birinshi gruppaǵa Depay tárepinen usınıs etilgen hám dielektrik turaqlılıǵın ólshewge tiykarlanǵan usıllar kiredi.Buǵan puwdagi dipol momentlerin hám polyarli bolmaǵan eritiwshilerdegi polyarli zatlardıń suyultirilgan eritpelerin anıqlaw usılları kiredi.^1,2.
Ekinshi gruppaǵa spektroskopiya hám molekulyar nurlarǵa tiykarlanǵan usıllar kiredi. Elektr maydanındaǵı spektral sızıqlardıń bóliniwi hám jılısıwı tásirine tiykarlanǵan Shtark usılı ásirese keń tarqalǵan.