Islom ta’limoti asoslari

2-IJODIY ISH TOPSHIRIQLARI

1-topshiriq. “islom ta’limoti asoslari” mavzusidan kelib chiqib 20 ta so’z yozing va izohlang

	Termin	Izoh
1	Islom	arab. bo’ysunish, itoat etish – Allohga til bilan imon keltirib,dil bilan tasdiqlash, uning ko’rsatmalariga bo’ysunishni anglatadi.
2	Qur’oni karim	Alloh taolo tarafidan 23 yil mobaynida Muhammad payg’ambarga oyat-oyat,sura-sura tarzida nozil qilingan ilohiy kitob hisoblanadi.
3	Nabiy	Habarchi , habar yetkazuvchi degani.
4	Hadis	Arabcha so’z bo’lib,ma’nosi “habar”,”yangil”,”hikoya” demakdir.
5	Baqara	Qur’on karimdagi eng uzun sura 286 oyatdan iborat.
6	Kalom	gap,suhbat,til,so’zlashuv,nutq,bayon ma’nolarini anglatadi
7	Qadariya	Aqidaviy masaalada adashganlar.Ular Allohning xohishi,qazosi va qadarini inkor qiladilar va “Alloh bandalarining ishidan ojiz” deydilar.
8	Imom buxoriy	Buyuk hadisshunos hadis ilmining sultoni “Al-jomi as-sahih” asari juda mashhur.
9	Muhammad s.a.v	(571-632) –islom dini asoschisi.Eng so’ngi payg’ambar
10	Hadisi Qudsiy	Aytilgan hadisni ma’nosini Allohniki, aytilishi Muhammad (s.a.v) dan bo’lgan.
11	Hadisi Nabaviy	Muhammad (s.a.v)ning Qur’onga tayanib aytgan so’zlari,javoblari,ko’rsatmalari,qilgan ishlari haqidagi hikoyat va rivoyat.
12	Sahih	Eng to’g’ri ya’ni ishonchli hadislar.Imom buxoriy Imom muslim to’plagan.
13	Musnad	Hadislar ma’nosi asoslangan,dalillangan demakdir. Axmad ibn xanbal ibn Muso to’plagan.
14	Sunan	Hadislarning hammasi sahih bo’lmay,ularda zaif hadislar mavjud bo’lgan.Abu Dovud,Iso at Termiziy,an-Nasoiy va ibn Moja to’plagan.
15	Moturidiy	Iymon til bilan iqror qilib,dil bilan tasdiqlash.
16	Asha’riy	Iymon til bilan iqror qilib dil bilan tasdiqlash va amal qilish.
17	Iymon	Ishonmoq,tasdiqlamoq ma’nolarini bildirib,kalimai shahodatni ya’ni “La ilaha illalohu Muhammadun Rasululloh”ni til bilan aytish va tasdiqlashdir.
18	Kavsar	Qur’oni karimdagi eng qisqa sura,3 oyatdan iborat.
19	Sura	Qo’rg’on manzil,sharaf
20	Hasan	Hadislarning eng go’zali

2-topshiriq. “Islom ta’limoti asoslari” mavzusi doirasidagi jadvalmi to’ldiring.

Islom dinining asosiy sharti-rukni	Diniy amallar kategoriyasi	Diniy bayramlar	Islomdagi ilk bo’linish
Islom (arabcha-bo’ysunish,itoat etish,o’zini Alloh irodasiga topshrish)-jahonda keng tarqalgan 3 dindanbiri hisoblanadi.Islom diniga e’tiqod qiluvchilarni arabcha ,,muslim”(,,sadoqatli”) Deb ataladi.Islomning Asosiy sharti ,,Allohdan Boshqa iloh yo’q va Muhammad uning rasuli”.Islom ilohiyotining ilk shakli kalom bo’lib 8-asrda Arab halifagida vujudga kelgan.Islom dini 5 ,,asos” yoki ,,ustun” (arkon ad-din al-islomiyga) ega: 1)Kalimai shahodat; 2)Namoz o’qish; 3)Ro’za tutish; 4)Zakot berish; 5)Imkoniyat topilsa Haj qilish;	1.Farz-Islom dini ta’limotiga ko’ra,inkor qilib bo’lmaydigan darajada qat’iy dalil bilan bajarilishi talab qilingan amalga aytiladi. 2.Vojib- atamasi xanafiy mazhabi ta’limotiga ko’ra,Qur’oni karimda to’g’ridan to’g’ri buyruq,kelmagan holda bajarilishi shart bo’lgan amallarga nisbatan ishlatiladi.Masalan,vitr, Xayit namozlarini ado etish.Vojibning darajasi farz bilan deyarli barobar. 3.Sunnat-islom shariatiga ko’ra,Rasululloh (s.a.v) buyurgan zimmaga yuklanmagan,lekin bajarilishi talab qilingan amal. 4.Mandub-bajarilishi Afzal bo’lgan amal 5.Muboh-islom shariati Qilish yoki qilmaslikni Kishilar ixtiyoriga qo’ygan amallar .	Islom dinida Iyd al-fitr yoki ,,Iyd Ramazon”deb nomlanuvchi musulmonlar bayrami xijriy oyi hisobida ramazon oyi tugashi bilan nishonlanadi. ,,Iyd al-adho”-Qurbon hayiti deb nomlanuvchi Ushbu bayram iyd al-fitrdan taxminan 70 kun keyin nishonlanadi. Ushbu bayram qo’y,mol va tuya So’yilib nishonlanadi ,,Iyd al-adho” kuni hojilar islom dinining 5 ruknidan biri bo’lgan haj ibodatini amalga oshirdilar	Islomdagi ilk bo’linishlarning birlamchi zamini Muhammad (s.a.v) vafotlaridan keyin boshlangan edi.chunki musulmon jamoasiga endi kim boshchilik qiladi,degan masalada barchaning fikri bir xil emasdi.Bunga sabab musulmonlarning marhum yo’lboshchisi tomonidan jamoaga keyingi rahbar kim bo’lishi ochiq oydin ko’rsatilmagan edi.Ammo Payg’ambarga “xalifa” (o’rinbosar) bo’lishga sahobiy Abu Bakr Siddiq uchun alohida “ishora” bo’lgani manbalarda qayd etilgan.Ali tarafdorlari ,,shia” nomini olib Islomda birinchi bo’linishni boshlab berdilar.

Mazhablar	Asoschisi	Tarqalgan hududlari	Yo'nalishning maqsadi
Hanafiylik	Abu Xanifa kunyasi bilan mashhur an-Nu’mon ibn Sobit al-Kufiy (699-767)dirlar.	O’zbekiston, Shimoliy Kavkaz, Hindiston, Xitoy, Markaziy Osiyo	chiqarilgan xulosadan musulmonlar uchun foydaliroq tomonini olish tamoyili
Molikiylik	Molik ibn Anas ibn Molik ibn Abi Omir al-Asbahiydir.Hijriy 93-sanada tavallud topgan	Misr, Sudan, Liviya, Tunis, Jazoir, Marokash, Mavritaniya, Kuvayt, Bahraynda	Qur'on, sunna va ijmoga tayanadi.
Shofeiylik	Abu Abdulloh Muhammad ibn Idris ibn Abbos ibn Usmon ibn Shofi’ al-Hoshimiy al-Muttalibiy	Suriya ,Misr, Sharqiy Afrila, Indoneziya, Shimoliy Kavkaz	Qur'on, sunna ijmo va qiyosga tayanadi.
Hanbaliylik	Abu Abdulloh Ahmad ibn Hanbal ibn Hilol ibn Asad ash-Shayboniy	Sau-diyArabiston, Falastin,	Hanbaliy mazhabida Qur'on, sunnat, ijmo va sahobalarning gaplari asosiy o'rin egallaydi.

3-topshiriq.Sunniylik mazhabiga doir jadvalni to'ldiring

4-topshiriq. Shialik mazhabiga doir jadvalni to'ldiring

Mazhablar	Asoschisi	Tarqalgan hududlari	Yo'nalishning maqsadi
Ismoiliylar	Muhammad ibn Ismoil	Suriya, Yaman, Hindisron, Eron , Misr, Pokiston, Afg’oniston	Ularning ta’limoti ikkiga zohriy(tashqi)-ochiq va botiniy(ichki)
Jafariylar	Ja’far as Sodiq	Hozirda Iroq va Eronda ucharab turadi.	Jafariy mazhabi shia yo’nalishidagi diniy-huquqiy tizimgakirib 12 imomga e’tiqod qiluvchi imomilarning asosiy oqimidir.
Zaydiylar	5-imom Muhammad al Bokirning ukase Zayd ibn Ali nomi bilan atalgan	Saudiya Arabistonida, Pokiston va hokazo	O’z aqidalarida mu’taziliylardan iroda erkinligi va Qur’onni Olloh yaratganligi,dinniy e’tiqotni amlaiy yo’l bilan mustahkamlashga asoslanganlar

5-topshiriq.Tasavvuf ta’limoti va uning namoyondalari jadvalini to’ldiring.

Tariqat	Asoschisi	Ta’limoti
Yassaviya	Ahmad Yassaviy	Yassaviya tariqatining asosida kamolotga uzlat va tarkidunyochilik orqali yetishish g'oyasi ilgari suriladi
Kubraviya	Najmiddin Kubro	Kubroviya taraqqiyoti tarkidunyochilikni rad etadi. Kamolot yo'lida olib boriladigan mashaqqatli mehnat jarayonida bu dunyo noz-ne'matlaridan bahramand bo'lishning joyizligi olg'a suriladi
Naqshbandiya	Bahouddin Naqshband	Naqshbandiya tariqati insonlarni pok va halol bo'lishga,o'z mehnati bilan kun kechirishga, muhtojlarga hayr-ehson berishga,sofdil va kamtar bo'lishga chaqiradi