Kimyo fakulteti umumiy va neft-gaz kimyo kafedrasi neft kimyosi va fizikasi

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
MIRZO ULUG’BEK NOMIDAGI O’ZBEKISTON MILLIY UNVERSITETI


KIMYO FAKULTETI


UMUMIY VA NEFT-GAZ KIMYO KAFEDRASI
NEFT KIMYOSI VA FIZIKASI


fanidan
Laboratoriya mashg’ulotlari uchun o’quv metodik qo’llanma


TOSHKENT – 2020
Mundarija

1. 
   Neft kimyoviy sintez laboratoriyasida texnika xafvsizligi qoidalari bilan tanishish.
   
2. 
   Turli manbalardan olib kelingan neftlarning bir-biridan farqli tomonlarini aniqlash.
   
3. 
   Neftni ayrim fizik-kimyoviy xossalarini aniqlash.
   
4. 
   Neft va neft maxsulotlarining zichligini aniqlash.
   
5. 
   Neft tarkibidagi suv miqdorini Din-Stark usuli yordamida aniqlash.
   
6. 
   Yopiq tigelda neft maxsulotlarining chaqnash xaroratini aniqlash.
   
7. 
   Neft maxsulotlarini ochiq tigelda chaqnash xaroratini aniqlash.
   
8. 
   Neftning alangalanish va o’z-o’zidan alangalanish xaroratini aniqlash.
   
9. 
   Neft va neft maxsulotlarini optik xususiyatlarini aniqlash.
   
10. 
    Neftning molekulyar massasini aniqlash.
    
11. 
    Neftning qovushqoqligini aniqlash.
    
12. 
    Neft maxsulotlarining kristallanish, loyqalanish va qotish xaroratini aniqlash.
    
13. 
    Neft maxsulotlarining fraksion tarkibini bug’latish usuli bilan aniqlash.
    

1 - LABORATORIYA ISHI

NEFTKIMYOVIY SINTEZ LABORATORIYASIDA TEXNIKA XAVFSIZLIGI QOIDALARI
Органик моддалар, эритувчилар, осон ёнувчан бирикмалар билан иш олиб борилганда қуйидаги қоидаларга амалда риоя қилиниши зарур:
а) Органик моддалар ва осон ёнувчан бирикмаларни оловга яқин бўлган жойда сақлаш мумкин эмас;
б) Тажриба қурилмасини йиғганда газ ва буғ ҳолатидаги органик моддалар чиқмаслиги учун ускунани герметиклигини таъминлаш керак;
в) Тез алангаланувчи (бензин, эритувчилар ва бошқалар) ни ёпиқ плита ёки сув хаммомида қиздириш зарур;
г) Органик моддалар ёнганда сув билан ўчирмаслик керак. Ёнаётган органик моддани, кислотани ўт ўчиргичлар билан ёки қум, кигиз ёрдамида ўчириш зарур.


II. Электр дастаклар ва ускуналар билан ишлаш қоидалари.
1) Тез алангаланувчи моддалар ва эритувчилар билан ишлаганда очиқ ҳолдаги электр симли асбоблардан фойдаланиш тақиқланади.
2) Электр асбоблардан ёнғин чиқан ҳолатда уларни асбест мато ёки ўт ўчиргичлардан фойдаланиб ўчириш зарур.
3) Электр асбобларидан фойдаланиб бўлингандан сўнг, уларни электр тармоғидан узиб қўйиш талаб этилади.


III. Газ моддалари билан ишлаш қоидалари.
1) Газ билан тўлдирилган балон, идишлар иссиқлик таъсиридан сақланиши керак.
2) Ёнувчан газлар билан ишлаганда асбоблар герметик ёпиқ ва оловдан сақланган бўлиши керак.
3) Стандарт газ балонлари махсус кўрсатилган жойларда сақланиши керак.


IV. Заҳарли моддалар билан ишлаш қоидалари.
1) Эритувчи ва учувчан заҳарли моддалар билан амалий машғулотлар вентиляция шкафларида олиб борилиши керак.
2) Эритувчи ва заҳарли моддалар билан ишлашда, куйиш хавфидан эхтиёт бўлиш зарур. Уларни тўкилиши сачрашига йўл қўймаслик керак.
3) Заҳарли моддалар турган идишдан уларни фақат пипетка ёрдамида тортиб олиш керак. Оғиз ёрдамида сўриб олиш таъқиқланади.
Кислота ва ишқорлар билан ишлаш қоидалари.
1) Кислотани сув билан аралаштиришда доимо кислотани сувга қуйиш зарур.
2) Ишқорни сувда эритилаётган пайтда доимо аралаштирилиб туриш лозим.
3) Кислота билан куйган жойни сув ёки содали сувда ювиб ташлаш керак.


VI. Ускуналарни ишга тайёрлаш.
Ускуналарни йиғишда уларни тозалигига, бириктириш мосламаларига эътибор бериш тажрибани самарадорлигини яхшилайди. Кимёвий идишларни ювишда хромли аралашмадан фойдаланиш зарур. Металдан ясалган ускуналар: реактор, кубларни керосин, бензинда ювиб, тоза ҳавода қуритиш керак. Шундан сўнг ишни олиб бориш мумкин, тажрибани олиб боришдан аввал, ишни бажариш усули билан тўлиқ танишиб чиқиш керак.


VII. Тажриба натижаларини текшириш.
Лаборатория ишларини олиб боришда ўлчаш ва тортиш ишларини аниқ бажариш керак. Материал баланслари талабга жавоб бериб, йўқотилиш 0,10-1,6 фоиздан ошмаслиги зарурдир. Ҳисоблаш ишлари тўғри бўлиши учун аниқ ўлчаш ва қайтаҳисоблаш лозимдир. Иш бажарилиб бўлгандан сўнг, қуйидаги тарзда ҳисобот топширилиши зарур:

1. 
   Ишдан мақсад, ишни олиб бориш тартиби.
   
2. 
   Аппарат ва схемаларни таърифи.
   
3. 
   Тажрибани тавсифи.
   
4. 
   Тажрибани олиб борилиш шароитлари (Р>Т).
   
5. 
   Жараённи моддий материал баланси.
   
6. 
   Ҳосил бўлган маҳсулотлар характеристикаси.
   
7. 
   Хулоса.
   
8. 
   Фойдаланилган адабиётлар.