Kompyuter tarmoqlarini tashkil qilishdan maqsad nima?

1. 
   Kompyuter tarmoqlarini tashkil qilishdan maqsad nima?
   
2. 
   Kompyuter tarmoqlarining geografik joylashuviga ko’ra qanday turlari mavjud?
   
3. 
   Tarmoqlarda axborot uzatish tezliklariga misollar keltiring.
   
4. 
   Tarmoqlarning qanday strukturalari mavjud?
   

Javoblar..

1. Tarmoq - kompyuterlar, terminallar va boshqa qurilmalarning ma’lumot almashishni ta’minlaydigan aloqa kanallari bilan o’zaro bog’langan majmui.

Kompyuter lararo ma’lumotlarni almashishni ta’minlab beruvchi bunday

tarmoqlar kompyuter tarmoqlari deb ataladi. Tarmoq axborotlarni uzatish, alohida foydalanilayotgan kompyuter larni birgalikda ishlashini tashkil qilish, bitta masalani bir nechta kompyuter yordamida yechish imkoniyatlarini beradi.

Kompyuter tarmog’i (NetWork, net – tarmoq va work - ishlash) – bu

kompyuterlar o’rtasida axborotlar almashish tizimidir.

2. Kompyuter (hisoblash) tarmog’i — bu, aloqa kanallari orqali yagona tizimga bog’langan kompyuter va terminallar majmuasidir, ya’ni kompyuterlarning o’zaro axborot almashish imkoniyatlarini beruvchi qurilmalar majmuidir. Tarmoqlarni turli me’yorlarga ko’ra sinflarga ajratish mumkin. Bular: 1) o’tkazish qobiliyati, ya’ni ma’lumotlarni tarmoqqa uzatish tezligiga muvofiq: - past 100 Kbit/ s gacha; - o’rta 0,5-10 Mbit/s gacha; - yuqori 10 Mbit/s dan ortiq. 2) uzoq kommunikatsiya tarmoqlari bilan ishlash tezligi, ularning fizik o’lchoviga muvofiq: - LAN ( Local-Area Network) lokal tarmoq (bir ofis, bino ichidagi aloqa); - CAN (Campus-Area Network) - kampus tarmoq, bir-biri bilan telefon yoki modemlar bilan ulanish, ammo etarlicha bir-birlaridan uzoqda joylashgan kompyuter lokal tarmoq; - MAN (Metropolitan-Area Network) katta tezlik bilan aloqa uzatish (100 Mbit/s) imkoniyatiga, katta radiusga (bir necha o’n km) axborot uzatuvchi kengaytirilgan tarmoq; - WAN (Wide-Area Network) keng masshtabli (mintaqaviy) maxsus qurilma va dasturlar bilan ta’minlangan alohida tarmoqlarni birlashtiruvchi yirik tarmoq; - GAN (Global-Agea Network) global (xalqaro, qit’alararo) tarmoq; 3) tarmoq tugunlari turi bo’yicha (tugun - hisoblash tarmoqlari va ularning alohida elementlari ulangan joyi). Boshqacha aytganda, tugunga shaxsiy, mini- va katta kompyuterlar, alohida tarmoq ham kiradi. Masalan, umumiy foydalanish tarmoqlaridagi alohida kompyuterlar (boshqachasiga ularni stantsiyalar deb ham yuritishadi) tugunlarga misol bo’la oladi. Unchalik katta bo’lmagan alohida tarmoqlar kampus tarmog’i uchun tugun bo’ladi. 4) tugunlar munosabatiga ko’ra: - bir xil rangli (peer-to-peer), uncha katta bo’lmagan, bir xil mavqega ega kompyuterlar (bu erda hamma kompyuterlar ham «mijoz», ya’ni tarmoqning oddiy foydalanuvchisi, ham «server», ya’ni tarmoq foydalanuvchilariga xizmat ko’rsatishni ta’minlovchi bo’lishi mumkin). Macalan, WINDOWS 95 OS tarmog’i tarqatilgan (Distributed) tarmoqlar. Bunda serverlar tarmoq foydalanuvchilariga xizmat ko’rsatadi, biroq tarmoqni boshqarmaydi; -server (Server based) yoki markazlashgan boshqarishga ega tarmoqlar. Bu erda tarmoqning bosh elementi serverdir. Qolgan tugunlar serverning resurslaridan foydalanishi mumkin (masalan, Novell NetWare, Microsoft LAN Mananger va boshqalar). 5) tarmoq operatsion sistemalarini ishlatish bo’yicha (tarmoq OS): gomogenli - hamma tugunlarda bir xil yoki yaqin operatsion sistemalardan foydalaniladi (masalan, WINDOWS OS tarmog’i); geterogenli - bir vaqtning o’zida bir nechta tarmoq operatsion sistemalari ishlatiladi (masalan, Novell NetWare va WINDOWS). Tarmoqning asosiy imkoniyatlari tarmoqqa ulangan kompyuterlar va axborot ashyolariga bog’liq. Tarmoqda axborotni ishlab chiqaruvchi va undan foydalanuvchi ob'ektlar tarmoq ob'ektlari deyiladi. Tarmoq ob'ektlari alohida kompyuter, kompyuterlar kompleksi, ishlab chiqarish robotlari va boshqalar bo’lishi mumkin. Axborotlarni territorial joylashuviga ko’ra kompyuter tarmoqlarini uchta asosiy sinfga bo’lish mumkin: global tarmoqlar, regional (mintaqaviy) tarmoqlar, lokal (mahalliy) tarmoqlar. Global kompyuter tarmoqlari turli mamlakatlarda, turli qit'alarda joylashgan abonentlarni birlashtiradi, ya’ni global tarmoq – dunyoning ixtiyoriy davlatidagi kompyuterlarni o’zida birlashtirish imkoniniga ega bo’lgan tarmoq. Abonentlar orasida aloqa bunday tarmoqlarda telefon aloqa liniyalarda, radioaloqa va sputnik aloqa tizimlari asosida amalga oshiriladi. Mintaqaviy kompyuter tarmoqlari bir-biridan ancha uzoqda joylashgan biror mintaqaga tegishli abonentlarni birlashtiradi. Masalan, biror shahar ichidagi yoki iqtisodiy regionda yoki alohida bir mamlakatda joylashgan abo nentlarni birlashtiruvchi tarmoq. Lokal (mahalliy) tarmoq kichik bir hududda joylashgan abonentlarni birlashtiradi, ya’ni local tarmoqlar bir binoda yoki bir – biriga yaqin binolarda joylashgan kompyuterlarda o’zaro axborot almashish imkonini be ruvchi tarmoq hisoblanadi.Bunday tarmoq odatda aniq bir joyga bog’langan bo’ladi. Masalan, biror korxona yoki tashkilotga. Mahalliy tarmoqning uzunligini 2-3 km bilan cheklash mumkin.Bunday tarmoqlarda axborot almashinish aloqa kabellari (ba’zan, telefontizimiyokiradiokanal) orqali amalgam oshiriladi. Bunda foydalanuvchilar tarmoqqa ulangan kompyuterlardagi ma’lumotlarni ayirboshlash va dastur, chop etish qurilmasi, modem va boshqa qurilmalardan birgalikda foydalanish imkoniyatiga ega bo’lishadi. Shuning uchun, bittadan ko’p kompyuterga ega bo’lgan firmalar o’z kompyuterlarini local tarmoqqa birlashtiradi. Lokal tarmoqda axborotni uzatish uchun axborotni marshrutlash va seleksiyalash lozim bo’ladi. Marshrutlash bu - keraklimanzilgaaxborotblokiniuzatishyo’linianiqlashjarayonidir. Seleksiyalash – tegishlimanzildagiaxborotnisaralashdemakdir. Kompyutertarmoqlari server (yokixizmatchikompyuter), konsentrator (HUB), axborotuzatishkabellarivamodemdantashkiltopadi. Server – tarmoqishinita’minlovchimaxsuskompyuter. Konsentrator (HUB) – tarmoqdakompyuterlarnio’zaroaxborotalmashinuvinita’minlovchimaxsusqurilma. Axborotni uzatish kabellari – tarmoqda axborotni birkompyuterdan boshqasigauzatishgaxizmatqiladi. Modem – axborotnikompyuterdan uzatishkabeligao’tkazuvchimaxsuselektronqurilma. Modem “modulator” va “demodulator” so’zlaribirlashmasidanhosilbo’lgan. Bu qurilmayordamidaaxborotlaruzatuvchikompyuterdaraqamliko’rinishdan analog ko’rinishigaaylantiriladi, shuningdek, qabulqiluvchikompyuterda analog ko’rinishidanraqamliko’rinishigaaylantiradi. Global, mintaqaviyvamahalliytarmoqlarbirlashmasiko’ptarmoqliierarxiyanitashkiletishimk oniniberadi. Masalan, Internet kompyutertarmog’ikengtarqalgan, ommaviylashgan global kompyutertarmog’idir, ya’ni Internet – bumihglab local vamintaqaviykompyutertarmoqlarinibirbutunqilibbirlashtiruvchibutundunyokompy utertarmog’i. Uningtarkibigaerkinravishdabirlashgantarmoqlarkiradi.Internet alohidatarmoqlarnibirlashtirgan.Shuninguchun u kattaimkoniyatlargaega.O’ziningshaxsiykompyuteriorqaliInternetningixtiyoriyabon entiaxborotniboshqashahargauzatishi, Vashingtonkongressikutubxonasidagiadabiyotlarkataloginiko’ribchiqishi, NyuYorkdagimetropolitenmuzeyiningengso’nggiko’rgazmasiningrasmlaribilantanishib chikishi, tarmoqga ulanganabonentlar bilankonferentsiyada yokio’yindaishtiroketishimumkin. Internetningasosiyyacheykasinimahalliy kompyutertarmoqlaritashkiletadi.Elektrona loqa –buinternetningeng ko’pxizmatko’rsatishturibo’lib, ma’lumelektronmanzilgaaxborotni elektronusuldauzatishvositasidir. Kompyuterlarnimahalliytarmoqga ulashninguchkurinishimavjud: — halqasimon; — shinali; yulduzsimon. Halqasimon bog’lanishda kompyuterlar yopiqchiziq buyicha bog’langan bo’ladi.Tarmoqning kirishqismi chiqishqismi bilanulanganbo’ladi.Axborothalqabo’yichako mpyuterdankompyutergao’tadi. Bu holatda barcha kompyuterlar yopiq xalqasimon, ketma-ket bog’lanadilar. Bunda xabar birin-ketin kompyuterdankompyuterga uzatiladi. Xabarni uzatgan kompyuter yana o’sha xabarni qayta qabul qilmaguncha, jarayon davom etaveradi.

3. Axborot miqdori: 1bit, 1bayt, 1kilobayt, 1Megabayt, 1Gigabayt , 1Terabayt va h.k.

1 Kbt = 210 bayt = 1024 bayt.

1 Mbt = 210 Kbt = 1024 Kbt = 1024*1024 bayt = 1048576 bayt.

1 Gbt = 210 Mbt = 1024 Mbt = 1024*1024 Kbt = 1024*1024*1024 bayt = 230 bayt.

Axborot uzatish tezligi: Axbrotning vaqt birligi ichida uzatilgan miqdori axborotning uzatish tezligi deb ataladi.

Axborot uzatish tezligi sifatida bod kiritilgan. 1 bod = 1 bit/1 sekund. Hozirgi kunda Kbt/s, Kbit/s, Mbit/s ishlatilmoqda.