Erkin tortishish maydonida jismlarning harakati

Muhammad al-Xorazmiy nomidagi Toshkent axborot texnologiyalari universiteti Qarshi filiali KI-12-22 guruh talabasi Musurmonov Umidjonning Fizika fanidan yozgan

5-mustaqil ishi


Topshirdi: Musurmonov.U
Tekshirdi: Rustamova.M
1-MAVZU:

ERKIN TORTISHISH MAYDONIDA JISMLARNING HARAKATI

REJA:


1.JISMLAR HARAKATI
2.TORTISHISH MAYDONI
3.ERKIN TORTISHISH MAYDONIDA JISMLARNING HARAKATI

Yerning tortishish maydonidagi o'zgarishlar. Yerning tortishish kuchi
YERNING GRAVITASYON MAYDONI (a. Yerning tortishish maydoni, Yerning tortishish maydoni; n. Shverefeld der Erde; f. champ de gravite de la Terre; i. campo de gravedad de la tierra) — tortishish taʼsirida yuzaga keladigan kuch maydoni. Yerning kunlik aylanishi natijasida paydo bo'ladigan massalar va markazdan qochma kuch; Oy va Quyosh va boshqa samoviy jismlar va er massalarining tortishishiga ham bir oz bog'liq. Yerning tortishish maydoni tortishish kuchi, tortishish potensiali va uning turli hosilalari bilan tavsiflanadi. Potensial m 2 .s -2 o'lchamga ega, gravimetriyada potentsialning birinchi hosilalari (jumladan, tortishish kuchi) o'lchov birligi uchun 10 -5 ms -2 ga teng milligal (mGal) olinadi. , va ikkinchi hosilalar uchun - etvos ( E, E), 10 -9 .s -2 ga teng.
Yerning tortishish maydonining asosiy xarakteristikalari qiymatlari: dengiz sathida tortishish potentsiali 62636830 m 2 .s -2 ; Yerdagi o'rtacha tortishish 979,8 Gal; qutbdan ekvatorgacha bo'lgan o'rtacha tortishishning pasayishi 5200 mGal (shu jumladan Yerning kunlik aylanishi tufayli 3400 mGal); Yerdagi maksimal tortishish anomaliyasi 660 mGal; oddiy vertikal tortishish gradienti 0,3086 mGal/m; Yerdagi plumb chizig'ining maksimal og'ishi 120 "; tortishishning davriy Oy-Quyosh o'zgarishi diapazoni 0,4 mGal; mumkin bo'lgan qiymat tortishishning dunyoviy o'zgarishi<0,01 мГал/год.
Og'irlik potentsialining faqat Yerni jalb qilish bilan bog'liq qismi geopotensial deb ataladi. Ko'pgina global muammolarni hal qilish uchun (Yerning shaklini o'rganish, sun'iy yo'ldosh traektoriyalarini hisoblash va boshqalar) geopotentsial sferik funktsiyalar nuqtai nazaridan kengayish sifatida ifodalanadi. Gravitatsion potentsialning ikkinchi hosilalari gravitatsion gradiometrlar va variometrlar bilan o'lchanadi. Geopotentsialning bir nechta kengayishi mavjud bo'lib, ular dastlabki kuzatish ma'lumotlari va kengayishlarida farqlanadi.
Odatda Yerning tortishish maydoni 2 qismdan iborat: normal va anomal. Maydonning asosiy - normal qismi inqilob ellipsoidi (normal Yer) ko'rinishidagi Yerning sxematiklashtirilgan modeliga mos keladi. U haqiqiy Yerga mos keladi (massa markazlari, massa qiymatlari, burchak tezliklari va kunlik aylanish o'qlari mos keladi). Oddiy Yerning yuzasi daraja deb hisoblanadi, ya'ni. uning barcha nuqtalarida tortishish potentsiali bir xil qiymatga ega (geoidga qarang); tortish kuchi unga normal bo'ylab yo'naltiriladi va oddiy qonun bo'yicha o'zgaradi. Gravimetriyada oddiy tortishishning xalqaro formulasi keng qo'llaniladi:
g (p) \u003d 978049 (1 + 0,0052884 sin 2 p - 0,0000059 sin 2 2p), mGal.
Boshqa sotsialistik mamlakatlarda, asosan, F. R. Helmert formulasi qo'llaniladi:
g (p) \u003d 978030 (1 + 0,005302 sin 2 p - 0,000007 sin 2 2p), mGal.
Har ikkala formulaning o'ng tomonidan 14 mGal mutlaq tortishishdagi xatoni hisobga olish uchun chiqariladi, bu turli joylarda mutlaq tortishishning takroriy o'lchovlari natijasida aniqlangan. Yerning uch eksenliligi, uning shimoliy va janubiy yarimsharlari assimetriyasi va hokazolar tufayli normal tortishish kuchining o'zgarishini hisobga oladigan boshqa shunga o'xshash formulalar olingan. O'lchangan tortishish kuchi va normal kuch o'rtasidagi farq deyiladi. tortishish anomaliyasi (q. geofizik anomaliya). Yerning tortishish maydonining anomal qismi normal qismiga qaraganda kattaligi kichikroq va murakkab tarzda o'zgaradi. Oy va Quyoshning Yerga nisbatan pozitsiyalari o'zgarganligi sababli, Yerning tortishish maydonining davriy o'zgarishi mavjud. Bu Yerning gelgit deformatsiyasiga olib keladi, shu jumladan. dengiz to'lqinlari. Shuningdek, Yerning tortishish maydonida vaqt o'tishi bilan to'lqinli bo'lmagan o'zgarishlar mavjud bo'lib, ular Yerning ichki qismida massalarning qayta taqsimlanishi, tektonik harakatlar, zilzilalar, vulqon otilishi, suv va atmosfera massalarining harakati, burchak tezligining o'zgarishi va oniy o'zgarishlar natijasida yuzaga keladi. Yerning kunlik aylanish o'qi. Yerning tortishish maydonida to'lqinsiz o'zgarishlarning ko'p qiymatlari kuzatilmaydi va faqat nazariy jihatdan baholanadi.
Erning tortishish maydoniga asoslanib, Yerning gravimetrik figurasini tavsiflovchi geoid aniqlanadi, unga nisbatan Yerning jismoniy yuzasining balandliklari o'rnatiladi. Yerning tortishish maydoni boshqa geofizik ma'lumotlar bilan birgalikda Yer zichligining radial taqsimot modelini o'rganish uchun ishlatiladi. Unga asoslanib, Yerning gidrostatik muvozanat holati va unga bog'liq bo'lgan kuchlanishlar haqida xulosalar chiqariladi.