Kun tartibiga qaťiy vazifa qilib qo•ydi

kun tartibiga qaťiy vazifa qilib qo•ydi. Puxta o'ylab yuritilgan iqtisodiy siyosat natijasida ekin maydonlari tarkibi, qishloq xo ⁱjaligi ekinlarini joylashtirish ichki talab va shartsharoitlardan kelib chiqqan holda, qayta ko'rib chiqildi_ Mamlakatda paxta yakkahokimligiga barham berildi_ Natijada oziq•ovqat xavfsizligi, g'alla mustaqilligi ta'minlandi. O'tgan yillarda g'alla yetishtirish hajmi 7 barobar, hosildorlik esa 3 barobardan ko'proq oshdi. Bugungi kunda iqtisodiyotda nodavlat sektori ulushi 83 foizdan ortiqni tashkil etmoqda. Małpi ichki mahsulotda kichik biznes va xususiy tadbirkorlikning salmog'i 54 foizdan oshib ketdi_ Qishloq xo•jaligi mahsulotlarining salkam 98 foizi dehqon va fermer xo'jaliklari hissasiga to'g'ri kelmoqda.

-1

Eng muhimi, kichik biznes va xususiy tadbirkorlik odamlar uchun barqaror daromad manbalari yaratishning eng muhim omiliga aylandi. Hozir aholi yalpi daromadlarida kichik tadbirkorlik faoliyatidan tushayotgan daromadlarning ulushi 50 foizdan Ortiqni tashkil qilmoqda.
Istiqlol yillarida Buxoro neftni qayta ishlash zavodi, Sho'rtan gaz-kimyo majmuasi, Qo'ng'irot soda zavodi, Dehqonobod kaliyli o'g'itlar zavodi, Asakadagi yengil avtomobillari va Samarqanddagi yuk avtomobillari va avtobuslar ishlab chiqaradigan zavodlar, yuzlab zamonaviy yengil va oziq-ovqat sanoati korxonalari ishga tushirildi. Natijada mustaqillik yillarida mamlakatda sanoat mahsulotlari ishlab chiqarish hajmi 3,4 barobar oshdi. Ishlab chiqarilayotgan sanoat mahsulotlarining salkam 40 foizi eksport qilinmoqda,

Eng og'ir, keskin ijtimoiy•iqtisodiy muammolar girdobida turgan O'tish davrida ijtimoiy yo'naltirilgan bozor iqtisodiyotini shakllantirish vazifasi qo'yildi. Shu bois ham, milliy modelning o'ziga xos jihatlaridan biri - taraqqiyotning barcha bosqichlarida kuchli ijtimoiy siyosat yuritilgani, aholining kam ta'minlangan qatlami ishonchli ijtimoiy himoya qilingani bo•ldi. au O'tish davrining eng og'ir bosqichlarida ham jamiyatimizda ijtimoiy adolat va barqarorlikni ta'minlash imkonini berdi.
8-mavzu. O'zbekiston respublikasidagi ijtimoiy o'zgarishlar.
Reja:
1, Iqtisodiy islohotlarning bosqichlari va undagi belgilangan vazifalar.
2. O'zbekistonda makroiqtisodiy barqarorlikni rivojlantirish yo'lidagi chora•tadbirlar. 3, Qishloq xo•jaligi sohasidagi islohotlar va fermer xo'jaliklarining tuzilishi.
4. O'zbekiston Respublikasida bozor munosabatlariga o'tishning huquqiy asoslarini yaratilishi.
O'zbekistonning hayoti deyarli 1 30 yil mobaynida Rossiya imperiyasiga, Sovet tuzumiga, hokimiyat tepasiga kelib•ketib turgan rahbarlarning g'ayriinsoniy siyosatiga, jamiyatdagi hukmron partiya tutgan yo'lga bog'liq bo'lib keldi.
Sovet Ittifoqi O'z mohiyati bilan unitar imperiya boilib, boshqaruvning faqat ma'muriy-buyruqbozlik usullaridan foydalandi. Undagi rahbarlik vazifasi geografik, siyosiy, iqtisodiy va etnik jihatdan Rossiya qo'lida mujassamlashdi. Shunga binoan, markaz bilan etnik chekka joylar (shu jurnladan O'zbekiston ham) O'rtasidagi munosabatlar asosan imperiyacha shaklida bo'lib, ya'ni markazga mutloq bo•ysunish holatida bo'lib keldi⁴.
Mustabid tuzum davrida davlat mamlakat boshqaruv tizimidan tortib, odamlarning kundalik turmushiga daxldor bo'lgan barcha katta-kichik masalalarni hal etishni O'z zimrnasiga Ołgani uchun ham mamlakat taraqqiyoti sustlashib, xalq turmush darajasi kundan•kunga pasayib bordi. Davlatlashtirilgan iqtisod defitsitli iqtisodga aylandi.
Mustaqillik arafasida eng zarur tovarlarning ilgari sezilmagan taqchilligi paydo bo'ldi va shiddat bilan kuchayib bordi. Defitsit zamonaviy tovarlar u yoqda tursin, hatto kundalik ehtiyoj tovarlarni ham qamrab oldi, inflyatsiya jarayoni kuchaydi. Iqtisodiyotdagi ob'ektiv qonuniyatlarning ko'r•ko'rona inkor etilishi ishlab chiqarishning O'sishiga salbiy ta'sir qilib, tangliknikeltirib chiqaruvchi omillarning zo'rayib borishiga sharoit tug'dirdi. Mulkka nisbatan davlat monopoliyasining o'rnatilishi. tovar-pul munosabatlaridan oqilona foydalana bilmaslik, uning o'rniga ma'muriy taqsimlashga asoslangan partiya•davlat boshqaruv tizimining cheksiz hukmronligi xalqning bunyodkorlik xislatlari yo'lida to'g'anoq bo'ldi_Natijada, sobiq ittifoqda yillar davomida shakllangan xo'jalik aloqalarining uzilishi ishlab chiqarish darajasining nihoyatda
KapaHr: A6gynnaea ILI M. 3THocOunanbHbłe 3THononMTMqecKne npoueccbl B OepraHc•ROi nonwte.
(OCH08Hb.e np06neMbl, TeHneHLIH" npowaopeq/R. ront,' XX B.) Aero--peď. Aucc... AOK.MCT. - T., 1994. -C.12.
Uzbek modeli islohot o'tkazish usullari hamda dasturlarni amalga oshirish mexanizmlari talab darajasida ekanligini ko'rsatdi_ Shuning uchun bo'lsa kerak, ko'plab cheł el ekspertlari O'zbekiston tanlagan yo'lni Janubi-Sharqiy Osiyoning industrial mamlakatlarida Olib borilgan islohotlar yo•nalishiqa o'xshata boshladilar. Yangi tovarlar va texnologik taraqqiyotga ehtiyojning o'sishi iqtisodiyotda yuqori texnologik tarmoqlar ulushining o'sishiga Olib keldi. Bu davrda ayniqsa kimyo va neftkimyo, farmasevtika sanoatining jadał sur'atlar bilan rivojlanishi ko'zga tashlandi. Qator strategik sohalarning. xususan don va energetika mustaqilligi ta'minlandi, Bozor iqtłsodiyoti infratuzilmasi shakllandi.
Beshinchi bosqich — 1999 yildan boshlanib 2010 yilgacha davom etdi_ Import o•rnini bosuvchi va ommavły eksportga yo'naltirilgan iqtisodiy tizimni to'la hajmda shakllantirish, nufuzli xalqaro tashkilotlar bilan hamkorlikning faollashuvi bu davr amalga oshirilgan islohotlarning asosiy belgisi bo'ldi. Avvalgi bosqichlar doirasida mamlakat iqtisodiyotini tubdan tarkibiy o•zgartirish va diversifikatsiya qilish, qisqa muddatda mutlaqo yangi, lokomotiv rolini bajaradigan tarmoqlarning barpo etilishi, ishlab chiqarishni modernizatsiya qilish, texnik va texnologik yangilash dasturlarining amalga oshirish, zamonaviy bozor infratuzilmasini shakllantirish borasida o'z vaqtida boshlangan, Chuqur o'ylangan va uzoq istiqbolga mo'ljallangan ishlar o'z natijasini berdi.
O/tinchi bosqich -2010 yildan boshlandi va uning tub mohiyati va ustuvor yo'nalishlari O'zbekiston Respublikasi airinchi Prezidenti Islom Karimovning O'zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasi va Senatining 201 0 yil 27 yanvarda bo'lib O'tgan qo'shma majlisidagi "Mamlakatimizni modernizatsiya qilish va kuchli fuqarolik jamiyati barpo etish - ustuvor maqsadimizdir" ma'ruzasida o'z aksini topdi. Ushbu yondashuv rivojlanishning o'zbek modelini nazariy va amaliy jihatdan yanada boyitib, milliy iqtisodiyotni modernizatsiya qilish va liberallashtirish bo'yicha amalga oshirilayotgan ishlarni Yangi bosqichga kotarish imkonini berdi.
Xususan, Uzbek modeli, bir tomondan, jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozining tahdid va xatarlariga munosib qarshi turish, uning iqtisodiyotimizga salbiy ta'sirining Oldini Olish amaliyoti bilan boyitilgan bo'lsa, ikkinchi tomondan ega, O'zbekiston iqtisodiy rivojlanishning yuqori va barqaror sufatlarini, samaradorligini hamda makroiqtisodiy muvozanatni ta'minlash, bank-moliya tizimining barqarorligini oshirish, strategik ahamiyatga molik loyihalarni hayotga tadbig' etish uchun faol investitsiya siyosatini Olib borish, xalqning hayot darajasi va farovonligini yanada yuksaltirishga qaratilgan siyosat doirasidagi qator vazifalarni to'liq va samarali amalga oshirish borasida to'plangan tajribaga ega bo'ldi. Muhimi shundaki, O'zbekistonning jahon bozoridagi o'z O'rni Va mavqeini mustahkamlash, global iqtisodiy tizimga integratsiyalash masalalari doirasidagi islohotlar jadallashdi.
Sobiq ittifoqdosh respublikalar orasida faqat O'zbekistonda 1996 yildan boshlab izchil iqtisodiy O'sish sur'atlari ta'minlanmoqda. Agar 1996-2003 yillarda o'rtacha O^l sish sur'ati 4,3 foizni tashkil etgan bo'lsa, 2004 yildan boshlab bu jarayon Yangi bosqichga ko'tarilib, yuqori darajada - yiliga o'rtacha 7,5-9 foiz o'sishnitashkil etmoqda.
Mustaqillikning dastlabki yillaridan rahbariyat oziq•ovqat muammosini imkoniyatlarimiz hisobidan hal qilish, ayniqsa. don mustaqilligini ta'minlash masalasini kun tartibiga qaťiy vazifa qilib qo'ydi. Puxta O'ylab yurililgan iqtisodiy siyosat natijasida ekin maydonlari tarkibi, qishloq xo•jaligi ekinlarini joylashtirish ichki talab va shartsharoitlardan kelib chiqqan holda, qayta ko•rib chiqildi. Mamlakatda paxta yakkahokimligiga barham berildi. Natijada oziq-ovqat xavfsizligi, g'alla mustaqilligi ta'rninlandi. Ołgan yillarda g'alla yetishtirish hajmi 7 barobar, hosildorlik esa 3 barobardan ko'proq oshdi. Bugungi kunda iqtisodiyotda nodavlat sektori ulushi 83 foizdan ortiqni tashkil etmoqda. Yalpi ichki mahsulotda kichik biznes va xususiy tadbirkorlikning salmog'i 54 foizdan oshib ketdi. Qishloq xo'jaligi mahsulotlarining salkam 98 foizi dehqon va fermer xo'jaliklari hissasiga to'g•ri kelmoqda.
O'zbekiston Respublikasining Birinchi prezidenti Islorn Karimov ishlab chiqqan milliy model o'ziga xos bo'lib, unda bozor iqtisodiyotining ma'lum bir turi yoki mu-,--ayyan bir davlat yo'li to'g'ridan to'g'ri ko•chirib olingani yo'q. Uni tan-lash-da mamlakatimizning iqtisodiy.ijtimoiy sharoiti va salo-hiya•ti-dan, xalqimizning tarixi,
milliy urf-odatlari, diniy e'tiqodidan kelib chiqildi, Bunda ko•plab rivojlangan davlatlar tajribasi mukamrnal o'rganil-•di va inobatga Olindi.
Dunyo amaliyotida 0'tish davri uchun mukammal modelning 0'zi yoiq. Negaki, bir davlatning yo'li boshqalar uchun mutlaqo to'g'ri kelmasligi mumkin. Har bir mamlakat o•ziga xos siyosiy, iqtisodiy, ijtimoiy, geopolitik va tabiiy•geografik sharoitga ega. Shu ma'noda har bir davlat iq-tisodiy rivojlanish modeliga ega bo'lishi kerak.
Amalda '0zbek modeli" atamasi O'zbekistonning Markaziy Osiyoda barqaror rivojlanayotgan davlallardan biriga aylanishi bilan bog'liq tarzda paydo bo'ldi. Mutaxassislar tomonidan ushbu atama 1993 yildan qo'llanila boshlandi, chunki bu davrdan boshlab O'zbekistonda Olib borilayotgan keng qamrovli iqtisodiy islOhOtlar 0'zida iqtisodiy 0' sish bilan hamohang tarzda ijtimoiy•siyosiy barqarorlikni mujassamlashtirgan edi. Albatta, har qanday progressiv g'oyaning evolyusiyasi bo'lgani kabi, Ožbekiston rahbari tomonidan taklif etilgan rivojlanish konsepsiyasi, islohotlarning ko'lami yo•nalishlaridan kelib chiqqan holda takomillashib, chuqurlashib bormoqda.

ljtimoiy yo'naltirilgan bozor iqtisodiyotiga o'tishning nazariy asoslari, strategik maqsadlari, ustuvor yo'nalishlari, muammolari va ularning hal etilish yo'llari dastlab O'zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti Islom Karimov "O'zbekistonning istiklol va taraqqiyot yrjli", *O ^lzbekiston kelajagi buyuk davlat", *O'zbekiston bozor munosabatlariga o'tishning 0'ziga xos yo'li", 'O'zbekistonning siyosiy-ijtimoiy va iqtisodiy istiqbolining asosiy tamoyillari" asarlarida o'z ifodasini topdi. Keyinchalik ushbu konsepsiya "O'zbekiston iqtisodiy islohotlarni chuqurlashtirish yo'lida", "O'zbekiston XXI asr bo'sag'asida: xavfsizlikka taxdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari", "O'zbekiston XXI asrga intilmoqda", "O'zbekistonda demokratik o•zgarishlarni yanada chuqurlashtirish va fuqarolik jamiyati asoslarini shakllantirishning asosiy yo•nalishlari", "Bizning bosh maqsadimiz - jamiyatni demokratlashtirish va yangilash, mamlakatni modernizatsiya isloh etishdir" kabi asar hamda ma'ruzalarida takomillashtirib kelinmoqda.
Tahlillar hozirgi davrgacha o•zbek modeli o'zining rivojlanishida bir necha bosqichlarni bosib (figanini ko•rsatmoqda.
Birinchi bosqich — 1989-1991 yillarni qamrab Oladi, ya'ni bu davrda sobiq Ittifoq tarkibiga kirgan har bir respublika o'zining imkoniyati va umumittifoq taqsimotidan kelib chiqib, mintaqaviy xo•jalik hisobiga o•tmoqda edi, Bu boradagi asosiy muammo majburan joriy etilgan sotsialistik munosabatlar va O•zbekistonning real imkoniyatlari o'rtasidagi ziddiyatlarda ifodasini topdi.
Ikkinch/ bosqich - mustaqillikning ilk davri (1991-1993 yillar), ya'ni o'z istiqlol va taraqqiyot yo•łini izlashning eng murakkab va qiyin pallasi hisoblanadi. 0'z taraqqiyot yo'lini topish O'zbekiston uchun yana shu bilan murakkab ediki, ko•plab Yevropa davlatlaridan farqli o'laroq, xalqimiz 0'ziga xos eksperiment ob'ektiga aylangan edi. Nokapitalistik munosabatlar hukmronlik qilgan davr respublika iqtisodiyotining rivojlanishida salbiy oqibatlar keltirib chiqardi, chunki buning natijasida pishib yetilmagan, majruh holatdagi ishlab chiqarish munosabatlari shakllandi.
Uchinch/ bosqich — 1993-1995 yillar, ya'ni 0'zbek modeli amalga oshirilishining dastlabki davri. Ushbu bosqichda bozor infratuzilmasi vujudga keldi, xususan, uning normativ-huquqiy bazasi, xususiy sektor, bank-kredit mexanizmi uchun xizmat ko•rsatish sohasi, soliq siyosati shakllanib bordi. Shuningdek, kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni, uy-joy fondini, ijtimoiy soha tarmoqlaridagi korxonalarni (umumiy ovqatlanish, savdo, pulli xizmat ko'rsatish kabilarda) faol xususiylashtirish jarayoni boshlandi hamda yirik korxonalarni aksiyadorlik jamiyatlariga aylantirishga taworgarlik ko•rildi. Eng muhimi, O'zbekiston xalqaro iqtisodiy munosabatlarning to'laqonli sub'ektiga aylandi.
To'rtinchi bosqich - 1995-1999 yillar. Bu davrda aholi tanlangan yo'lning to'g'riligini, olib borilayotgan islohotlar real yo'nalish va shaklga ega ekanligini anglab yetdi, Chunki
O'zbekistonda esa madaniy bozor iqtisodiyotiga tartibli ravishda o'tish madaniy raqobatni shakllantirishi, sheriklik aloqalari, iqtisodiy barqarorlikning ustun bo'lishi, ommaviy farovonlik kabi belgilarga xos bo'lishi kerakki, ularni davlatning ishtirokisiz tasavvur qilib bo'lmaydi. Ikkinchi tamoyil davlat iqtisodiyotga minimal darajada aralashib, uni 0'z holiga qo'yishi zarur, degan g'oyalarni inkor etadi Va davlatning bu borada faolligini bildiradi. Jahonda davlatning iq-tisodiy sohadagi funksiyasiga Oid
to'plangan tajriba demokratik jamiyatda davlatdan 0'zga umummilliy manfaatni ifodalovchi siyosiy institut bo'lmasligini ko'rsatdi.
Uchinchi tamoyil — qonunlarning va ularga rioya qilishning ustuvorligini ta'minlash. Buning ma'nosi shuki, demokratik yo'l bilan qabul qilingan O'zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi va qonunlarini hech qanday istisnosiz hamma hurmat qilishi va ularga so'zsiz rioya qilishi lozim. Bu tamoyilga ko'ra, qonunlar siyosiy hokimiyatni ta'minlovchi kuch, ularga jamiyat a'zolarini yuridik qo-nun-larga bo'ysundiruvchi mexanizm sifatida qaraladi. Qonunlar va qonun osti hujjatlar bar-cha-ning faoliyatiga tegishli, ammo ular ham eskiradi, ularni hayot taqo-zo-si-ga ko'ra yangi qonunlarbilan al-mash-ti-rish zarur, ya'ni qonunchilikka ijodiy yondoshuv talab qilinadi. lqtisodiy hayotga xos bo'lgan o'zgaruvchanlik yuridik qonunlarni ham o'zgartirib borishni talab qiladi. Uchinchi tamoyil ta•lablari yangi-cha qonunchilikni yaratishni taqozo etadiki, bu birinchidan, O'zbe-kistonning milliy mustaqilligini, ikkinchidan, bozor isloho-t-la-ri-ni amalga oshirish uchun huquqiy baza yaratadi. Uchinchi tamoyil siyosiy ti-zimning bozor iqtisodiyoti talablariga monand tarzda bildiradi. gu tizim sharoitida inson huquqlari, erki, fa-ro-vonligini ta•minlash bosh vazifaga aylanadi.
To•rtinchi tamoyil - faol ijtimoiy siyosat o'tkazish. O'zbekis-ton-da bozor munosabatlarini joriy etish bilan bir vaqtda, aholining demografik holatini hisobga Olgan holda,uni ijtimoiy himoyalash yuzasidan 01--dindan ta'sirchan choralar ko'rish lozim bo'ladi. Bu tamoyil iqti-sodiyot va ijtimoiy sohalarning dialektik aloqadorligiga tayan-gan holda sotsial si-.yo-sat yuritish zarurligini asoslaydi, O'zbekistonninq iqtiso-diy taraqqiyoti ij-—timoiy sohaning moddiy bazasini ijtimoiy sohaning ri--vojlanishi esa inson omilini faol-lash-ti-rib, iqtisodiyotga kuchli ta'-sir ko'rsatishi zarur. Ikki sohaning dia-lek-,tik aloqadorligi ishlab chi-qa--rishning moddiy va insoniy omil-la•ri yaxlitligidan kelib chiqadi. O'zbekistonning bozor iqtisodiyotiga 0'tish modeli bozor ijtimoiy yo'naltirilgan, xalq farovonligini ta•minlashga qara-til-gan bozor xo'jaligi bo'lishini anglatadi. Shu maqsad yo'lida ij-.timoiy siyosatning kuchliligi ijtimoiy adolatni ta'minlashi, ki-shilarda boqimandalik kayfiyatini bartaraf etishi va ularda faol-lik-ni yuzaga keltirish bilan jamiyatdagi sotsial inoqlikni. sotsial o'r-ta-sidagi muvozanatni ta'minlashni bildiradi. Bu siyosat inson omi-•lini ku-chaytirib shu orqali iqtisodiy taraqqiyotga kuchli ta'sir etadi.
aeshinchi tamoyil— bozor iqtisodiyotiga asta•sekin, bosqichma•bosqich 0'tish. Bu tamoyil O'zbekiston modelining tamal toshi, uning asosiy mezonidir. Bozor iqtisodiga o•tish - bu mavjud iq-ti-,so-diy tuzumni ta'mirlab takomillashtirish emas, balki tamoman yangi bo-zor tizimini yaratishni bildiradi. Bu yo'l revolyusion emas, balki evo-lyu•sion yo'ldir. Bu 0'tish davri bir qancha bosqichlarni 0'z ichiga oluvchi uzoq davr ekanini bildiradi va odamlar uchun mutlaqo yangi hayot falsa-fasi hisoblanadi. Mazkur tamoyilga binoan islohotlar tadrijiy yo•ł bilan, ular mustabid-rejali iqtisoddan sekin•asta bozor tizimiga o'tishini, ammo bu talofatsiz, larzalarsiz bo'lishini bildiradi. Shoshmashosharlik bilan bozor qoidalarini hayotga joriy etib bo'lmaydi. Buning uchun tayyorgarlik va muayyan vaqt ta--,lab qilinadi. Bozor munosabatlari shakllanib ulgurmagan sharoitda mav-.jud aloqalarni buzib yuborish iqtisodni izdan chiqarishi, aholi keskin pasaytirib, sotsial to•qnashuvlarga olib kelishi mumkin.
Shu sababdan islohotlar evolyusion tarzda va sharoit hozirlanishiga ketma-ket o'tkazilishi kerak. Sekin-astalik va ehtiyotkor--lik qoidasi "falaj terapiyasi" tamoyilini etadi. Bu O'zbekistonning yangi tuzumga, bozor iqtisodiyotiga o•tish-.da-..gi o'ziga xos xususiyatga ega bo'lgan milliy yo'li edi.
O'zbekiston Respublikasining Birinchi prezidenti Islom Karimov ishlab chiqqan milliy model o'ziga xos bo'lib, unda bozor iqtisodiyotining ma'lum bir turi yoki bir davlat yo'li to'g'ridan to'g'ri ko•chirib olingani yo•q. Uni tan•lash-.da mamlakatimizning iqtisodiy-ijtimoiy sharoiti va salo-.hiya.ti-,dan, xalqimizning tarixi,
to'g'risidagi Nizomni tasdiqlash haqida" (2007) gi qarorlari qabul qilindi.
7-mavzu. Iqtisodiy islohotlar, xususiy mulkchilikning shakllanishi. O'zbekistonda bozor munosabatlarining rivojlanishi. Reja:
1 _ O'zbekistonning iqtisodiy mustaqilligini ta'minlashga qaratilgan strategiya asoslari.
2. CYzbekistonda bozor munosabatlariga o'tish muammolari va ularning hal etilishi.
O'zbekistonning eng Yangi tarixida mamlakatning aniq va puxta rivojlanish strategiyasi mustaqillikka erishilganidan so'ng ishlab chiqildi va izchillik bilan amalga oshirilmoqda. Ta'kidlash joizki, istiqlolga erishilganidan so•ng avvalgi tuzum davrida shakllangan ziddiyatlardan tashqari, ko'plab yangi, o'tish davri bilan bog'liq muammolar ham yuzaga qalqib chiqdi_ gu, albatta, ijtimoiy-iqtisodiy sohada qator dolzarb muammolarni hal qilish masalasini kun tartibiga qo'ydi Bozor munosabatlariga mos infratuzilmani shakllantirish, iqtisodiyotda chuqur tuzilmavły o'zgarishlarni amalga oshirish, aholining ijtimoiy himoyasini kuchaytirishni talab qilar edi.
Ijtimoiy-iqtisodiy jarayonlarni boshqarishning ma'muriy-buyruqbozlik lizimidan erkin bozormunosabatlariga asoslangan modeliga o'tish jarayonini ehtiyotkorlik va sekin -astalik bilan amalga oshirish kerak edi.

Ushbu modelning asosiy tamoyillari, amalga oshirish yo'llari, bosqichlari O'zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti Islom Karimov tomonidan ishlab chiqildi va u ilmiy asoslangan mashhur besh tamoyilda O'z aksini topdi_ Bu tamoyillar umumlashgan hołda 1993 yilda Birinchi Prezidentimiz Islom Karimovning "O'zbekiston: bozor munomsabatlariga otishning o'ziga xos yo'li" asarida e'lon qilindi.
Birinchi tamoyil - iqtisodiyotning siyosatga nisbatan ustuvorligini ta'minlash. Bu qoida iqtisodiy faoliyat ijtimoiy hayotning barcha sohalari uchun poydevor vazifasini o'tashini, ya'ni O'zbekistonda iqtisodiyot ijtimoiy taraqqiyotning asosł bo'lishłnł anglatadi. Tamoyilda iqtisodiyotning o'ziga xos ob'ektiv qonunlari mavjudligi, ulami e'tiborga olmasdan ish yuritish mumkin emasligi aks etgan_ Iqtisodiy qonun-larning ob'ektivligini tan Olib, xo•jalik faoliyatini ular talabiga mos hołda yuritish — o'tish davri uchun muhim ahamiyatga ega ekanligi qayd etilgan. Iqtisodiyot qonunlariga ega bo'lgani sababli uni siyosiy kurashlar, turli mafkuralar qurboniga aylantirish mumkin emas. Iqtisodiyot mafkuraviy tazyiqlarsiz o'ziga xos ichki qonunlarga muvofiq rivojlanishi lozim. Biroq, bu iqtisodiyotga siyosat ta'siridan tamomila holi deb qa-rashni bildirmaydi_ O'zbekistondagi taraqqiyot zaruratidan kelib chiq•qan siyosat iqtisodiyotga faol ta'sir qilishi lozim bo'ladi,
Ikkinchi tamoyil — davlat bosh islohotchi bo'lishi lozim. Davlat islohotlarning ustuvor yo'nalishlarini belgilab berishi, ulami amalga oshi-rish yo'lini ishlab chiqishi va unga izchillik bilan rioya etishi. eskilik tarafdorlari qarshiligini bartaraf etishi shart Bu qoida madaniy bozor iqtisodiyoti konsepsiyasiga tayanadi, O'zbekiston mustabid-rejali, ma'muriy-buyruqbozlik usłubida boshqarilgan iqtisodiyotdan erkin demokratik iqtisodiyot tomon borar ekan, G'arb mamlakatlari asrlar davomida boshidan kechirgan tarixiy jarayonni o'tashi shart emas. G'arbda "beayov va tartibsiz" bozor iqtisodiyoti "yovvo.yi kapitalizm" nomini Olgan va uzoq davr amalda bo'lgan,
O'zbekistonda esa madaniy bozor iqtisodiyotiga tartibli ravishda O'tish madaniy raqobatni shakllantirishi, sheriklik aloqalari, iqtisodiy barqarorlikning ustun bo'lishi, ommaviy farovonlik kabi belgilarga xos bo'lishi kerakki, ularni davlatning ishtirokisiz tasavvur qilib bo'lmaydi. Ikkinchi tamoyil davlat iqtisodiyotga minimal darajada aralashib, uni o'z holiga qo'yishi zarur, degan g'oyalarni inkor etadi va davlatning bu borada faolligini bildiradi. Jahonda davlatning iq-tisodiy sohadagi funksiyasiga oid