Ishlab chiqarish va xarajatlar o‘zgarmas xarajat

3-MAVZU. ISTE’MOLCHILAR TANLOVI NAZARIYASI. ISHLAB CHIQARISH VA XARAJATLAR

O‘zgarmas xarajat deb, qisqa muddatli oraliqda mahsulot ishlab
chiqarish hajmiga bog‘liq bo‘lmagan xarajatlarga aytiladi. O‘zgarmas
xarajat FC – (Fixed Cost) ko‘rinishida belgilanadi. O‘zgarmas
xarajatlarga bino, texnika, ishlab chiqarish uskunalaridan foydalanish
uchun sarf qilinadigan xarajatlar, ijara haqi, kapital ta’mirlash, ma’muriy
xarajatlar kiradi.
O‘rtacha o‘zgarmas xarajat deb, bir birlik mahsulotga to‘g‘ri keladigan o‘zgarmas xarajatga aytiladi. O‘rtacha o‘zgarmas xarajat AFC – (Average Fixed Cost) bilan belgilanadi va u quyidagi formula orqali aniqlanadi:
AFC(Q) = . (1)
O‘zgaruvchan xarajat deb, mahsulot ishlab chiqarish hajmiga bog‘liq bo‘lgan xarajatga aytiladi. Bunday xarajat VC (Variable Cost) bilan belgilanadi. O‘zgaruvchan xarajat Q ga bog‘liq funksiya bo‘lib, Y=VC(Q) ko‘rinishida ifodalanadi. O‘zgaruvchan xarajatlarga xom ashyo, elektroenergiya, yordamchi materiallar va boshqa xarajatlar kiradi.
O‘rtacha o‘zgaruvchan xarajatlar deb, bir birlik ishlab chiqariladigan mahsulotlarga mos keluvchi xarajatlarga aytiladi. O‘rtacha o‘zgaruvchan xarajatlar AVC ( Average Variable Cost) bilan belgilanadi. U ishlab chiqariladigan mahsulot miqdori Q ning funktsiyasi bo‘lib, quyidagi ko‘rinishda ifodalanadi:
AVC(Q) = . (2)
Umumiy xarajat deb, qisqa vaqt oralig‘ida ma’lum miqdordagi
mahsulot ishlab chiqarish uchun sarf qilinadigan o‘zgarmas va
o‘zgaruvchan xarajatlar yig‘indisiga aytiladi. Umumiy xarajat TC (Total
Cost) bilan belgilanadi va quyidagi formula yordamida topiladi:
TC = FC + VC(Q), (3)
bu yerda FC-o‘zgarmas xarajat, VC(Q)-o‘zgaruvchan
xarajat.