Hujjatlarni qalbakilashtirishni aniqlash Hujjatlarni qalbakilashtirish

Hujjatlarni qalbakilashtirishni aniqlash
Hujjatlarni qalbakilashtirish — muayyan huquq beradigan yoki muayyan majburiyatlardan ozod etadigan rasmiy hujjatlar, shtamp, muhr, blankalar taiyorlash va foydalanish bilan bogʻliq jinoyat. Asl hujjatlarning shakli va mazmunini oʻzgartirish ham Hujjatlarni qalbakilashtirish hisoblanadi. Qonunda bu xildagi harakatlar uchun jinoiy huquqiy javobgarlik belgilab qoʻyilgan. Oʻzbekiston Respublikasi JK ning 228-moddasida hujjatlar, shtamplar, muhrlar, blankalarni qalbakilashtirish, sotish yoki ulardan foydalanish bilan bogʻliq jinoyat sodir etgan shaxslar eng kam oylik ish haqining 50 baravaridan 100 baravarigacha miqdorda jarima yoki 3 yilgacha axloq tuzatish ishlari yohud 6 oygacha qamoqb-n jazolanishi koʻrsa-tilgan. Bunday harakatlar takroran yoki xavfli retsidivist tomonidan; bir guruh shaxslar tomonidan oldindan til biriktirib sodir etilgan boʻlsa jazo yanada kuchaytiriladi.
Hujjatlarni qalbakilashtirish to'liq yoki qisman bo'lishi mumkin.
To'liq qalbakilashtirish - bu hujjatning barcha tarkibiy qismlarini (qog'oz, shakl) va tafsilotlarni (imzo, muhr, shtamp va h.k.) haqiqiyligiga ishora qilib ishlab chiqarishni anglatadi. Bo'sh qog'ozga qilingan hujjatlar (sertifikatlar, sertifikatlar, guvohnomalar) ko'pincha to'liq soxtalashtirilgan. Odatda, tipografik hujjatlar butunlay soxta. Hozirgi vaqtda hujjatlarni qalbakilashtirishdan himoya qilishning har xil turlari qo'llaniladi: texnologik, matbaa, kimyoviy va hokazo to'liq soxta hunarmandchilik sharoitida murakkab hujjatlarni bajarish deyarli mumkin emas. Soxta hujjatlarni tayyorlash jarayonida ular haqiqiylardan farq qiladigan ba'zi xususiyatlarga ega bo'lishadi.
Qisman qalbakilashtirish deganda, biz matnni kimyoviy tozalash, qo'shimchalar, qo'shimcha bosma yoki alohida harflar, so'zlarni tuzatish (o'zgartirish) orqali asl hujjatga har qanday o'zgartirish kiritishni nazarda tutamiz; hujjat qismlarini almashtirish (fotosuratlar, ko'p sahifali hujjatlarda varaqlar); imzolarni, muhr va shtamplarning izlarini qalbakilashtirish. Ushbu usullarning har biri o'ziga xos xususiyatlarga ega.
Soxta hujjatlarning ikki turi mavjud:
1) intellektual qalbakilashtirish bilan (hujjatning barcha rekvizitlari bor, shakli to'g'ri, lekin undagi ma'lumotlar haqiqatga mos kelmaydi);
2) moddiy qalbakilashtirish bilan (asl hujjatga rasm yoki varaqlarni o'chirish, chizish, almashtirish va boshqalar orqali o'zgartirishlar kiritilgan.) qisman qalbakilashtirish) yoki hujjat butunlay soxtalashtirilganda (to'liq soxtalashtirish). Intellektual qalbakilashtirish tergov yoki tezkor usullar bilan, va moddiy soxtalashtirish - hujjatlarni sud ekspertizasi jarayonida o'rnatiladi.
Tozalash- hujjatlarning grafik detallarini mexanik ravishda yo'q qilish. Bu tolalar chayqalishi va qog'ozning sirt qatlami yaltiroqligining o'zgarishi bilan tavsiflanadi; o'chirish joyida uning qalinligini kamaytirish; fon panjarasining buzilishi; yangi matnning siyoh izlari o'chirilgan; yo'q qilingan matn zarbalari bo'yog'ining qoldiqlari. Ba'zida niqoblash uchun hujjatning o'chirilgan qismi qattiq narsa bilan tekislanadi, orqa panjara chiziqlari bo'yalgan.
O'chirishni aniqlash hujjatni tarqoq, qiyshiq, uzatilgan nurda (uzatishda), ultrabinafsha, infraqizil nurlarda, mikroskop va har xil kattalashtirgichlar yordamida tekshirish orqali amalga oshiriladi. Asl matnni tiklash spektrning ko'zga ko'rinmas joylarida, qiyshiq nurda, yorug'lik filtrlari yordamida suratga olish, shuningdek, diffuz nusxa ko'chirish usuli yordamida mumkin.
Ochish- kimyoviy reagentlar: kislotalar, ishqorlar va oksidlovchilar bilan hujjatning grafik detallariga ta'siri. Bunday holda, rang o'zgaradi yoki bo'yoq yuviladi. Kimyoviy reagent nafaqat yo'q qilingan matnga, balki qog'ozga, fon panjarasiga va hujjatning boshqa komponentlariga ham ta'sir qiladi.