Farg’ona shahar 16-maktab kimyo fani o’qituvchisi mamasoliyeva dilafruzning 7-sinf o’quvchilari uchun

Fargona shahar 16-maktabi Kimyo fani oqituvchisi Mamasoliyeva Dilafruz Maxammadiyevnaning 7-sinf o’quvchilari uchun

ENG MUXIM ASOSLARNING ISHLATILISHI

Mavzusida dars ishlanmasi

DARSNING OLTIN QOIDASI

1.Faollik

2.Intizom

3.Ahillik

4.O`zaro hurmat

5.Vaqt

Darsning shiori

”Bilim orzular qulufining

asosiy kalitidir”

I layv chemistriy

• Kimyo- chemistriy
• 2. Tuz- salt
• 3. Metall- metal
• 4. Ishqor -kim alkali
• 5. Kislota- kim acid
• 6. Qora metallar- ferrous metal

Uy vazifasini tekshirish

Asoslar
Suvda eruvchi asoslar (Ishqorlar)
Suvda erimaydigan asoslar
Amfoter gidroksidlar

Asoslarni toifalang

Ca(OH)2 Sn(OH)2 NaOH Cr(OH)3

Fe(OH)2 Sn(OH)4 Cu(OH)2 KOH

Ge(OH)2 In(OH)2 Ba(OH)2 Zn(OH)2

CsOH Mn(OH)2 RbOH Mg(OH)2

Hg(OH)2 Pb(OH)2 NH4OH.

Be(OH)2 Mn(OH)2 LiOH

 

Javoblarni tekshiring

Asoslar
Ca(OH)2
NaOH
KOH
Ba(OH)2
CsOH
RbOH
LiOH
Fe(OH)2
Cu(OH)2
In(OH)2
Mn(OH)2
Mg(OH)2
Hg(OH)2
NH4OH
Sn(OH)2
Cr(OH)3
Sn(OH)4
Ge(OH)2
Zn(OH)2
Pb(OH)2
Be(OH)2

Mavzu: ENG MUHIM ASOSLARNING ISHLATILISHI

• REJA:
• Natriy gidroksid-NaOH
• Kaliy gidroksid-KOH
• Kalsiy gidroksid-Ca(OH)2

Olinishi:

• Metallar suv bilan ta’sirlashishi natijasida olinadi:

2Na+2H2O=2NaOH+H2 ↑

2K+2H2O=2KOH+H2 ↑

Ca+2H2O=Ca(OH)2+H2↑

• Metallar oksidlarini suv bilan ta’sirlashishi natijasida ham olinadi:

Na2O+H2O=2NaOH

K2O+H2O=2KOH

CaO+H2O=Ca(OH)2

• Sanoatda : Tuzlaridan elektroliz qilib

2NaCl+2H2O →2NaOH+Cl2+H2

2KCl+2H2O →2KOH+Cl2+H2

CaCO3→CaO→Ca(OH)2

Kimyoviy xossalari:

Kimyoviy xossalari:

• Indikatorlar rangini o’zgartiradi.

Lakmus rangini –ko’k,

Metilzarg’oldog’ini –sariq,

Fenolftaleinni-pushti ranga bo’yaydi.

• Kislotalar bilan tasirlashib tuz va suv hosil qiladi(bu jarayon neytrallanish reaksiyasi deb ataladi):

NaOH+HCl=NaCl+H2O

2KOH+H2SO4 = K2SO4+2H2O

Ca(OH)2+2HNO3=Ca(NO3)2+2H2O

Kislotali oksidlar bilan ta’sirlashib ham tuz va suv hosil qiladi(bu jarayon ham neytrallanish reaksiyasi deb ataladi):

• Kislotali oksidlar bilan ta’sirlashib ham tuz va suv hosil qiladi(bu jarayon ham neytrallanish reaksiyasi deb ataladi):

2NaOH +SO3 = Na2SO4 + H2O

2KOH+CO2=K2CO3+H2O

Ca(OH)2 + CO2 = CaCO3 + H2O

• Tuzlar bilan tasirlashib yangi asos hamda tuz hosil qiladi :

3NaOH+AlCl3=3NaCl+Al(OH)3

3 KOH + Li3PO4 = K3PO4 +3 LiOH

Ca(OH)2 + 2NaNO3 = Ca(NO3)2 + 2NaOH

Natriy gidroksid-NaOH (o’yuvchi natriy)

Fizik xossalari:

• Oq rangli,suvda yaxshi eriydigan ,hatto havodagi suv bug’larini ham tortib olib suyuqlanadigan (gidraskopik) qattiq modda.

Natriy gidroksidning suvdagi kuchsiz eritmasi qo’l bilan ushlab ko’rilganda sovundek tuyuladi va terini o’yib yuboradi.shuning uchun u texnik maqsadlarda ˶ kaustik soda ˵deb ham nomlanadi. O’yuvchi natriy bilan ishlaganda juda ehtiyot bo’lish kerak! Uni teri va kiyimlarga tegishidan saqlash kerak.

• Natriy gidroksidning suvdagi kuchsiz eritmasi qo’l bilan ushlab ko’rilganda sovundek tuyuladi va terini o’yib yuboradi.shuning uchun u texnik maqsadlarda ˶ kaustik soda ˵deb ham nomlanadi. O’yuvchi natriy bilan ishlaganda juda ehtiyot bo’lish kerak! Uni teri va kiyimlarga tegishidan saqlash kerak.

Ishlatilishi:

• Ishlatilishi:
• Kimyo sanoati uchun eng muhim xomashyolardan biridir:Neftni qayta ishlash mahsulotlarini tozalashda; sovun,qog’oz,ishlab chiqarishda; to’qimachilik va sun’iy tola ishlab chiqarish hamda sanoatning boshqa ko’plab sohalarida qo’llaniladi.

Kaliy gidroksid-KOH (O’yuvchi kaliy)

• Fizik xossalari:
• Oq tusli ,suvda juda yaxshi eriydigan qattiq modda
• Ishlatilishi:

Kaliyli tuzlarini olisda,suyuq sovun olishda,ishqoriy akkumulatorlar tayyorlashda ishlatiladi. Kaliy gidroksidning ta’sir kuchi o’yuvchi natriynikiga o’xshasa-da,tannarxi qimmatligi tufayli kamroq ishlatiladi.

Kalsiy gidroksid-Ca(OH)

• Fizik xossalari:
• Oq g’ovak modda,kuchli asos hisoblanadi,suvda kam eriydi :1 L suvda 200 C da 1,56 g eriydi.Uning suvdagi bir jinsli eritmasi “ oxakli suv ” deb ataladi (loyqalangan xolda esa“ohak suti ” deb ataladi ) va ishqoriy muxitga ega bo’ladi.

Ishlatilishi:

• Ishlatilishi:

So’ndirilgan ohak asosan qurilishda sementli,qumli va boshqa xil qorishmalar tayyorlashda (xususan,uning suv va qum bilan qorishmasi “ ohakli qorishma ” deb atalib,g’ishlarni terib chiqish qorishmasi hissoblanadi),kislotaligi ortib ketgan tuproqlarni neytrallashda,qishloq xo’jaligi zararkunandalariga qarshi kurash vositasi sifatida keng qo’llaniladi.

Mustahkamlash:

• O’quvchilar bilan «savdo»o’yini o’ynaladi.(Savollarga to’g’ri javob bergan o’quvchi maxsulotlardan biriga ega bo’ladi)
• NaOH nomlang, atomlar soni, Mr, toifasi xaqida ayting.
• KOH nomlang, atomlar soni, Mr, toifasi xaqida ayting.
• Ca(OH)2 nomlang, atomlar soni, Mr, toifasi xaqida ayting.
• Osh tuzi tarkibida qanday elementlar bor, nomlang, atomlar soni, Mr ni xissoblang.
• Olma tarkibida qaysi element ko’p,kimyoviy belgisi,davr raqami,tartib nomeri, Ar,toifasi xaqida ayting.
• Suyak tarkibida qaysi element ko’p,kimyoviy belgisi,davr raqami,tartib nomeri, Ar,toifasi xaqida ayting…..

Uyga vazifa

• Reaksiyani davom ettirib ,dastlabki maxsulotlar va xosil bo’lgan maxsulotlarni toifalab .Mr ni xissoblash.
• Ba(OH)2 + SO3 → …
• NaOH + SiO2 → …
• Al(OH)3 + SO2 → …
• NaOH + SiO → ….
• Ca(OH)2 → …

II. 8g NaOH va 19g H2SO4 orasidagi reaksiyadan qancha miqdor mahsulot hosil bo’ladi.

E'tiboringiz uchun

E'tiboringiz uchun

rahmat !

O’IBDO’: ____________A.Ashurov Metod b.r:__________G.Usmonova