Dunyo qayg'usi

Bayron adabiyotga yangi qahramonni kiritdi, janr va she'riy shakllarni, lirik she'riyat tilini boyitdi va yangi siyosiy satira yaratdi. Bayronning 19-asr jahon adabiyotiga ko'rsatgan ulkan ta'siri turli milliy adabiyotlarda "Bayronizm" nomi bilan mashhur bo'lgan butun harakatni keltirib chiqardi. Bayronizm Aleksandr Pushkin va Mixail Lermontov asarlarida, G'arbiy Evropada aks ettirilgan, Bayronning ta'siri Viktor Gyugo, Geynrix Xayn, Adam Mikkievich tomonidan sezilgan. Bayronning she'rlari Gektor Berlioz, Robert Shumann va Piter Chaykovskiyning musiqiy asarlari uchun asos bo'ldi. Shoirning fojialari Gaetano Donizetti va Juzeppe Verdining opera sahnalarida mujassamlashgan. Bayronning asarlari Evgeniy Delakroixning bir qator rasmlaridan ilhomlangan.

Aytilishicha, Bayron qahramonlarni o'ziga xos xususiyatlari bilan taqdirlagan, Bayronning so'zlari esa uning ruhiy hayoti g'ayrioddiy samimiylik bilan aks etadigan kundalikdir. Bayron lirikasida bir nechta asarlar ichida takrorlangan bir nechta barqaror motiflar, ya'ni his-tuyg'ular va g'oyalar mavjud:

umidsizlik;

yolg'izlik

dunyo qayg'usi;

zulmga qarshi kurash;

noma'lum uchun tashnalik.

Ko'p hollarda Bayron she'riyatidagi sevgi fojiali tuyg'u. Muallif ayol mukammallikni kuylashi mumkin, lekin hech qachon sevgi baxtini tasvirlamaydi. Odatda bu sevgi ayblari, sevgi-xiyonat, sevgi-yo'qotish, sevgi-tanaffus. Bunday his-tuyg'ularning tasviri she'riyatda yangi emas, ammo Bayronning muhabbat iztiroblari insoniyatning ruhiy yolg'izlik bilan azoblangan qayg'uli hayotining bir qismi sifatida namoyon bo'ladi.

Bu romantik qahramon, bu dunyoqarash va hissiyotlar fojiasi, azob-uqubatlar, yolg'izlik, hissiyotlar chuqurligi, umidsizlik, ammo qahramonlik, ozodlik muhabbatidir. Romantik qahramon muallif bilan birlashadi. Bayronning nomi uyning nomiga aylandi. Uning o'zi ham romantik qahramonning timsoliga aylandi.

Abdulhamid Cho’lpon she’riyati butun XX asr qadriyatlarini o’zida mujassam qildi. Uni olamshumul maqomga olib chiqqan omil — shoirning cheksiz ehtirosli gumanizmidir. Bu dunyodagi Insonning hasratlari, quvonchlari Shoir ijodining o’q tomiriga aylandi.

Turk Dunyosining birligi, Ulug’ Turkiston qayg’usi, Insonga muhabbat, javonmardlik, saxovat Abdulhamid Cho’lpon she’riyatining asos belgilaridir.

Bu fazilatlarni ichkin ilohiy samimiyatsiz ifoda qilib bo’lmaydi. Abdulhamid Cho’lpon samimiyati — Dunyo Insoniga bo’lgan mehri, sadoqatida yorqin namoyon bo’ldi.

Inson va Tabiatning uyg’unlikdagi in’ikosi Abdulhamid Cho’lpon ijodining shuurli nuqtalaridir. Shoir juda uzun shonli-saodatli, qonli-mashaqqatli yo’lni bosib o’tdi. Faqat XX asr odaminigina emas, uning hofizasidan, ko’z o’ngidan ming yillar vajohati, talotumlari bilan hayqirib kechdilar. Endi shoir bo’lgusi zamonlarga qadam qo’ydi.

She’riyat Alloh odamni yer uchun yaratgani kabi qadimiydir. Yorug’ dunyoga kelgan inson bor ekan, inson bo’lib tug’ilgan ekan — Inson haqlari, inson huquqi bordir.

Inson Huquqi — She’riyat huquqi. Inson va Tabiat uyg’unligi abadiy, tabiat tartiboti o’zgarmas, ammo inson tabiati o’zgaruvchandir. Muvozanat buzilgan joyda jaholatning qora quyoshi yonib fikr olamini zulmatga chulg’aydi, qonga bulg’aydi. Muborak uyg’unlik yo’lida jafo chekkanlarning karvonboshilari shoirlardir, ehtimol. She’riyat cheksizlikdir — ammo, she’riyatning osmoniga boqib cheksizlikning ham cheki bor, deb o’ylaysiz.

She’riyat insonning ilkin nafasidir, poyonsiz nafasning moddiylikka aylanishidir, balki.

Misr,Bobil, Xitoy,Hindiston, Rum, Eron, Ovrupo, Amerika singari Turon-Turkiston-Turk Dunyosi jahon ilmu fani, madaniyati, adabiyoti va san’ati xazinasiga o’zining munosib merosini berdi va berajakdir. Ulug’ shoir Abdulhamid Cho’lpon o’zbek ruhini kuyladi. Zero O’zbek Ruhi o’lmasdir. O’zbek Ruhi abadiydir. O’zbek Ruhi — butun Turk Dunyosining merosidir.

O’zbek millati bu oltin merosning egasi, bu meros butun jahon uchun, butun insoniyat uchun Alloh inoyati ila go’zal armug’ondir. O’zbek millati — jahon sivilizasiyasini bir pog’ona baland ko’targan buyuk millatdir. O’zbek bo’lib tug’ilgan, o’zbek degan nomni muqaddas bilib tanu ruhida asragan inson naqadar baxtli insondir.

Bu sharafli tuyg’ular Abdulhamid Cho’lpon ijodiyotida porloq ifodasini topdi.