Darsning maqsadi: Talabalarga o’tchil hayotiy shakliga EGA bo’lgan shifobaxsh o’simliklar va o’simlik organlarida dorivor moddalar tanishtirib berish. Asosiy savollar

MAVZU: O’TCHIL HAYOTIY SHAKLIDA EGA BO’LGAN SHIFOBAXSH O’SIMLIKLAR. DORIVOR MODDALARNI O’SIMLIK ORGANLARI BO’YLAB TARQALISHI

Darsning maqsadi: Talabalarga o’tchil hayotiy shakliga ega bo’lgan shifobaxsh o’simliklar va o’simlik organlarida dorivor moddalar tanishtirib berish.

Asosiy savollar:

1. 
   Yovvoyi xolda o’sadigan eng muhim dorivor o’simliklar.
   
2. 
   Ularning biologik va farmakologik xususiyatlari.
   
3. 
   O’simlik, poya, barg, ildiz va ildizpoyasida dorivor moddalar tarqalishi.
   
4. 
   O’simlik gul va mevasida dorivor moddalar tarqalishi.
   

Ko’rgazmali qurollar: rasm-jadvallari.

Kompyuter texnologiyalaridan foydalanish: ma’ruza matnini ko’rsatib byerish

Asosiy o’quv materiali qisqacha bayoni:

1. Oddiy bangidevona – D. stramonium.

Bargidan foydalaniladi.

2. Yerbag’ir temirtikan – T. terrestris

Yer ustki qismi foydalaniladi.

3. Oddiy arpabodiyon – P. anisum

Mevasidan foydalaniladi.

4. Qo’ng’ir xantal – B. juncea

5. Qora xantal – B. nigra koch

6. Oddiy zig’ir – L. usitatissium

Urug’idan foydalaniladi.

7. Oddiy kanakunjut – R. communis.

8. Ekma kashnich – C. sativum

Mevasidan foydakaniladi.

1. 
   Dorivor moychechak – M. recutita
   

Gulidan foydalaniladi.

2. 
   Xushbo’y shivid – A. graveolens.
   

Mevasidan foydalaniladi.

3. 
   Achchiq qalampir – C. annum
   

Mevasidan foydalaniladi.

4. 
   Sapcha qovoq – C. pepo
   
5. 
   O’ris qovoq – C. maxima
   
6. 
   Osh qovoq – C. moschata
   

Urugidan foydalaniladi.

7. 
   Moyli kungaboqar – H. annuus.
   

Urugidan foydalaniladi.

16. Oddiy makkajo’xori – Z. mays. popugidan foydalaniladi.

2) Ikki yillik dorivor o’simliklar.

17. Oddiy olao’t – S. marianum. Mevasidan foydalaniladi.

18. Ekma pasternak – R. sativa. Mevasidan foydalaniladi.

19. Dorivor qashqarbeda – M. officinalis Dest. Yer ustki qismidan foydalaniladi.

20. Yoyiq chitrangi – Ye. diffusum. Ehrk. Yer ustki qismidan foydalaniladi.

21. Qora mingidevona – N. niger. Bargidan foydalaniladi.

22. Sariq o’rmonqora – G. flaum Grantz.

23. Poliz karami – V. oleracea. Bargidan foydalaniladi.

24. Oddiy qora zira – S. carvi. Mevasidan foydalaniladi.

3) Ko’p yillik dorivor o’simliklar

25. Kichik bo’rigul – V. minor. Yer ustki qismidan foydalaniladi.

26. Dorivor valeriana – V. officinalis. Yer ustki qismidan foydalaniladi.

27. Dorivor jenщyen – R. ginsing. Ildizdan foydalaniladi.

28. Maxsarsimon levziya – Rh. carthamoides. Ildizpoya va ildizidan foydalaniladi.

29. Pushti rodiola – Rh. rosea. Ildizdan foydalaniladi.

30. Nashtarsimon afsonak –T. lanceolata.

31. Ketma-ket gulli afsonak – T. alterniflora Regel. Yer ustki qismi va urug’idan foydalaniladi.

32. Dorivor gulxayri. –A. afficinalis

33. Armon gulxayri-A. armeniaca. Ildizdan foydalaniladi.

34. Oddiy dalachoy – N. perforatum.

35. Dag’al dalachoy –N. scabrum. Yer ustki qismi foydalaniladi.

36. Kachim simon bix – A. gypsophiloides Regel. Ildizdan foydalaniladi.

37. Oddiy maymunjon –R. idaeus L. Mevasidan foydalaniladi.

38. Dorivor marmarak-S. officinalis.Bargidan foydalaniladi.

39. Oddiy oqaldirmoq –T. farfara. Bargidan foydalaniladi.

40. Osh piyoz. – A. cepa. Piyozidan foydalaniladi.

Do’lana – guli tarkibida flavanoidlar efir moyli, kislotalar, mevasida tripterpen saponinlar, flavanoid kislotolar oshlovchi moddalar bo’ladi.

Qora mevali aroniya – mevasi tarkibida 6,2-10,8 % qandlar, kislotalar mikroyelementlar oshlovchi va boshqa moddalar bo’ladi.mevalari vitaminlarga boy. Ular tarkibida 110 mg % S, RR, V₂, Ye vitaminlari karotin, va boshqalar mavjud.

Maxsarsimon boziya – ildiz poyasi Bilan ildiz tarkibida saponinlar, efir moyi, 5 % gacha oshlovchi moddalar bo’ladi.

Nazorat savol va topshiriqlari:

1. 
   Qaysi oilada muhim dorivor o’simliklar ko’p uchraydi
   
2. 
   O’simliklarni qaysi organlarida dorivor moddalar to’planadi.
   
3. 
   Oilalar bo’yicha dorivor o’tchil o’simliklarni ta’riflang?
   
4. 
   O’simliklarni qaysi organlarida dorivor moddalar to’planadi.
   
5. 
   O’tchil o’simliklarni hayotiy shakllarga ajratish.
   

Mustaqil ish topshiriqlari.

1. 
   Yovvoyi holda o’sadigan eng muhim o’tchil dorivor o’simliklar.
   
2. 
   Yovvoyi holda o’sadigan o’tchil dorivor o’simliklarni biologik farmokologik xususiyatlari.
   
3. 
   O’simliklar organlarida moddalar tarqalishi (poya, barg, ildiz, ildizpoya, gul, meva).