G‘arb axborot nazariyalari

Aim.uz

G‘arb axborot nazariyalari
Fap6 mutaxassislari favqulodda, g‘ayriodatiy, shov­shuvli xabarlarni yangilik sifatida tushunayotgandek ko‘ri­nadi. Ular, qanday janrga mansubligidan qati nazar, muallif tomonidan sharxlanmagan hap qanday jurnalis­tikaviy axboriy materialni - yangilik – “news” isti­loh bilan ataydilar. Tijoriy jurnalistikaning tarki­biy mazmunini tashkil etuvchi oshkora pornografiya (sex - «seks»), jinoyatchilik, josuslik (crime - mkraym»), pul boylik va shuhratga intilish (make money - «meyk mani») maqsad yo‘lida xizmat qiladilar. Bunday yanglish ishonch, ularning axboriy muloqot jarayoni bulishi «ommaviy kon­munikatsiya» (mass communication)ni ham, axborot vositala­ri sohasiga daxldor bulgan «ommaviy aloqa vositalari» (mass - media) ni ham axborot texnologiyasi ma’nosida tushunishidan kelib chiqadi. OMbamda,uzatila­yotgan xabar ijtimoiy - siyosiy, ma’naviy-mafkuraviy baholashdan xolidir, degan xulosaga kelishadi. Bunday aMdaning baxs-munozaralar keltirib chiqarishi shubha­siz. Holbuki, ulardagi matbuot, kino va adabiyot Fap6 de­mokratiyasi modelini, g‘arbcha turmush tarzini, siyosiy ti­zimini va boshqa qadriyatlarini madh etish bilan mashg‘ul. By hol mutaxassislar u yokda tursin, eng oddiy odamlar uchun ham ayon haqikat. Shu sababli ularning axborot muas­sasalari va xizmatlari siyosiylashtirilganligi haqidagi fikr va dalillarga ishonish o‘ta soddalik bo‘lur edi. D.Sel­desning «1000 amerikalik», J.Marionning matbuotni tuxtating!», G.Valraffning «Bild» muxbiri bo‘lib qan­day ishladim» nomli kimoblarida ayni by mulohoza alo­xida ta’kidlab o‘tilgan. By kitoblarda «nyus» nazariyasi­ning asosiy qoidalari, shuningdek «katta matbuot» va < kat­ta biznes» ittifoqi tufayli axborot vositalarining sar­moyadorlar mardikoriga aylanib qolganligi tanqidiy tah­lildan o‘tkazilgan. Shunga qaramay, ularning umuman, xo­lisligini, xususan axborot yetkazishdagi oshkoraviyligi­ni qat’iy va uzil-kesil inkor etish ham maqsadga muvofiq emas. Chunki monopoliyalar, press-sindikatlar, matbuot imperiyalari o‘rtasidagi ayovsiz kurash ularning hayotida beixtiyor oshkor etib qo‘yishlariga olib kelardi. Siyosiy partiyalar, prezidentlikka da’vogor nomzodlar, biznes - ustunlar panohida bo‘lish istagida - g‘arazli maq­sadda qo‘lga kiritilgan axborot tarixiy rolni oshkor qilib qo‘yadi. Binobarin, birinchidan, jamiyatdagi qonuniy zid­diyatlar matbuot tomonidan aholini xolis va haqqoniy xabardor qilish asoslaridan biriga aylanib qoldi. Ik­kinchidan, insonparvarlik intilishlarining kuchayishi va buning huquqiy jihatdan mustaxkamlab qo‘yilishi jara­yonlari ham xolis axborot ko‘lamining kengayishiga ma’­lum darajada imkon beradi. Masalaning qo‘yilishi jihat­dan 1995 yili Rossiyada oshkoralikni ximoya qilish fan tomonidan nashr etilgan «Zakonы i prakmika sredstv ovoy informatsii v Zaparnoy Yevrope, Amerike i Avst­ralii nomli salmoqli ishi aloxida qiziqish uyg‘otadi. Yangilikni g‘arbcha tushunish bizning, ayniksa, yosh jur­stlarning tafakkuriga tobora ko‘proq singib bormoqda. Binobarin,jinoyat xronikasi, janjallar, jahon va mahalliy