Buxoro Tibbiyot Kolleji 3-11 guruh

Buxoro Abu Ali Ibn Sino nomidagi Jamoat salomatligi texnikumi 1-24 guruh

Fan: Farmokologiya

O’qituvchi: Xalilova.R.S

Mavzu: Dori shakllari va uning tasnifi.

• Reja:

1. Dori shakllari haqida ma’lumot.

2. Dori va uning tasnifi haqida ma’lumot.

3. Dori va uning vazifalari.

• Dori — kasalliklarni davolash yoki oldini olish uchun ishlatiladigan modda. Har qanday Dorilarni odamlarga qoʻllashdan oldin hayvonlarda sinab koʻriladi va klinikalarda kuzatiladi. Dorilar kimyo-farmatsevtika zavodlarida sintetik moddalardan, oʻsimlik, hayvon yoki mikrobiologik mahsulotlardan, tez buziladigan ayrim Dorilar esa dorixonalarda tayyorlanadi.

• 1.Dori shakllari haqida ma’lumot.

Dorilar turli xilda, mas, suyuq (qaynatma, tindirma, eritma, suspenziya va boshqalar), yumshoq (surtma, liniment, krem, pasta va boshqalar), qattiq (sochma, tabletka, draje, granula va boshqalar) hamda alohida inʼyeksiya maqsadlari uchun ampula holida chiqariladi.

Taʼsiriga koʻra, yurak dorilari, surgi, siydik haydaydigan, ogʻriq qoldiradigan, issiq tushiradigan, narkotik, uyqu keltiradigan va boshqa dorilar boʻladi. Bevosita kasallikning qoʻzgʻatuvchisiga taʼsir qiladiganlar alohida guruhni tashkil etadi, bularga bezgak, zaxm, silga qarshi va boshqa dorilar kiradi. Ular kimyoviy terapevtik vositalar deb ataladi. Dorilarning shifobaxsh taʼsiri bemorning yoshi, ahvoli va dozasiga bogʻliq. Katta doza organizmni zaharlashi, kam doza esa kasallik qoʻzgʻatuvchisini oʻsha Doriga chidamli qilib qoʻyishi mumkin. Shuning uchun dorini faqat vrach buyurgan dozada qabul qilish kerak.

Dorilar sirtga ishlatiladi, ichiriladi, nafas yoʻli orqali yuboriladi va inʼyeksiya qilinadi. Ularning kuchi, taʼsiri organizmga qay yoʻl bilan va qanchalik tez kiritilishiga bogʻliq. Baʼzi dorilar takror yuborilganda organizmda toʻplanib taʼsir etadi (qarang Kumulyasiya). Dorini koʻrkoʻrona qabul qilish yaramaydi, chunki koʻp kasalliklar belgisi bir-biriga oʻxshaydi, uning uchun keraksiz Dorilarni qabul qilish sogʻliqqa zarar yetkazadi. Organizmga kirgan Dorilar qisman parchalanadi va oʻzgaradi, keyin buyrak, hazm va nafas yoʻllari, ter va boshqa orqali chiqib ketadi.

Dorilar uyda bolalarning boʻyi yetmaydigan joyda saqlanishi kerak. Har bir dorini yaroqlilik muddati yorligʻida qayd qilinadi, belgilangan mudsatdan uzoq saqlanganda o’z taʼsirini yoʻqotadi. Keyingi yillarda xorijdan keltirilgan dorilar xili bir qadar ortdi, shu bois uni faqat vrach maslahati bilan qabul qilish zarur.

Dori shifokor tomonidan yozib berilgan hujjatgina emas, balki yuridik hujjat hamdir. Shuning uchun ham har bir davolash – profilaktika tashkilotlarida dorini saqlaydigan, hisob-kitob qiladigan, beradigan – tarqatadigan, javobgarlikni bo’yniga olgan shaxs bo’lishi lozim.

• 2.Dori va uning tasnifi haqida ma’lumot.

Dori vositalari — kasalliklar profilaktikasi, ularga tashxis qo‘yish va ularni davolash, shuningdek odam organizmining holati va funksiyalarini o‘zgartirish uchun tibbiyot amaliyotida qo‘llanilishiga ruxsat etilgan dori moddalari (substansiyalar) va yordamchi moddalar asosida olingan vositalar, dori moddalari (substansiyalar), dori preparatlari;

Dori moddalari (substansiyalar) — farmakologik, immunologik yoki metabolik faollikka ega bo‘lgan yoxud tashxis qo‘yish maqsadi uchun foydalaniladigan, tibbiyot amaliyotida qo‘llanilishiga ruxsat etilgan, kelib chiqishi tabiiy yoki sintetik moddalar;

Dori preparatlari — dozalangan, idishga joylangan-o‘ralgan, qo‘llanilish uchun tayyor dori vositalari;

Dorivor o‘simlik xomashyosi — dori vositalarini ishlab chiqarish va tayyorlash uchun foydalaniladigan, tarkibida biologik faol moddalar bo‘lgan o‘simliklar yoki ularning qismlari;

Farmatsevtika faoliyati — dori vositalari va tibbiy buyumlar yaratish bo‘yicha ilmiy-tadqiqot ishlarini, shuningdek ularni ishlab chiqarish, tayyorlash, ularning sifatini nazorat qilish hamda ularni realizatsiya qilishni qamrab oladigan faoliyat

Dori vositalarining xalqaro patentlanmagan nomi (bundan buyon matnda xalqaro patentlanmagan nom deb yuritiladi) ― Jahon sog‘liqni saqlash tashkiloti tomonidan dori vositasi tarkibidagi faol dori moddasining (substansiyasining) qisqartirilgan nomini berish orqali dori vositasini identifikatsiya qilish;

retsept ― shifokorning farmatsevtik ma’lumotga ega bo‘lgan mutaxassisga dori preparatlarini tayyorlash va (yoki) berish hamda uning qo‘llanilish usuli to‘g‘risidagi elektron yoki yozma shakldagi ko‘rsatmasi;

sharoitida tayyorlangan dori preparatlari.

Elektron retsept ― shifokorning farmatsevtik ma’lumotga ega bo‘lgan mutaxassisga dori vositasini tayyorlash va (yoki) berish hamda uning qo‘llanilish usuli to‘g‘risidagi ko‘rsatmasini tezkor ravishda olish imkonini beruvchi elektron shaklda qayd etilgan, elektron raqamli imzo bilan tasdiqlangan va elektron hujjatning uni identifikatsiyalash imkonini beradigan boshqa rekvizitlarga ega bo‘lgan elektron hujjat;

ekstemporal usulda tayyorlanadigan dori vositalari ―

Bemorga shifokor tomonidan berilgan retsept asosida dorixona sharoitida tayyorlangan dori preparatlari.

• 3. Dori va uning vazifalari.

Dori muassasalari mulkchilikning shakliga koʻra, aksiyadorlik, jamoa va xususiy Dorilarga, ishalab chiqarish xususiyatiga koʻra tayyor dori vositalarini sotadigan hamda dori tayyorlab beradigan (retseptga muvofiq), shuningdek, ulgurji savdo qiladigan va kasalxona hamda poliklinikalar.

Tibbiy buyumlar — kasalliklar profilaktikasi, ularga tashxis qo‘yish va ularni davolash uchun, shuningdek odam organizmining holati va funksiyalarini o‘zgartirish uchun tibbiyot amaliyotida qo‘llanilishiga ruxsat etilgan buyumlar;

Tibbiy texnika — kasalliklar profilaktikasi, ularga tashxis qo‘yish va ularni davolash uchun, shuningdek odam organizmining holati va funksiyalarini aniqlash hamda o‘zgartirish uchun tibbiyot amaliyotida qo‘llanilishiga ruxsat etilgan apparatlar, uskunalar, priborlar, asboblar, qurilmalar va majmualar

Farmakologik vositalar — muayyan dori shakliga, klinik oldi tadqiqotlarda aniqlangan farmakologik faollikka va xavfsizlikka ega bo‘lgan, klinik tadqiqot obyektlari bo‘lgan modda yoki moddalar aralashmasi;

Farmatsevtika faoliyati — dori vositalari va tibbiy buyumlar yaratish bo‘yicha ilmiy-tadqiqot ishlarini, shuningdek ularni ishlab chiqarish, tayyorlash, ularning sifatini nazorat qilish hamda ularni realizatsiya qilishni qamrab oladigan faoliyat;

E’tiboringiz uchun rahmat.