Gulyamova pdf

---

1 Biologik kimyo fanining maqsadi va vazifalari
Biologik kimyo – barcha tirik organizmlarda kechadigan kimyoviy jarayonlarni o`rganuvchi fan. Uning 
maqsadi to`qima va a’zolarda, hujayra hamda uning tarkibiy tuzilmalari (strukturalar)dagi doimiy modda 
va energiya almashinuvini o`rganishdan iborat bo`lib, organizmda tinimsiz o`zgarib, yangilanib turadigan 
oqsillar, nuklein kislotalar, uglevodlar, lipidlar, vitaminlar hamda anorganik birikmalarning kimyoviy 
tuzilishlari, xossalari, ularni organizm qismlarida, jumladan, hujayra va uning elementlarida tarqalishi, 
joylashishini tadqiq qilish bilan shug`ullanadi. 
2 Biokimyo fani 3 bo`limdan iborat: 
1. Statik biokimyo. 2. Dinamik biokimyo. 3. Funktsional biokimyo.
3 Oqsillarning 
elementar tarkibi
Oqsillarning elementar tarkibi quyidagicha: uglerod 50,6 – 54,5%,
azot 15-17%, kislorod 21,5 – 23,5%, vodorod 6,5 – 7,3%, oltingugurt –
0,5% ni tashkil qiladi. Oqsil molekulasida azot miqdori doimiy bo‘ladi
va o‘rtacha 16%ni tashkil etadi. Bu elementlardan tashqari oz miqdorda
fosfor temir, rux, mis, marganets, magniy va yod uchraydi. Azot
miqdoridan foydalanib plazmadagi oqsil miqdori aniqlanadi. Oqsillar
kislota, ishqor va ferment yordamida gidrolizlanganda aminokislotalar
hosil bo‘ladi.
 4
Oqsilli moddalarni ajratib olish 
Oqsillarni 
ajratish uslublari oqsillar
, o’simliklar, hayvonlar to’qimasidan, 
mikroorganizmlardan maxsus metodlarda ajratib olinadi. Buning uchun dastlab 
biologik material maydalangan (gomogen holatga) keltiriladi. Ko’pinchi material 
gomogenizatorda, maxsus tegirmonlarda maydalanadi. Shuningdek, bu maqsadda 
ultratovushdan vaqt-vaqti bilan muzlatish va eritish “azot bombasi” va boshqa 
usullardan foydalaniladi. Masalan, mikroorganizmlardan 
oqsil ajratib olishda
 

hujayra sus’enziyasiga yuqori bosim ostida azot berilib (“azot bombasi” usuli) tezda 

bosim ‘asaytiriladi. Bunda hujayra ason parchalanib, oqsil eritmaga o’tadi. Agar 
mahsulot juda ko’p marta muzlatib eritiladigan bo’lsa, muz kristallari hujayra 
devorini ‘archalaydigan azot vazifasini bajaradi. Ana shunday usullar bilan 
hosil
 

qilingan gomogenatdan oqsillarni ajratib olish uchun ekstraksiya metodidan 

foydalaniladi. Odatda oqsillat tabiatiga qarab, tuzlar va har xil organik moddalarning 
eritmalari yordamida ajratib olinadi.
6 Hamma organizmlarda oqsillar tarkibiga kiradigan aminokislotalar soni 20 ga teng. 
Ular 
proteinogen
aminokislotalar deb ataladi. Oqsillarning biologik funksiyasi asosan aminokislotalarning 
oqsil molekulasidagi oʻrni, yaʼni ularning ketma-ketligi bilan aniqlanadi
Olinishi
:

1. Aminokislotalar oqsillarni gidrolizi natijasida olinadi.
2. Galagenkislotalarga ammiak taʼsir ettirib olish mumkin.