|
Buxoriy
Buxoriy, Imom al-Buxoriy (asl ismi Abu
Abdulloh Muhammad ibn Ismoil ibn
Ibrohim al Buxoriy) (810.21.7, Buxoro —
870.31.8, Samarqand yaqinidagi Hartang
qishlog‘i) — islom olamining yirik
mutafakkiri. Muhaddislar imomi, hadis
ilmining sultoni deb ham yuritiladi.Otasi
Ismoil o‘z davrining yetuk
muhaddislaridan, Malik ibn Alasning
shogirdi va yaqinlaridan biri bo‘lib, tijorat
ishlari bilan shug‘ullangan. Onasi
taqvodor, diyonatli, oqila ayol edi. Otasi
vafot etgach, uning tarbiyasi volidasi
zimmasiga tushgan. U 5—6 yoshidan
islomiy ilmlarni, Muhammad (sav)ning
hadislarini o‘rganishga va yodlashga
kirishadi. Taniqli muhaddislar — alDoxiliy,
Muhammad ibn Salom alPoykandiy,
Muhammad ibn Yusuf alPoykandiy,
Abdulloh ibn Muhammad alMasnadiy va
boshqalardan saboq olgan. Azaldan
muhaddislar safarga chiqishdan oldin o‘z
yurtidagi roviylardan birorta ham hadis
qoldirmasdan yozib olgan bo‘lishi va
shundan keyingina boshqa shahar yoki
mamlakatga safarga otlanishi mumkin
edi. B. 16 yoshga yetguncha, o‘z yurtidagi
mashoyixlardan hadis eshitib, yozib olib,
xalifalikning turli viloyatlari tomon yo‘l
oladi. 825 yil B. onasi va akasi Ahmad
bilan Makkaga kelib, haj ibodatini ado
etadi. Onasi va akasini Buxoroga
qaytarib, o‘zi Makkada qoladi. Bu yerda
faoliyat ko‘rsatayotgan mashoyixlarning
ilmiy yig‘inida qatnashadi. 827 yil
Madinaga boradi. Madinadagi mashhur
ulamolardan Ibrohim ibn alMunzir, Mutrif
ibn Abdulloh, Ibrohim ibn Hamza va
boshqa bilan muloqotda bo‘lib, ulardan
hadislar bo‘yicha saboq oladi. Bu vaqtda
Rasulullohning sahobalari, sahobalarning
izdoshlari turli mamlakatga tarqab
ketgan edilar. Shunday sharoitda
Muhammad(as)ning hadislarini to‘plash
turli shahar va mamlakatlarga borishni
taqozo qilar edi. Bir necha tarixchilarning
taʼkidlashicha, B. Hijoz, Makka, Madina,
Toif, Jiddaga qilgan rihlati 6 yil davom
etgan. So‘ng Basra, Kufa va Bag‘dodga
safar qiladi. Shom va Misrga o‘tadi.
Bundan tashqari Xuroson, Marv, Balx,
Hirot, Nishopur, Ray, Jibol kabi
shaharlarda bo‘lib, bu shaharlardagi
olimlardan saboq oldi va hadislar to‘pladi.
Xorijiy yurtlardagi safardan keyin
Buxoroga qaytgach, hadis ilmini targ‘ib
etishga kirishadi. Ul zotning bu saʼyu
ko‘shishlari bu vaqtda Buxoroda
isoblanadi. Bu asar Hindiston va
Qohirada chop etilgan. B. yaratgan „Kitob
alfavoid“ („Foydali ashyolar haqida
kitob“), „AlJomi’ alkabiyr“ („Katta
tayanch“), „Xalq af’ol alibod“, („Alloh
bandalari ishlarining tabiati“), „AlMusnad
alkabiyr“ („Katta tayanch“), „Attafsir
alkabiyr“ („Katta tafsir“), „Kitob alxiba“
(„Xayrehson haqida kitob“) va boshqa
asarlarning baʼzilari bizgacha yetib
kelmagan, baʼzilari jahonning turli
mamlakatlari kutubxonalarida
saqlanayotganligi haqida maʼlumotlar
bor. B.ning boshqa asarlari orasida
„Tafsir alQur’on“ („Qur’on tafsiri“) kitobini
ham alohida taʼkidlash kerak. B. asarlari
musulmon dunyosining barcha Madrasa
va dorilfununlarida payg‘ambar (as)
sunnatlari bo‘yicha asosiy darslik,
qo‘llanma hisoblanadi. Jamoat arboblari,
olimu ulamolar va din peshvolari B.
asarlariga tayanib ish tutadilar.Istiqlol
sharofati bilan B.ning o‘lmas merosi
elyurti bag‘riga qaytdi. O‘zbekiston
Respublikasi Vazirlar Mahkamasining
„Imom alBuxoriy tavalludining
hijriyqamariy taqvim bo‘yicha 1225
yilligini nishonlash to‘g‘risida“gi qarori
(1997 yil 29 aprel) asosida B.ning ilmiy
merosini o‘rganish va targ‘ib qilish,
xotirasini abadiylashtirish borasida katta
ishlar qilindi. 1998 i. 23 okt.da
Samarqandda yubiley to‘ytantanalari
bo‘lib o‘tdi. www.ziyouz.com kutubxonasi
750Alloma abadiy qo‘nim topgan Chelak
tumanidagi Hartang qishlog‘ida ulkan
yodgorlik majmui ochildi (qarang Buxoriy
yodgorlik majmui).B.ning boy maʼnaviy
merosini chuqur o‘rganish va keng targ‘ib
qilish maqsadida O‘zbekiston
Respublikasi Prezidenti I.A. Karimovning
tashabbusi bilan Imom alBuxoriy xalqaro
jamg‘armasi tuzildi (1998 yil 4 noyab.;
raisi Zohidillo Munavvarov).
Jamg‘armaning asosiy vazifasi Qur’oni
karim va B.ning „alJomi’ assahih“i
tarjimalarining akademik nashrlarini
tayyorlash, buyuk islomshunoslar ilmiy
merosini tadqiq etish, diniyfalsafiy
mavzularda ilmiy anjumanlar o‘tkazish va
shular yordamida yosh avlodni milliy
anʼanalarimizga sadoqat ruhida
tarbiyalashdan iborat. 2000 yildan
boshlab mazkur jamg‘arma o‘zining
maʼnaviymaʼrifiy, ilmiyadabiy „Imom
alBuxoriy saboqlari“ jur.ini nashr eta
boshladi. Jur. xalqimizni milliymaʼnaviy
merosimizdan bahramand etish, milliy,
liniy qadriyatlarning sog‘lom idrok
etilishiga yordam berishni uz oldiga
maksad qilib qo‘ygan. O‘zbekistonda
Buxoriyning xotirasi munosib tarzda
abadiylashtirilgan. Toshkent Islom in-tiga
B. nomi berilgan. B.ning hayoti va ijodiga
bag‘ishlab bir necha tillarda kitobalbom,
2 qismli film (1995), „Hadis ilmining
sultoni“ 4 qismli kinoqissa (1998)
yaratilgan.
Hadis
Ism Abu Abdulloh
Muhammad ibn Ismoil
ibn Ibrohim al Buxoriy
Tavalludi 19-iyul 810-yil, Buxoro
Vafoti 1-sentabr 870-yil
(60 yoshda),
Samarqand
Falsafa maktabi
Aladab almufrad (Adab durdonalari), T.,
1990;
Hadis [AlJomi’ assahih], 1—4 j.lar
(2nashri), T., 1997.
Moziydan taralgan ziyo. Imom al
Buxoriy, T., 1998;
Imom al-Buxoriy maqbarasi, Samarqand yaqiniga
Asarlar
Adabiyotlar
Uvatov U., Imom alBuxoriy, T., 1998;
Madaminov S, Imom Buxoriy taʼrifi, T.,
1996;
Imom alBuxoriy — muhaddislar sultoni
[nashrga tayyorlovchilar Usmonhoji
Temurxon o‘g‘li, Baxtiyor Nabixon ugli],
T., 1998;
Dushan Fayziy Zarafshoniy, Imom
alBuxoriy, T., 1998;
Babaxanov Sh.Z., Velikiye muxaddisi o
mire i drujbe mejdu narodami, T., 1998;
Maʼnaviyat yulduzlari [2nashri], T.,
2001.Ubaydulla Uvatov.
Havolalar
Abu Abdulloh Muhammad ibn Ismoil
al-Buxoriyning „Al-Jomi’- as-Sahih“
kitobidan hadis namunalari
Imom al-Buxoriy. Al-jomeʼ as-sahih (1-
jild)
Imom al-Buxoriy. Al-adab al-mufrad
Islom ensiklopediyasida
Ko‘proq o‘rganish Ushbu maqolada
Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi (2000-
2005) maʼlumotlaridan foydalanilgan.
Matndan CC BY-SA 3.0 litsenziyasi boʻyicha
foydalanish mumkin (agar aksi koʻrsatilmagan
boʻlsa).
"
https://uz.wikipedia.org/w/inde
x.php?
title=Buxoriy&oldid=2041581
" dan
olindi
So‘nggi tahrir 7 oylar avval Muhammadoshiq tomonidan amalga oshirildi
Do'stlaringiz bilan baham: | 
