Qora Qo'yunlu bilan urush
Yangi imperator o'z hukmronligini vorislik urushi paytida ajralib chiqa boshlagan hududlarga qarshi ekspeditsiyalarni boshlash bilan boshladi. FarslarShohruxning jiyani tomonidan o'tkazilgan Bayqara, 1414 yilda olingan. Ikki yildan keyin Kirman1408 yildan beri Sulton Uvays Barlas tomonidan mustaqil qirollik sifatida boshqarib kelinayotgan davlat ham bo'ysundirildi. Shohruh hukmronligi ostidagi hudud keyingi yillarda kengaytirilgan va mustaxkamlangan holda, kichik hukmdorlar tomonidan ixtiyoriy ravishda bo'ysundirish yoki ittifoqlar orqali davom ettirildi. 1420 yilga kelib Temur imperiyasining sharqiy qismi, shuningdek, Forsning markaziy va janubiy qismi Shohruh hukmiga o'tkazildi.[1]
Biroq, Shohruhning muvaffaqiyatlariga qaramay, imperiyaning g'arbiy qismi, shu jumladan Ozarbayjon va Mesopotamiya, uning nazorati ostida qoldi. Ular tomonidan o'tkazilgan Qora Yusuf ning Qora Qoyunlu Shohruxning ukasini mag'lubiyatga uchratgan va o'ldirgan (Qora Qo'y Turkoman) Miran Shoh bir necha yil oldin. Kabi bir qancha taniqli shaharlarni bosib olishlari bilan Bag'dod, Qazvin va Diyarbakir, Qora Qo'yunlu o'zlarini temuriylar uchun xavfli qo'shnilar sifatida ko'rsatgan edi.[2] Ushbu tahdid o'nlab yillar davomida hal qilinmagan tahdid edi. Shohruh o'zining g'arbiy chegarasini ham siyosiy, ham harbiy yo'llar bilan tinchlantirishga ko'p urinishlar qildi (Ozarbayjonga qarshi uchta kampaniya boshladi), ularning hech biri to'liq muvaffaqiyatli bo'lmadi.[3]
Qora Yusuf 1420 yil noyabrda o'tkazilgan kampaniyalarning birinchisida vafot etdi, bu esa Temuriylarning Ozarbayjon va Armanistonni egallab olishida tugadi. Biroq, bir yil o'tmay Shohruh marhum Turkomon knyazining o'g'illari qo'zg'oloni bilan yuzma-yuz turishga majbur bo'ldi.[2] Ushbu o'g'illardan biri, Qora IskanderKeyingi yillarda Turkomon hokimiyatini qayta tiklashga urinishlarini davom ettirdi va 1429 yildagi ikkinchi kampaniyani talab qildi. Bu ham temuriylarning g'alabasiga va Qora Qoyunlu shahzodasining taxtga o'tirishiga olib keldi. Abu Said, qo'g'irchoq hukmdori sifatida. Biroq, Qara Iskander yana shaharni ishg'ol qildi Tabriz ikki yil o'tgach va Abu Said qatl etildi.[2]
Ushbu harakat 1434 yildagi uchinchi va oxirgi kampaniyani qo'zg'atdi, unda Qora Iskandar yana qochishga majbur bo'ldi. Keyinchalik uni qal'asida o'g'li Qubad o'ldirdi Alinja. Garchi ushbu kampaniya Turkomanlar masalasining yakuniy echimiga olib kelmagan bo'lsa-da, Shohruh hukmronligining qolgan davrida Qora Iskandarning ozroq jirkanch ukasini o'rnatishi bilan mintaqada barqarorlikka erishdi. Jahon Shoh turkman hukmdori sifatida.[3]Entsiklopediya site:uz.wikisko.ru
1. Jekson va Lokxart (1986) kitobda , 101-2 betlar)
2. ^ a b v d Jekson va Lokxart (1986), p. 102)
2.^ a b v d Jekson va Lokxart (1986), p. 103)
3.
Minorskiy, Vladimir (1931). O'rta asrlar Entsiklopediya site:uz.wikisko.ru
Movaraunnahr va Xurosonni birlashtirgan Shohrux 1413 yil boshlarida katta qoʼshinni Xoramzga yubordi. Lekin xorazmliklarning jasorati va hiylasi sababli bu qoʼshin magʼlubiyatga uchrab qaytdi. Shundan keyin Shohrux Аmir Sayyid Аli Tarxon va Аmir Shohmalik boshchiligida Xorazmga yangidan katta qoʼshin joʼnatdi. Xorazm hokimi Muborakshohning oʼtkazgan zulmi sababli bu gal xorazmliklar uni qoʼllab-quvvatlashmadi.
Shuning uchun Muborakshoh Xorazmni tashlab qochdi va Shohrux qoʼshinlari Xorazmni egallab, u yerda tartib oʼrnatdilar. 1413 yil aprel oyida Shohrux Аmir Shohmalikni Xorazm hokimi qilib tayinladi. U umrining oxiri ¬– 1426 yil yanvarigacha Xorazmda hokimlik qildi.
Shu davrdan boshlab, Xorazm Temuriylar tasarrufiga toʼla oʼtgan. Hamda Shohruxning ichki va tashqi siyosatida Xorazm alohida mavqega ega boʼlgan. Ichki boshqaruvda Shohmalik mustaqil siyosat yurgizgan: “... Xorazm tarafda boʼlgan amirlar oliy oʼrdaga yetib keldilar va u diyor ahvoli qudratli noʼyin Аmir Shohmalikning maqtovi tadbiri bilan tinchlanganligi xabari arzga yetkazdilar”. Lekin Shohrux yurishlarida Xorazm qoʼshinlar bilan Shohmalik doim ishtirok qilib turgan: “1415 yil 27 martda Аmir Shohmalik humoyun mavkaga kelib qoʼshildi”.
Аsarda Movaraunnahr va Xurosonning bu davr tarixidagi muhim voqealar bayonlarida “...Xorazm tomonidan xabar keldi (1416 yil 17 mart)”, “Xorazmdan kelgan (1417 yil 18 mart)”, “Аmir Shohmalikning navkarlari Xorazm tomondan (1419 yil 22 noyabrь)”, “Ulugʼ noib Аmir Shohmalik Xorazm tomondan oliy oʼrdaga keldi (1420 yil 25 avgust)” kabi jumlalar koʼplab uchraydi. Bu Аmir Shohmalik boshliq xorazmliklar Shohrux va Mirzo Ulugʼbek olib borgan siyosatlarida alohida oʼrin tutganligini koʼrsatadi.
