Javob: Portlovchi undoshlar: b,p,d,t,g,k,q (qorishiq portlovchilar: dj, ch) 127. Akustikasiga ko`ra konsonantlar nimalardan iborat? Javob

126. Portlovchi konsonantlar

Javob: Portlovchi undoshlar: b,p,d,t,g,k,q

(qorishiq portlovchilar: dj, ch)

127. Akustikasiga ko`ra konsonantlar nimalardan iborat?

Javob:Jarangli va jarangsiz undoshlardan iborat

128. Artikulatsiya o`rniga ko`ra konsonantlar ko`rinishlarini ?

Javob:Til undoshlari, lab undoshlari, bo’g’iz undoshi

129. Artikulatsiya o`rniga ko`ra konsonantlar necha ko`rinishga ega?

Javob:Til undoshlari, lab undoshlari, bo’g’iz undoshi

130. O`z leksikamizda soxta diftong deb qaraluvchi diftong tipini aniqlang?

Javob:Diftonglarning har ikki elementi ham unli tovushdan iborat bo'lsa, sof diftong deb yuritiladi. Agar diftongning ikkinchi elementi — y (j) — v (w) kabi yarim unli yoki undosh tovushdan iborat bo‘lsa, aldamchi diftong deyiladi.

131. Bir yo`ldan ikkinchisiga ko`chirilmaydigan birliklar qaysilar?

Javob:bir tovushni ifodalagan ikki harf,qisqartma so`zlar, ko`p xonali sonlar

132. Fonema nima?

Javob:Fonema (yun. phonema — tovush) — til tovush qurilishining maʼnoli birliklar — morfemalar tanib olish va farqlash uchun xizmat qiladigan birligi; oʻz navbatida, morfemalarning eng kichik tarkibiy qismi sifatida soʻzlarni ham oʻzaro ajratadi va farqlaydi. U faqat soʻz va morfemalar tarkibidagina muayyan maʼnoga, maʼno farqlash xususiyatiga ega boʻladi.

133. Fonologik oppozitsiya nima?

Javob:Fonologik oppozitsiya - differensial belgilar asosida ikki fonemaning bir-biriga qarama-qarshi qo‘yilishi (fonologik zidlanish)

134. Segmental fonologiya nima?

Javob:Segmental fonologiyaning asosiy predmeti fonemadir, shunga ko'ra u fonematika, fonemika nomlari bilan ham ataladi.

135. Suprasegmental fonologiya nima?

Javob:Supersegmental fonologiyaning predmeti esa sillabema, aksentema va intonemadir, shunga ko'ra u prosodika deb ham yuritiladi.

136. Arxifonema nima?

Javob:Fonologik oppozitsiyalar doimiy va neytralizatsiyalashuvchi boMadi. Ba’zi tillarda jarangli undoshlar so‘z oxirida jarangsiz- lashadi. Masalan, rus tilida jiyr (luk), rpaa(grat) kabi, o‘zbek tilida kitob (kitop), qand (qant) kabi. Bunday xususiyat fonologik neytralizatsiya deyiladi. Bu holatda b/p, t/d undoshlari bir xil artikulyatsion-akustik xususiyatga ega boMib, ulaming fonologik belgilari o‘xshash boMib qoladi. Bunday fonologik bir- lik arxifonema (lotincha archi — katta, phoneme — fonema) deyiladi. Arxifonema ikki va undan ortiq fonemaga tegishli boMgan fonologik belgilaming yig'indisidan iborat.

137. Sillabema nima?

Javob:Fonologik nuqtayi nazardan bo'g'in sillabema deyiladi

138. Оppоzitsiyadаgi diffеrеnsiаl bеlgilаr kоrrеlatsiyadа birlаshtiruvchi bеlgigа аylаnаdimi?

Javob:Ha aylanadi

(Odatda, oppozitsiyadagi differensial (farqlovchi) belgi korrelatsiyada integral (farqlanmaydigan, birlashtiruvchi) belgiga, oppozitsiyadagi integral belgi esa korrelatsiyada differensial belgiga aylanadi. Masalan, (p-b) oppozitsiyasidagi jarangsizlik (p) va jaranglilik (b) farqlovchi belgisi korrelatsiyadagi (p-b) + (t-d) + (s-z) + (f-v) + (k-g) + (sh-j) + (ch-dj) + + (х-g') oppozitsiyalarining barchasi uchun umumiydir, ayni paytda (p-b) dagi integral belgilar (lab-lab, portlovchi) bu oppozitsiyani korrelatsiyadagi boshqa oppozitsiyalardan farqlaydi (demak, differensial belgi vazifasini bajaradi). Qiyos qiling: p-b (lab-lab) + t-d (til oldi-tish) + k-g (sayoz til orqa) + p-b (portlovchi) + f-v (sirg'aluvchi) kabi)

139. Hozirgi o‘zbek adabiy tilida jarangsiz juftga ega jarangli undoshlar soni nechta? Ko’rsating.

Javob:/p - b/, /f - v/, /t — d/, /s - z/, /sh — j/, /x - g‘/, /tsh - dj/, /k — g/. 0‘zbek tilida bu sakkiz juft jarangli-jarangsiz undoshlaming jarangsizlari kuchli va jaranglilari kuchsiz talaffuz qilinadi. (Abduazizov A.)

140. So‘z o‘zagidagi oxirgi unli yoki undoshning tushish hodisasi qanday ataladi?