Byudjеt-soliq siyosati

Rеspublikada moliya munosabatlarini takomillashtirish, unga doir dastaklardan samarali foydalanish maqsadida muntazam ravishda bu sohada davlat siyosati o’tkazib kеlinmoqda. Bu siyosatning o’zagini byudjеt-soliq sohasidagi siyosat tashkil etadi.

Byudjеt-soliq siyosati – bu to’la bandlik va to’laqonli YaIM ni ishlab chiqarishni ta’minlashga qaratilgan hukumatning davlat хarajatlari va soliq solishni tartibga solish bo’yicha chora-tadbirlari yig’indisidir.
Byudjеt-soliq siyosati moliya siyosatining muhim tarkibiy qismi bo’lib, hukumat organlari tomonidan moliya tizimining bo’g’inlari orqali amalga oshiriladi. Moliya siyosati o’z ichiga fiksal siyosatni, byudjеt siyosati va moliyaviy dasturlarni kiritadi.


Fiskal siyosat – byudjеt daromadlari va хarajatlari yordami bilan iqtisodiyot kon’yukturasini tartibga solishni ifoda etadi.
Byudjеt siyosati esa byudjеt jarayonlari (tеnglik, kamomad, davlat qarzi) ni aks ettiradi.
Moliya dasturlari bo’lsa ijtimoiy, tarkibiy, hududiy va iqtisodiy siyosatni moliyalash hamda moliyaviy yordamni ta’minlaydi.
Moliyaviy sog’lomlashtirish bo’yicha dastlabki fikrlarni bildirgan olim fiziokrat Tyurgo edi. U birinchi bo’lib davlat moliyasini sog’lomlashtirishga harakat qildi va bu sohada uzoq muddatli dastur ishlab chiqdi. Tyurgo sanoat va savdodagi odil bo’lmagan soliqlarni tartibga solishga intildi. U byudjеt taqchilligini chеklashga uringan.
Moliya siyosatining hozirgi zamon kontsеptsiyasining nazariy ildizlarini XIX asr oхiri – XX asr boshlaridagi g’arb iqtisodchilari asarlaridan qidirish kеrak. Ularning rivojlanishi bozor iqtisodiyoti harakatining umumiy qonunlari bilan bog’liq bo’lib, g’arb mamlakatlari хo’jaligida yuz bеrayotgan tub o’zgarishlarni aks ettiradi. 1920 yillar oхiriga qadar ko’p davlatlar moliyaviy siyosati asosida yangi klassik maktab kontsеptsiyalari yotar edi. Ular qarashlarida muhim yo’nalish davlatning iqtisodiyotga aralashmasligi, erkin raqobat kurashining saqlanib qolishi, хo’jalik jarayonlarini tartibga solishda asosiy dastak, dеb bozor mехanizmini qo’llash bo’lgan. 1920 yillar oхiri – 1930 yillar boshidagi iqtisodiy voqеlik (1929-1933 yillarda yuz bеrgan chuqur inqiroz holatlari) bu qarashlarning hayot talablariga javob bеrmay qolganini bildirdi.
1930-1960 yillar oralig’ida moliya siyosati asosiga endi Kеyns va yangi kеynschilik g’oyalari qo’yildi va davlatning bu sohadagi ishtiroki ancha kеngaydi.
Fiskal siyosatning quyidagi maqsadlarini ta’kidlash joiz:
- iqtisodiy tsikl tеbranishlarini tеkislash;
- iqtisodiy o’sish suratlarini stabillashtirish;
- bandlikning yuqori darajasi va inflyatsiyaning mе’yoriy sur’atlarini ta’minlash.
Fiskal siyosatning ikki tipi mavjud bo’lib, ular diskrеtsion va avtomatik fiskal siyosatlardir.
Diskrеtsion fiskal siyosat faol fiskal siyosat bo’lib,unda soliq va хarajatlar ustida ongli ravishda ish olib boriladi. Uning dastaklari bo’lib ijtimoiy ishlar, transfеrt to’lovlarini o’zgartirish va soliq stavkalarini moslash chiqadi.
Avtomatik fiskal siyosat faol bo’lmagan fiskal siyosat bo’lib, unda davlat хarajatlari darajasida zaruriy o’zgarishlar yuz bеradi. Uning vositalari soliq tushumlaridagi o’zgarishlar, ishsizlik nafaqasi va boshqa ijtimoiy to’lovlar hamda subsidiyalardir.
Davlat fiskal siyosatining asosiy dastagi – bu hukumat maqsadlariga mos ravishda soliq stavkalarini o’zgartirishdir. Shuni ta’kidlash lozimki, soliq siyosatini takomillashtirish iqtisodiyotni barqarorlashtirishga va moliyaviy ahvolni mustahkamlashga oid muammolarni hal qilishda muhim ahamiyat kasb etadi. Soliq tizimi aniq maqsadga qaratilgan moliyaviy siyosat bilan birgalikda, yalpi milliy mahsulotning bir qismini iqtisodiyot tuzilishini zamonga mos tarzda o’zgartirishda hamda aholini ijtimoiy himoyalashni yo’lga qo’yishda bеvosita ishtirok etadi. Hozirgi kunda soliq siyosatining eng muhim masalasi ishlab chiqarishni rivojlantirish, rеsurslardan samarali foydalanishni rag’batlantiruvchi ta’sir ko’rsatishdir. Buning uchun soliq miqdorini to’g’ri bеlgilash taqozo etiladi, iqtisodiy erkinliklar kuchaytiriladi. Shu yo’nalishda rеspublikamizda katta ishlar qilinmoqda. Jumladan, soliq yukini qisqartirish borasida olib borilgan tadbirlar orqasida iqtisodiyot sohasidagi soliq yuki 2013 yil 21,5% dan 20,5% ga tushdi. 2014 yil bu siyosat izchil davom ettirildi. Shu o’rindi prеzidеntimizning quyidagi fikrlarini kеltirib o’tish maqsadga muvofiqdir: “Soliq yukini yanada kamaytirish, jumladan, yuridik shaхslar uchun foyda solig’i stavkasini 9 foizdan 8 foizga, jismoniy shaхslar uchun eng kam soliq hajmini 8 foizdan 7,5 foizga tushirish iqtisodiyotimizning rivojida albatta muhim ahamiyat kasb etadi.
Bunday soliq еngilliklari 130 milliard so’mdan ortiq mablag’ni tеjash va uni korхonalar iхtiyorida qoldirib, ularning o’z aylanma mablag’larini ko’paytirish, ishlab chiqarishni modеrnizatsiya qilish va tехnologik yangilash, shuningdеk, aholi daromadlarini 90 milliard so’mdan ko’proq oshirish imkonini bеradi”⁷⁵.
Fiskal siyosatning ikkinchi tarkibiy qismi davlat byudjеt хarajatlari bilan bog’liq. Rеspublikamiz prеzidеnti asarlarida, jumladan, “O’zbеkistonning o’z istiqlol va taraqqiyot yo’li” asarida byudjеtga taalluqli fikrlar o’z ifodasini topgan: “Rеspublika byudjеti taqchilligini chеklashga va uni izchil ravishda eng kam darajaga kеltirishga qaratilgan qattiq moliyaviy siyosat olib borish. Boshqaruv apparatini kеskin kamaytirish, zarar ko’rib ishlovchi korхonalarga dotatsiyalar bеrishda davlat mablag’lari sarflanishini yanada qisqartirish. Byudjеt mablag’lari kеchiktirib bo’lmaydigan eng zarur davlat va ijtimoiy ehtiyojlarga bеrilishi kеrak”¹. Shunga ko’ra mamlakatimizda moliya siyosati sohasida quyidagi yo’nalishlar ustuvor yo’nalishlar sifatida ko’rib kеlinmoqda:
- qattiq moliyaviy siyosatni amalga oshirish, davlat byudjеti dеfitsitining oldini olish;
- byudjеt mablag’larini daromad tushganidan kеyingina taqsimlash;
- хalq хo’jalik tarmoqlari va ayrim korхonalarni rivojlantirish uchun byudjеtdan qaytarilmaydigan qilib ta’minlash amaliyoti masalalarini chuqur o’rganib ish qilish;
- soliq tizimini takomillashtirish hamda puхta soliq siyosatini izchil olib borish va h.k.
O’zbеkiston ruspublikasida moliya tizimi boshqa rivojlangan mamlakatlarning moliya tizimlariga o’хshash bo’lsa ham, ulardan fraq qiladi.
O’zbеkiston Rеspublikasi Vazirlar Mahkamasi davlat byudjеtining ishlab chiqilishi va uning ijro etilishini tashkil etadi, davlat pul va krеdit siyosatini mustahkamlash bo’yicha chora-tadbirlarning amalga oshirilishiga ko’maklashadi, O’zbеkiston Rеspublikasi Hukumati tasarrufidagi davlat byudjеtidan tashqari jamg’armalarni shakllantirish va ulardan foydalanishga oid masalalarni hal etadi, O’zbеkiston Rеspublikasi Moliya vazirligi va davlat byudjеtining ijrosi bo’yicha boshqaruv organlarining faoliyatini nazorat qiladi. Bundan tashqari, Vazirlar Mahkamasining majlislarida davlat qimmatli qog’ozlarini chiqarish hajmi va O’zbеkiston Rеspublikasi ichki va tashqi qarzlari miqdorini bеlgilash, soliqqa tortish va davlat bojlari stavkalarini bеlgilash va o’zgartirish to’g’risidagi takliflarni ko’rib chiqadi.
Mamlakatimizda moliya tizimini boshqarish Moliya vazirligi zimmasiga yuklatilgan. U markaziy moliya organi sifatida rеspublikaning yagona moliyaviy siyosatini olib boradi va mamlakatda moliyani tashkil etishga umumiy rahbarlik qiladi. Moliya vazirligining asosiy vazifasi – hukumat byudjеtini tayyorlash va inflyatsiyasiz moliyalashdan iboratdir.
Mazkur vazifalar quyidagi bosqichlar orqali amalga oshiriladi:
- mamlakat byudjеtini tayyorlash;
- byudjеtning Oliy Majlis tomonidan tasdiqlanishi;
- byudjеt ijrosini moliyalash;
- хarajatlarni nazorat qilish.
Moliyaviy siyosat moliyani boshqarish tizimining asosiy elementidir. Moliyani yalpi ijtimoiy mahsulotni shakllantirish, taqsimlash, qayta taqsimlash va undan foydalanishning o'ziga xos qiymat munosabatlari sifatida belgilashdan kelib chiqib, davlat ushbu munosabatlarni tashkil etishda jamiyat va shunga mos ravishda moliya tizimi oldida turgan asosiy maqsad va vazifalarni belgilaydi. Har doim ham moliyaviy munosabatlarning boshqa ijtimoiy munosabatlar qatorida zarurligini belgilovchi asosiy maqsadi takror ishlab chiqarish jarayonining uzluksizligini va birinchi navbatda ishlab chiqaruvchi kuchlarning hayoti, mavjudligi va rivojlanishining zarur sharti sifatida takror ishlab chiqarishni ta’minlashdan iborat. shaxs uchun ham, butun jamiyat uchun ham. Qayta ishlab chiqarish jarayoni turli xil ijtimoiy ehtiyojlarning yig'indisi bo'lib, ularni qondirish darajasi birinchi navbatda moliyaviy imkoniyatlarga, ya'ni mavjud moliyaviy resurslarga va davlatning moliyaviy imkoniyatlariga bog'liq. Shuning uchun moliyaviy munosabatlarning ikkinchi asosiy va doimiy maqsadi ularni tashkil etish bo'lib, u ijtimoiy boylikning o'sishini ta'minlashga qaratilgan bo'lar edi. Mavjud moliyaviy resurslar va davlatning moliyaviy imkoniyatlarini taqsimlash, qayta taqsimlash va ulardan foydalanishning aniq shakllarining samaradorligi bilangina bu maqsadga erishish mumkin. Moliyaviy mexanizm samaradorligining umumiy ko'rsatkichi yalpi ichki mahsulot va milliy daromadning o'sish sur'ati - jamiyat farovonligi o'sishining asosiy manbai hisoblanadi. Moliya siyosati davlatning moliyaviy munosabatlar sohasidagi mustaqil faoliyati sohasidir. Ushbu faoliyat iqtisodiy va muayyan davlat dasturini amalga oshirish uchun tegishli moliyaviy resurslar bilan ta'minlashga qaratilgan ijtimoiy rivojlanish. Moliya siyosati – mamlakatning umumiy geosiyosiy va ijtimoiy-iqtisodiy strategiyasi sharoitida milliy moliyani rivojlantirishning maqsad, vazifalari va asosiy yo‘nalishlarini (kontseptsiyalarini) belgilash, shuningdek, moliyaviy resurslarni safarbar qilish, ularni taqsimlash bo‘yicha amaliy chora-tadbirlarni amalga oshirishdir. uzoq muddatli, o‘rta muddatli va qisqa muddatli maqsadlarga erishish uchun ulardan samarali foydalanish. Ushbu faoliyat turlari orasida eng muhim o'rinni moliyaviy munosabatlar shakllari va normalarini huquqiy va tashkiliy jihatdan tartibga solish - qonunchilikni, hisob siyosatini, moliya boshqaruvining tashkiliy tuzilmasini ishlab chiqish kiradi. Moliyaviy siyosatning samaradorligi qanchalik yuqori bo'lsa, u ijtimoiy rivojlanish ehtiyojlarini, jamiyatning barcha qatlamlari va guruhlari manfaatlarini, o'ziga xos tarixiy xususiyatlarini hisobga oladi. hayot sharoitlari va xususiyatlari. Siyosatning muvaffaqiyati jamiyatning turli qatlamlari manfaatlarini muvofiqlashtirish va amalga oshirish mexanizmining sifatli rivojlanishiga va davlat uchun mavjud bo'lgan ob'ektiv imkoniyatlarga ham kam emas, ya'ni. moliyaviy siyosatni amalga oshirish jarayoniga ta'sir etuvchi har tomonlama, ba'zan hatto qarama-qarshi omillardan ongli ravishda foydalanish mexanizmi ijtimoiy tuzilma jamiyat, ijtimoiy ong va psixologiya holatida. Moliyaviy siyosat, birinchi navbatda, moliyaviy resurslarning mumkin bo'lgan maksimal miqdorini shakllantirishga qaratilgan bo'lishi kerak, chunki ular har qanday o'zgarishlarning moddiy asosi hisoblanadi. Shuning uchun moliyaviy siyosatni aniqlash va shakllantirish uchun davlatning moliyaviy ahvoli to'g'risida ishonchli ma'lumotlar kerak. Moliyaviy siyosatning turlari va asosiy yo'nalishlari Moliyaviy siyosatni ishlab chiqishda moliyani taqsimlash va qayta taqsimlash asosiy hisoblanadi moliyaviy manbalar: 1) taqsimot munosabatlari sub'ektlarini tanlash, ya'ni. moliyaviy resurslarning egalari va distribyutorlari; 2) davlatning funksiyalariga hamda yuridik shaxslar va aholining o‘z ehtiyojlarini qondirishdagi mustaqillik darajasiga qarab, davlat ixtiyoridagi moliyaviy resurslarning markazlashuv darajasini belgilash; 3) ustuvor davlat ehtiyojlari va ularni qondirish chora-tadbirlarini va shunga mos ravishda moliyaviy resurslardan foydalanishning ustuvor yo‘nalishlarini belgilash; 4) moliyaviy resurslarni shakllantirish manbalari va usullarini tanlash. Qoida tariqasida, moliyaviy siyosatning bir qismi sifatida byudjet va pul-kredit siyosati nisbatan mustaqil ravishda ajralib turadi. Moliyaviy siyosat davlat tomonidan quyidagicha belgilanadi: Davlat byudjeti daromadlarini shakllantirish manbalari; Byudjet xarajatlarining ustuvor yo'nalishlari; Byudjet nomutanosibligining ruxsat etilgan chegaralari; Byudjet taqchilligini moliyalashtirish manbalari; Byudjet tizimining alohida bo'g'inlari o'rtasidagi munosabatlar tamoyillari. O'z navbatida, byudjet siyosatining bir qismi sifatida ular nisbatan mustaqillikka ega bo'ladilar: soliq siyosati; Investitsion siyosat; Davlat qarzini boshqarish siyosati; Fiskal federalizm siyosati. Soliq siyosati soliqlar tarkibini tanlashni, ularning stavkalari hajmini, har bir soliq turi uchun imtiyozlar va sanktsiyalarni belgilaydi. Shu bilan birga, musodara qilish yoki rag'batlantirish chorasi umuman soliq tizimi uchun ham, alohida soliq uchun ham belgilanadi. Pul-kredit siyosati deganda emissiyalarni boshqarish, inflyatsiya va milliy valyuta kursini tartibga solish orqali pul muomalasining barqarorligini ta’minlash tushuniladi; bank tizimini tartibga solish va tartibga solish orqali xalq xo‘jaligida va moliya tizimining turli qismlarida hisob-kitoblarning o‘z vaqtida va uzluksizligini ta’minlash; davlat va korporativ emissiya va joylashtirishni tartibga solish orqali moliya bozorini boshqarish qimmatli qog'ozlar Markaziy bank tomonidan qayta moliyalash stavkasini faol oshirish yoki pasaytirish orqali ularning aylanmasini (sotib olish va sotish stavkalarini) tartibga solish.21 Pul-kredit siyosatida nisbiy mustaqillikka quyidagilar erishiladi: Emissiya siyosati; Narx siyosati; pul-kredit siyosati; Kredit siyosati; Foiz siyosati; Investitsion siyosat; Bojxona siyosati. Shuni ta'kidlash kerakki, agar byudjet munosabatlari amaliyotida investitsiyalar deganda asosiy fondlarning o'sishi va modernizatsiyasini moliyalashtirish tushunilsa, bank amaliyotida investitsiyalar deganda qimmatli qog'ozlar portfelini shakllantirish tushuniladi. 20-asr oxirida xalqaro moliya siyosatining ahamiyati ortib bormoqda. U xalqaro mehnat taqsimoti, davlat qarzini shakllantirish va to'lash bilan bog'liq bo'lgan, shuningdek, xalqaro tashkilotlar, shu jumladan xalqaro tashkilotlar faoliyatida ishtirok etish bilan bog'liq bo'lgan xalqaro munosabatlar sohasidagi pul, moliyaviy va kredit munosabatlarini boshqarishga asoslanadi. birlar. moliya institutlari. Xalqaro valyuta fondi (XVF), Xalqaro tiklanish va taraqqiyot banki (XTTB) va Yevropa tiklanish va taraqqiyot banki (YTTB) va boshqalar kabi xalqaro moliya tashkilotlarining moliyaviy siyosati (masalan, London kreditorlar klubi, Parij klubi kreditorlari). Ayrim davlatlarning xalqaro moliyaviy siyosati, qoida tariqasida, o‘z mamlakatining ishlab chiqaruvchi kuchlarini rivojlantirishga qaratilgan bo‘lib, shunga mos ravishda har bir davlat xomashyo, tovar, ishchi kuchi va kapitalning xalqaro bozorlarida o‘zining salmoqli o‘rnini egallashga harakat qiladi. Davlat o'z manfaatlarini bojxona va valyuta siyosati orqali himoya qiladi, uning xususiyatlari davlatning eksport yoki importni kengaytirish yoki kamaytirishdan manfaatdorlik darajasi bilan belgilanadi. Bunga muvofiq bojxona to'lovlari tizimi yoki muayyan bojxona rejimi qo'llaniladi. Bojxona va valyuta siyosatining asosiy maqsadi davlatning oltin-valyuta zaxiralarini saqlash va ko'paytirishdan iborat. Davlat xalqaro tashkilotlar faoliyatida ishtirok etib, ushbu tashkilotlarning moliyaviy fondlarini shakllantirishda va qo‘shma dasturlarni moliyalashtirishda ishtirok etib, uning manfaatlarini himoya qiladi va mamlakat nufuzining oshishiga hissa qo‘shadi. Xalqaro moliya tashkilotlarining moliyaviy siyosati ta'minlashga qaratilgan moliyaviy yordam moliyaviy inqiroz yoki moliyaviy qiyinchiliklarga duch kelgan mamlakatlar. Yordam odatda ssudalar shaklida yoki mavjud tashqi davlat qarzini qayta tuzish shaklida taqdim etiladi. Xalqaro moliya tashkilotlarining yordami bepul taqdim etilmaydi va qarz oluvchi davlat uchun har doim ham foydali bo'lmagan bir qator iqtisodiy yoki siyosiy sharoitlar bilan birga keladi. Evolyutsion rivojlanish davrida jamoat hayoti barqaror davlat tuzilmasi, davlatning ichki va tashqi moliya siyosati bitta asosiy vazifani - davlatda mavjud ijtimoiy munosabatlar tizimini saqlash va mustahkamlashni ta'minlashni hal qiladi. Inqilobiy o'zgarishlar davrida mavjud tuzumni o'zgartirishdan manfaatdor siyosiy kuchlar mavjud tuzumni yo'q qilishga va uni shakllantirishga qaratilgan siyosat olib boradilar. yangi tizim ijtimoiy munosabatlar. Jamiyat hayotidagi tanqidiy davrlarda moliyaviy siyosatning rolini ortiqcha baholash qiyin, chunki, birinchi navbatda, rivojlanish mavjud. ijtimoiy boylik va moliya tizimini tubdan qayta taqsimlash qayta qurilmoqda. Davlatning o'z funktsiyalarini bajarishi uchun moliyaviy munosabatlardan foydalanish bo'yicha davlat choralari yig'indisi moliyaviy siyosat.

Moliyaviy siyosat keng qamrovli chora-tadbirlar majmuini o'z ichiga oladi: -moliya siyosatining umumiy konsepsiyasini ishlab chiqish, uning asosiy yo‘nalishlari, maqsadlari, asosiy vazifalarini belgilash; - moliyaviy mexanizmni yaratish; - boshqaruv moliyaviy faoliyat davlat va boshqa xo'jalik yurituvchi sub'ektlar. Moliyaviy siyosat moliyadan foydalanishning uzoq muddatli va oʻrta muddatli istiqbollarini belgilovchi va asosiy vazifalarni hal qilishni taʼminlovchi strategik yoʻnalishlarga asoslanadi. Moliya siyosati davlat iqtisodiy siyosatining ajralmas qismidir. U xalq xo‘jaligini rivojlantirishning asosiy yo‘nalishlarini aks ettiradi, moliyaviy resurslarning umumiy hajmini, ularning manbalari va foydalanish yo‘nalishlarini belgilaydi, ijtimoiy-iqtisodiy jarayonlarni moliyaviy usullar bilan tartibga solish va rag‘batlantirish mexanizmini ishlab chiqadi. moliyaviy siyosat byudjet Rossiya Moliyaviy siyosatni ishlab chiqishda jamiyatning tarixiy rivojlanishining o‘ziga xos xususiyatlariga amal qilish zarur. Ichki va xalqaro siyosatning o‘ziga xos xususiyati, mamlakatning real iqtisodiy va moliyaviy imkoniyatlari hisobga olinishi kerak. Hozirgi xususiyatlarni hisobga olgan holda iqtisodiy-moliyaviy mexanizmdan foydalanish tajribasini, rivojlanishning yangi tendentsiyalarini, shuningdek, jahon tajribasini o'rganish bilan to'ldirish kerak. Moliya siyosatini yuritish jarayonida uning iqtisodiy siyosatning boshqa tarkibiy qismlari - kredit, narx, pul-kredit bilan o'zaro bog'liqligini ta'minlash ayniqsa muhimdir. Davlatning moliyaviy siyosati natijalarini baholash uning jamiyat va uning aksariyat qismi manfaatlariga muvofiqligiga asoslanadi. ijtimoiy guruhlar, shuningdek, qo'yilgan maqsad va vazifalardan kelib chiqadigan erishilgan natijalar to'g'risida. Moliyaviy siyosatning maqsad va vazifalari. Moliyaviy siyosat uni amalga oshirishning ikkita maqsadli yo'nalishini ajratib ko'rsatishi mumkin: fiskal va tartibga solish. Avvalo: qaror moliyaviy davlatning daromadlari va xarajatlarini muvozanatlash bilan bog'liq bo'lgan davlat vazifalari. Eng maqbul holat - bu davlatning barcha xarajatlari joriy majburiy daromadlar hisobidan qoplanishi. Muvozanatga erishish qiyin, chunki sarf-xarajatlarga bo'lgan ehtiyoj yanada dinamik va daromad yig'ishdan oshib ketadi. Shu sababli, davlat doimiy ravishda xarajatlarni kamaytirish yoki daromadlarni ko'paytirish yo'llarini izlashi kerak. Ikkala yo'nalishni ham amalga oshirish qiyin. Qiyinchilik qo'shimcha daromadlarni topishda yotadi, chunki bu to'lovchilar uchun soliqlarning oshishiga olib keladi va davlat tomonidan olingan daromadlarning umumiy miqdoriga salbiy ta'sir qiladi. Soliq yukining kiruvchi daromadlar hajmiga ta'sir qilish mexanizmi aniqlanadi qonunLaffer (2.1-rasm). Qonun soliqlarning dastlabki o'sishidan iborat bo'lib, bu davlat daromadlarining ko'payishiga olib keladi va optimal nuqtaga bosqichma-bosqich erishiladi, bu soliqdan ozod qilishning optimal darajasini tavsiflaydi, bu bir tomondan to'lovchilarni qoniqtirsa, ikkinchi tomondan. qo'l, maksimal daromad oladigan davlat. Soliq yukining yanada oshishi bilan optimal daraja daromad hajmi kamayadi va 100% chekinish darajasida nolga intiladi.
Daromadning bu kamayishi rivojlanish uchun rag'batlarning pasayishi tufayli yuzaga keladi iqtisodiy faoliyat soliq solish ob'ektlarini yashirish va soliq to'lashdan bo'yin tovlash orqali. Soliq yuki va daromadlar o'rtasidagi bunday munosabat xo'jalik yurituvchi sub'ektlar o'z xatti-harakatlarini tanlashda erkin bo'lgan bozor iqtisodiyotida namoyon bo'ladi. Rejali iqtisodiyotda Laffer qonuni qo'llanilmaydi, chunki moliyaviy resurslardan foydalanish bo'yicha barcha qarorlar davlat tomonidan qabul qilinadi. Moliyaviy maqsadlarga qo'shimcha ravishda moliyaviy siyosat ham o'z ichiga oladi tartibga solish iqtisodiy jarayonlar. Davlatning xo’jalik yurituvchi sub’ektlar manfaatlariga daxldor bo’lgan ma’lum vositalari (soliqlar, davlat krediti, byudjetdan ajratmalar, turli me’yor va standartlar) mavjud bo’lib, ular yordamida moliyaviy munosabatlar tartibga solinadi. Tartibga solinadigan iqtisodiy jarayonlarga quyidagilar kiradi: iqtisodiy o'sish, bandlik, inflyatsiya, valyuta kursining holati, ayrim hududlar, tarmoqlar va korxonalarning rivojlanishi. Tartibga solish davlat tomonidan o'z-o'zidan yoki ongli ravishda amalga oshirilishi mumkin. Agar davlat tartibga solish maqsadlarini o'z oldiga qo'ymasa va moliyaviy siyosatning asosiy maqsadi fiskal bo'lsa, bu holda tartibga solish stixiyali ravishda amalga oshiriladi. Bunday tartibga solishning ijobiy yoki salbiy natijasi davlat va xo'jalik yurituvchi sub'ektlar manfaatlarining mos kelishining tasodifiy omillari bilan belgilanadi. Moliyaviy tartibga solishning ikkita mexanizmi mavjud: rag'batlantirish va cheklash. Rag'batlantiruvchi mexanizm soliq to‘lovlarini kamaytirish va ko‘paytirish hisobiga xo‘jalik yurituvchi subyektlarning moliyaviy resurslarini oshirishga qaratilgan byudjet xarajatlari iqtisodiy o'sish va aholi bandligini ta'minlash. Cheklovchi mexanizmi kamaytirish bilan bog'liq Pul tadbirkorlik faoliyatini cheklash va pul muomalasini barqarorlashtirish maqsadida soliq yukini oshirish va byudjetdan moliyalashtirishni qisqartirish hisobiga erishiladi. Tartibga solish maqsadlarini tanlash bilan bog'liq ma'lum qiyinchiliklar mavjud. Xuddi shu tartibga solish mexanizmi yordamida barcha iqtisodiy jarayonlarga bir vaqtning o'zida ijobiy ta'sir ko'rsatishga erishish uchun ta'sir qilish mumkin emas. Moliyaviy tartibga solish vositalari o'rta muddatli va uzoq muddatli vazifalarni hal qilishni ta'minlaydi, bu esa qonunchilikni o'zgartirish va xo'jalik yurituvchi sub'ektlarni biznesning yangi sharoitlariga moslashtirish uchun muhim vaqtni talab qilish bilan bog'liq. Iqtisodiy jarayonlarga tezkor ta'sir ko'rsatish uchun davlat pul-kredit vositalaridan: diskont stavkasi yoki qayta moliyalash stavkasidan, kredit, valyuta va fond bozorlarida bevosita davlat operatsiyalaridan, Markaziy bankdagi kredit tashkilotlari mablag'larining majburiy zaxirasi me'yorlaridan foydalanadi. moliyaviy mexanizm. Moliya siyosatining asosiy tarkibiy qismi davlatning moliya sohasidagi barcha faoliyati amalga oshiriladigan moliyaviy mexanizmni tashkil etishdan iborat. Moliyaviy mexanizm - Bu moliyaviy munosabatlarni tashkil etish shakllari, turlari va usullari tizimi, moliyaviy resurslar, ularni shakllantirish usullari, davlat daromadlari va xarajatlarini aniqlashda, byudjetni tashkil etishda qo'llaniladigan qonunchilik normalari va standartlari tizimi. tizimi, korxona moliyasi va qimmatli qog'ozlar bozori. moliyaviy mexanizm-moliyaviy siyosatning eng dinamik qismidir. Uning o'zgarishlari turli taktik vazifalarni hal qilish bilan bog'liq holda sodir bo'ladi. Bitta va bir xil moliyaviy munosabatlar davlat tomonidan turli yo'llar bilan tashkil etilishi mumkin. Masalan, davlat va o'rtasidagi munosabatlar yuridik shaxslar byudjetni shakllantirish bo'yicha, soliqlar yoki soliq bo'lmagan to'lovlarni undirishga asoslangan bo'lishi mumkin. Shu bilan birga, soliq tizimi to'g'ridan-to'g'ri va bilvosita, umumdavlat va mahalliy soliqlarning turli xil ro'yxatini o'z ichiga olishi mumkin va har bir soliqning maxsus predmeti, soliq solish ob'ekti, soliq bazasi, stavkalari, imtiyozlari va boshqa elementlarga ega bo'ladi. soliq qonunchiligini ishlab chiqish. Moliyaviy mexanizm quyidagilarga bo'linadi: direktiv va tartibga soluvchi. direktiv moliyaviy munosabatlarda davlat ishtirok etadigan moliyaviy mexanizm. Uning qamroviga soliqlar, davlat krediti, byudjet xarajatlari, byudjetni moliyalashtirish, byudjet qurilmasi va byudjet jarayonini tashkil etish, moliyaviy rejalashtirish. Ba'zan direktiv moliyaviy mexanizm davlat ishtirok etmaydigan boshqa turdagi moliyaviy munosabatlarga ham tatbiq etilishi mumkin. Normativ moliya segmentidagi moliyaviy mexanizm bo'lib, davlat manfaatlarini jalb qilmaydi. Bunday moliyaviy mexanizm xususiy korxonalarda xo'jalik ichidagi moliyaviy munosabatlarni tashkil etish uchun xosdir. Bunday holda, davlat belgilaydi umumiy tartib soliqlar to'langandan keyin korxonada qolgan moliyaviy resurslardan foydalanish. Maqsad va vazifalarni ishlab chiqishda ijtimoiy siyosat davlatning rivojlanishiga muhim o'rin berilgan davlat siyosati ijtimoiy sug'urta. Shu bilan birga, davlat tadbirkorlik sub'ektlarining uni amalga oshirishdagi mumkin bo'lgan ishtiroki darajasini baholaydi, aholiga ijtimoiy kafolatlarni amalga oshirish uchun o'zining moliyaviy imkoniyatlarini belgilaydi, davlat ijtimoiy sug'urtasini rivojlantirish yo'nalishlarini, safarbarlik usullarini va ijtimoiy sug'urta tizimini tartibga soladi. davlat ijtimoiy byudjetdan tashqari fondlarini iqtisodiyotning amaldagi faoliyati uchun sharoitlarga muvofiq sarflash shakllari. Davlat ijtimoiy sug'urtasi sohasidagi siyosat aholining mehnat qobiliyatiga ta'sir etuvchi salbiy omillar ta'sirini yumshatish, xavfsiz yashash va mehnat sharoitlarini yaratishni rag'batlantirish, xalq salomatligini yaxshilash va bozorning salbiy ta'sirini yumshatish imkonini beradi. aholining ijtimoiy himoyalanmagan qatlamlari uchun iqtisodiy sharoitlar. Davlat, yuqorida ta'kidlanganidek, o'z funksiyalarini amalga oshirish va muayyan davlat ijtimoiy-iqtisodiy vazifalarini bajarish uchun moliyadan foydalanadi. Maqsadlarni amalga oshirishda zamonaviy sharoitda moliyaviy siyosat muhim rol o'ynaydi. Moliyaviy siyosat orqali, ya'ni ajralmas qismi davlatning iqtisodiy siyosati, moliyaning jamiyatning iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanishiga ta'siri amalga oshiriladi. moliyaviy siyosat eng samarali, uchrashuvini aniqlash maqsadida moliyani boshqarish sohasidagi davlatning maqsadli chora-tadbirlari majmuidir zamonaviy sharoitlar davlatning iqtisodiy siyosatini amalga oshirishning moliyaviy asoslarini yaratish chora-tadbirlari. Bu davlatning, korxonaning moliyadan maqsadli foydalanishga qaratilgan faoliyatidir. Moliya siyosatining mazmuni quyidagilarni o'z ichiga oladi: moliyani rivojlantirish konsepsiyalarini ishlab chiqish, ulardan foydalanishning asosiy yo'nalishlarini belgilash va belgilangan maqsadlarga erishishga qaratilgan chora-tadbirlarni ishlab chiqish. Moliya siyosati moliyaviy munosabatlar sohasidagi davlat faoliyatining mustaqil sohasidir. Moliyaviy siyosatning asosiy maqsad va vazifalari quyidagilardan iborat: maksimal mumkin bo'lgan moliyaviy resurslarni shakllantirish uchun shart-sharoitlarni ta'minlash;
Bu masalalarni hal etish xarakteri byudjet siyosatining ijtimoiy-iqtisodiy yo`nalishini belgilaydi. Soliq siyosati soliq tizimini takomillashtirish bo'yicha kompleks chora-tadbirlarni ishlab chiqish va amalga oshirishni, uni qurish tamoyillari va ish sharoitlarini, soliqqa tortish samaradorligini oshirish va optimallashtirish chora-tadbirlarini ishlab chiqishni nazarda tutadi. Zamonaviy soliq siyosatining asosiy maqsadi -^ soliq to‘lovlari shaklidagi daromadlarni undirish darajasi bo‘yicha ham, soliqlarni hisoblash va to‘lash tartib-taomillarining soddaligi va shaffofligi, soliq hisobotlarini takomillashtirish nuqtai nazaridan ham tadbirkorlik subyektlari uchun og‘ir bo‘lmaydigan soliq tizimini shakllantirish. va soliq tekshiruvlarini tartibga solish. Ta’kidlash joizki, keyingi yillarda mamlakatimizda soliq tizimini takomillashtirish borasida salmoqli ishlar amalga oshirildi. Daromad solig‘i stavkasi 35 foizdan 24 foizga, QQS stavkasi 20 foizdan 18 foizga, yagona ijtimoiy soliq 38,5 foizdan 38,5 foizga kamayishi hisobiga tadbirkorlik sub’yektlariga soliq yukini kamaytirish bilan birga soliq yig‘ish hajmining oshishi ham uning ijobiy natijalaridan iborat. 26%. Bu ishni davom ettirish kerak. Soliq tizimi barcha xo‘jalik sub’ektlari uchun tadbirkorlikni rivojlantirish uchun adolatli va teng sharoitlar yaratishi, mamlakatda boshqa omillar qatori qulay investitsiya muhitini yaratishi, shu bilan birga barcha darajadagi byudjetlarga mablag‘larning maksimal darajada jalb etilishiga ko‘maklashishi kerak. Investitsion siyosat ichki va xorijiy investitsiyalarni, birinchi navbatda, iqtisodiyotning real sektoriga jalb qilish uchun shart-sharoitlar yaratish chora-tadbirlari tizimidir. Ushbu siyosatning asosiy vazifasi investitsiya faoliyatini moliyalashtirishning ustuvor yo'nalishlarini belgilash, investorlar uchun Rossiya iqtisodiyotiga sarmoya kiritishni foydali deb topishlari uchun sharoit yaratish, bu esa Rossiyadan katta kapital oqib chiqmasligi, aksincha, xorijiy kapitalni jalb qilishdir. oqadi. Investitsion siyosatni amalga oshirish iqtisodiyotning innovatsion rivojlanishini rag'batlantiradigan federal maqsadli dasturlarni moliyalashtirishni o'z ichiga oladi. Ijtimoiy moliyaviy siyosat jamiyatning ijtimoiy rivojlanishini moliyaviy qo'llab-quvvatlash, aholining turmush sharoiti va farovonligini oshirish va boshqalar muammolarini hal qilishga qaratilgan. ijtimoiy huquqlar rossiya Federatsiyasi Konstitutsiyasida nazarda tutilgan Rossiya fuqarolari. Xususan, u pensiya siyosati, immigratsiya siyosati, aholining ayrim guruhlariga moliyaviy yordam ko‘rsatish siyosati va boshqalarni qamrab oladi. Ijtimoiy moliyaviy siyosatni amalga oshirish ijtimoiy nafaqalar va imtiyozlarni tartibga solishni, ularni birinchi navbatda aholining ijtimoiy himoyaga muhtoj qatlamlariga taqdim etishni, aholining ijtimoiy himoyaga muhtoj qatlamlarini ta’minlashni, shuningdek, aholining ijtimoiy himoyaga muhtoj qatlamini ta’minlashni nazarda tutadi. davlat ijtimoiy nobyudjet fondlari daromadlarining darajasida barqarorligi
Yashash minimumiga mos keladigan pensiyalar, kafolatlangan tibbiy yordam va vaqtinchalik nogironlik bo'yicha ijtimoiy nafaqalar. Amaliy amalga oshirish moliyaviy siyosatning maqsadlari jamiyatning ijtimoiy barqarorligini va aholining kam ta'minlangan va nogiron qatlamlarini ijtimoiy himoya qilishni ta'minlaydi, Rossiya Federatsiyasi Konstitutsiyasida belgilangan davlat ijtimoiy kafolatlarini izchil amalga oshiradi. Shu bilan birga, aholining turmush sharoiti va farovonligini oshirish ajralmas va zarur shart ekanligini unutmasligimiz kerak. muvaffaqiyatli o'sish mamlakat iqtisodiyoti. Bojxona siyosati boshqa davlatlar bilan iqtisodiy munosabatlarni tartibga solishga hamda tarif va tarifsiz tartibga solish usullaridan foydalangan holda ichki bozor va milliy ishlab chiqaruvchilarni himoya qilishga qaratilgan. Shunday qilib, moliyaviy siyosat - Bu davlatning mamlakat moliya tizimining barcha bo‘g‘inlarida moliyaviy resurslarning mutanosib o‘sishini ta’minlashga qaratilgan ijtimoiy-iqtisodiy siyosatining bir qismi bo‘lib, davlat faoliyatining alohida sohasi bo‘lib, moliyaviy resurslarni safarbar etish, ularni oqilona taqsimlash va davlat uchun samarali foydalanishga qaratilgan. o'z vazifalarini bajarish uchun. Ko'paytirish nuqtai nazaridan iqtisodiy roli davlat moliyasining iqtisodiyotga ta'siri sezilarli darajada kuchaymoqda. Davlat o‘ziga xos vaziyat va iqtisodiy tsikl bosqichiga qarab, iqtisodiy o‘sishni rag‘batlantirishi yoki to‘xtatib turishi, eksportni kengaytirishga ko‘maklashishi, ijtimoiy muammolarni hal qilishi va h.k. ijrosini qonun chiqaruvchi hokimiyat organlari – parlamentlar amalga oshiradilar, ular davlat byudjetlarini va ularning ijrosi to‘g‘risidagi hisobotlarni, soliqlar darajasi (stavkalari) va ularni undirish tartibi, davlat qarzining eng yuqori miqdori va boshqalarni tasdiqlaydi. Moliyaviy mexanizm davlatning moliyaviy siyosatini amalga oshirish vositasidir. moliyaviy mexanizm- jamiyatning iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanishi uchun qulay shart-sharoitlar yaratish maqsadida jamiyat tomonidan foydalaniladigan moliyaviy munosabatlarni tashkil etish shakllari, moliyaviy resurslarni shakllantirish va ulardan foydalanish usullari (usullari) majmui. Moliya tizimining tuzilishiga ko'ra moliyaviy mexanizm quyidagilarga bo'linadi korxonalarning moliyaviy mexanizmi(tashkilotlar, muassasalar), sug'urta mexanizmi, byudjet mexanizmi Ularning har birida funktsional maqsadiga ko'ra quyidagi bo'g'inlarni ajratib ko'rsatish mumkin: moliyaviy resurslarni safarbar qilish, moliyalashtirish, rag'batlantirish va boshqalar. Moliyaviy mexanizmning turli elementlaridan foydalangan holda hokimiyat (barcha darajadagi) moliyaviy maqsadlarni amalga oshirishni ta'minlashga intiladi
Siyosatning nolasi, uning uzoq muddatli vazifalarini hal etish. Iqtisodiy mexanizmning ayrim elementlarini takomillashtirish, moslashtirish har bir mexanizmning ishlashi uchun tegishli norma va qoidalarni o'zgartirish orqali amalga oshiriladi. strukturaviy element moliyaviy mexanizm. Moliyaviy siyosatni amalga oshirishda ishlab chiqarishning yakuniy natijalariga samarali ta'sir ko'rsatish uchun moliyaviy munosabatlar va mablag'lar mablag'larining o'zaro ta'sirini tashkil etishga qaratilgan korxona boshqaruvining moliyaviy mexanizmini takomillashtirish muhim rol o'ynaydi. Bu erda biz moliyaviy usullarni takomillashtirishni ta'kidlashimiz kerak va moliyaviy leverage soliqqa tortish, sug‘urtalashni takomillashtirish, valyuta kursini, foiz stavkasini, amortizatsiyani, ijara haqini, qimmatli qog‘ozlar qiymatini asosli belgilash va hokazolar orqali iqtisodiy jarayonga ta’sir ko‘rsatish.Shu bilan birga, korxonalar faoliyatini huquqiy ta’minlash (qonunlar, farmonlar, qarorlar, farmoyishlar va boshqalar) vazirliklarni) e'tibordan chetda qoldirmaslik kerak, shuningdek, o'z vaqtida va sifatli tartibga soluvchi va Axborotni qo'llab-quvvatlash(ko'rsatmalar, standartlar, ko'rsatmalar va boshqalar), ular Moliya vazirligi, Soliqlar va yig'imlar vazirligi, Davlat bojxona qo'mitasi va boshqalar tomonidan chiqariladi. Ta’kidlanganidek, mamlakat umumiy iqtisodiy siyosatining ajralmas qismi bo‘lgan moliyaviy siyosatning ana shunday muhim ahamiyati munosabati bilan u zamonaviy Rossiya alohida e’tibor berilgan. Yaqin va o'rta muddatli istiqbolda Rossiya moliyaviy siyosatini shakllantirish va amalga oshirishning xususiyatlari va strategik konturlari qanday? 1. Maksimal moliyaviy siyosatni ijtimoiy siyosatga yaqinlashtirish lekin- iqtisodiy rivojlanish mamlakat, maqsadlar birligini ta'minlash boyqush siyosati va iqtisodiy rivojlanish maqsadlari. Haqiqatda ham O'tgan o'n yillikdagi moliyaviy siyosatga yo'naltirilgan mulk ustida tez o'zgarish sobiq ijtimoiy tartib, u asosan ijtimoiy-iqtisodiy vazifalardan ajralgan edi jamiyatning rivojlanishi. Moliyaviy sohaning ustuvor maqsadi sifatida qabul qilish “byudjet taqchilligining oldini olish”, “amalga oshirish” siyosati moliyaviy barqarorlashtirish”, “inflyatsiyani sezilarli darajada kamaytirish tion”, “jahon moliya tizimiga kirish” samarali hisoblanadi rejalashtirilgan ijtimoiy-iqtisodiy muammolarni hal qilish vositalari va sharti jamiyatning osmon muammolari. Shu bilan birga, yana bir narsani tushunish kerak: ta'minlamasdan iqtisodiy o'sish mamlakatida hech qanday hal qilish mumkin emas moliyaviy siyosatning har qanday muhim vazifasi. 2. Moliyaviy siyosatning uzoq muddatli maqsadini amalga oshirish kerak ta'minlash moliyaviy tizimga kirish yoki kiritish Ros Bularni xalqaro moliya tizimiga kiritish. Bu tegishli talab qiladi
Yangi moliyaviy texnologiyalar bo'yicha ko'proq o'qitish, korporativ moliya bo'yicha bilimlarning yangi darajasi, moliyaviy menejment va hokazo. Biroq, moliyaviy siyosatdagi asosiy yo'nalish rublni mustahkamlash, ichki moliyaviy, bank va kredit vositalariga ishonchni oshirish bo'lishi kerak. Rubl boshqa valyutalar orasida teng pozitsiyani egallashi va kelajakda kuchli valyutaga aylanishi kerak. Pul aylanmasini o'z qoidalariga ko'ra rivojlanadigan nisbatan avtonom qismlarga bo'lish amaliyotidan asta-sekin voz kechish kerak: rubl, dollar, barter. Mamlakatga kirib kelayotgan dollar miqdoriga bog'liq bo'lgan beqaror rubl bilan mamlakat pul muomalasini yagona boshqarishni tiklash muammosini hal qilish qiyin, balki imkonsizdir. 3. Moliyaviy siyosat muhim ahamiyatga ega bo'lishi kerak kamaytirish va keyin mamlakatdan kapital qochib ketishining oldini olish. Kapitalning katta miqdorda chiqib ketishi, litsenziyasiz eksport, yashirish offshor banklardagi hisobvaraqlardagi mahsulotlarni eksport qilishdan olingan valyuta tushumlari kah, import mahsulot yetkazib berish uchun avans to'lovlarini o'tkazish holda tegishli mahsulotni olish - bularning barchasi potentsialni keskin kamaytiradi rubl. Tegishli ishlab chiqish va qabul qilish uchun vaqt kerak bo'ladi qonunlar, birinchi navbatda, kapitalni tashish to'g'risidagi qonun, shuningdek, rivojlanish yanada samarali valyuta nazorati bo'yicha chora-tadbirlar. 4. Kelayotgan byudjet sifatini oshirish, qaysi aniqlanadi ham daromad barqarorligi, ham yuqori soliq yig'ilishi, shuningdek uni bajarish tizimining silliqligi. Bu erda tizimni tartibga solish muhim ahamiyatga ega mu g'aznachilik, moliyaviy vertikal tizimini takomillashtirish nazorat, ayniqsa, katta ajratmalar, yagona yaratishni ta'minlash Nuh tizimi buxgalteriya hisobi byudjet xarajatlari. 5. Moliyaviy siyosatning istiqbolli masalalaridan biri bu savoldir haqida Turli darajadagi byudjetlar nisbati: markaz va viloyat byudjeti byudjetlar. Byudjet o'rtasidagi keskin belgilangan nisbatlarni o'zgartirmasdan turli darajalarda, shunga qaramay, interni yaxshilash kerak byudjet munosabatlari. Qabul qilingan byudjet doirasida zarur kodeksi, byudjetlararo munosabatlarni rivojlantirish konsepsiyasi mintaqaviy moliyaviy resurslar ulushini bosqichma-bosqich oshirish byudjetlar, bu nisbatni 50:50 ga yetkazish. nisbati mintaqaviy byudjetlar foydasiga emas. 6. Muammoni dolzarbligini saqlaydi soliqni takomillashtirish tizimlari. Va bu moliyaviy siyosatning eng muhim qismidir. Kerakli moliyaviy hisobga olgan holda soliq tizimini realistik qila oladi korxonalarning pozitsiyasi. Soliqlarning ekologiyaga ijobiy ta'siri uchun iqtisodiy o'sish soliq stavkalarining birligi bilan oqilona birlashtirilishi kerak ulardan foydalanishning mumkin bo'lgan tabaqalashtirilgan usuli bilan, oldindan
1. Moliyaviy menejment maqsadli jarayondir fi ustida maxsus texnika va usullar yordamida ta'sir ko'rsatdi moliyaviy munosabatlar va ularga mos keladigan moliyaviy resurslar turlari hokimiyat va xo'jalik yurituvchi sub'ektlarning funktsiyalarini amalga oshirish; faoliyatining maqsad va vazifalari. Davlat moliya boshqarmasi biz quyidagilarni ta'minlashni maqsad qilganmiz: a) nisbiy iqtisodiy muvozanat davlat muassasalari, yuridik va shaxslar; b) kamomad yo'q davlat byudjeti; v) milliy valyutaning barqarorligi moliyaviy munosabatlarning asosiy elementi sifatida. 2. Moliyaviy nazorat alohida faoliyat sohasidir davlat hokimiyati organlari, mahalliy o'zini o'zi boshqarish organlarining funktsiyalari va moliyaviy xizmatlar ma'lumotlarni to'plash va tahlil qilish uchun tashkilotlar boshqariladigan ob'ektning haqiqiy moliyaviy holati va ta'siri bo'yicha ning samaradorligi boshqaruv qarorlari. Bu osu nazorati operativ moliyaviy boshqaruv bosqichida. U yordam berdi moliyaviy foydalanishdan haqiqiy natijalarni solishtirish mumkin emas rejalashtirilgan natijalarga ega bo'lgan resurslar, shuningdek, o'sish uchun zaxiralarni aniqlash fi moliyaviy resurslar va ulardan eng samarali foydalanish yo'llarini belgilab beradi foydalanish. Shuni ta'kidlash kerakki, mamlakatning bozorga o'tishi bilan munosabatlar moliyaviy nazorat maqsadini tubdan o'zgartirdi. Markazlashtirilgan rejada rejaning bajarilishini nazorat qilishdan iqtisod, qonunchilikka rioya etilishi ustidan nazoratga o'tildi berib. 3. Rivojlanayotgan bozor sharoitlari boshqaruv uchun doimiylikni talab qiladi ko'knori bo'yicha moliyaviy boshqaruv mexanizmini takomillashtirish yannoy ro- va mikro-daraja, yangi rivojlanish, tobora ortib bormoqda zamonaviy usullar moliyaviy menejment. Bu yaxshilanishga yo'naltirilgan bo'lishi kerak ma'muriy-hududiyning moliyaviy mustaqilligini ta'minlash xo'jalik yurituvchi sub'ektlarning torial shakllanishlari, moliyaviy barqarorligi ta'lim, ularning moliyaviy faoliyati, uchun zarur shart-sharoitlar yaratish iqtisodiyotning barqaror rivojlanishi. 2.3. Moliyaviy siyosat "47 4. Moliya siyosati - davlatning iqtisodiy siyosatini amalga oshirish uchun moliyaviy asoslarni yaratish uchun zamonaviy shart-sharoitlarga javob beradigan eng samarali chora-tadbirlarni belgilash maqsadida moliyani boshqarish sohasidagi davlatning maqsadli chora-tadbirlari majmuidir. Bu davlatning, korxonaning moliyadan maqsadli foydalanishga qaratilgan faoliyatidir. Moliya siyosatining mazmuni quyidagilarni o'z ichiga oladi: moliyani rivojlantirish konsepsiyalarini ishlab chiqish, ulardan foydalanishning asosiy yo'nalishlarini belgilash va belgilangan maqsadlarga erishishga qaratilgan chora-tadbirlarni ishlab chiqish. Moliya siyosati moliyaviy munosabatlar sohasidagi davlat faoliyatining mustaqil sohasidir.
Moliyaviy taktika davlat rivojlanishining muayyan bosqichidagi muammolarni hal qilishga qaratilgan va uning hozirgi ehtiyojlaridan kelib chiqqan holda moliyaviy munosabatlarni tashkil etish shakllari va usullarining o'zgarishi bilan bog'liq. Moliyaviy strategiya va taktika bir-biri bilan chambarchas bog'liq. Moliyaviy strategiya sifatida, masalan, iqtisodiyotni moliyaviy sog'lomlashtirish va yalpi ichki mahsulotning dinamik o'sishi, mahsulotlarning raqobatbardoshligini oshirishni hisobga olish kerak.Buni byudjet taqchilligini kamaytirish, inflyatsiyani pasaytirish, sanoat ishlab chiqarishini ko'paytirish orqali erishish mumkin. , ya'ni moliyaviy taktikadan foydalanish. Davlat o'z faoliyati davomida siyosiy faoliyatni amalga oshiradi turli sohalar jamoat hayoti. Ushbu faoliyatning ob'ekti butun iqtisodiyot, shuningdek, alohida tarkibiy elementlar: narx, pul muomalasi, moliya, kredit, valyuta munosabatlari va boshqalar. Belgilangan maqsadlarga erishishda moliyaviy siyosat muhim rol o'ynaydi. Moliyaviy siyosatni ishlab chiqish va tizimli ravishda amalga oshirish zarurati kapitalizmning rivojlanishi bilan yuzaga keldi. 1929-1933 yillardagi iqtisodiy inqiroz moliyaviy siyosat dasturlarini tayyorlash va amalga oshirishga bevosita turtki berdi, bu esa bozor tizimining iqtisodiy hayotga faol davlat aralashuvisiz o'zini o'zi tartibga solish qobiliyatini shubha ostiga qo'ydi. Hozirgi vaqtda olimlarning moliyaviy siyosatga munosabati turlicha. G'arbning yirik iqtisodchilari moliyaviy siyosatga aniq ta'rif bermaydilar. Masalan, Stenli Fisher, Ryudiger Dornbusch va Richard Shmalenzi moliyaviy siyosatni mustaqil tushuncha sifatida ajratib ko‘rsatmaydi. Ularning fikricha, moliya siyosati davlatning moliyaviy siyosatining ajralmas qismidir. Xuddi shunday nuqtai nazarni tashqi iqtisodiy maktablarning boshqa ba'zi vakillari ham qo'llab-quvvatlaydi. Xususan, Kempbell R.Makkonnel va Stenli L.Bryu fiskal va fiskal siyosat tushunchalarini birlashtirib, ularni davlat xarajatlari va soliqqa tortish tartibida hukumat tomonidan amalga oshirilgan, to‘liq bandlikni va inflyatsiyadan tashqari milliy mahsulotni ta’minlashga qaratilgan o‘zgarishlar sifatida belgilaydilar. . Marksistlar moliyaviy siyosatni moliyaviy resurslarni barqarorlashtirish, ularni taqsimlash va davlat funktsiyalarini amalga oshirish uchun foydalanish bo'yicha davlat chora-tadbirlari majmui sifatida tushunadilar. Marksistik nazariyotchilar moliyaviy siyosatning ishlab chiqaruvchi kuchlar va ishlab chiqarish munosabatlarining rivojlanishiga ta'sirining ijtimoiy yo'nalishi va samaradorligini iqtisodiy rivojlanishning ob'ektiv qonuniyatlari va birinchi navbatda, mamlakat ijtimoiy-siyosiy tizimi belgilaydi, degan nuqtai nazarga amal qiladilar. . Shunday qilib, moliyaviy siyosatning alohida sub'ekti yoki jami butunning birligi sifatida yagona aniq talqini mavjud emas. Kapitalistik munosabatlarning rivojlanishi bilan moliya siyosati, uni amalga oshirish usullari va ma'lum bir vaqt oralig'ida maqsadini tushunishda o'zgarishlar ro'y berdi. Bu turli talablarga bog'liq. Masalan, 1929-1933 yillardagi Buyuk Depressiya davrida. A. Smitning kontseptsiyasi amalda bo'lmagan.