Bolalar dunyoqarashini shakllantirishda ikkinchi tilga o`rgatishning ahamiyatliligi



Download 19,88 Kb.
bet1/2
Sana04.04.2022
Hajmi19,88 Kb.
#528513
  1   2
Bog'liq
IKKINCHI-TILGA-ORGATISH


BOLALAR DUNYOQARASHINI SHAKLLANTIRISHDA IKKINCHI TILGA O`RGATISHNING AHAMIYATLILIGI
N.Parmanova
SamDU magistranti
Tel. nomer. 97 391-62-67
Annotatsiya:
Maqolada, maktabgacha yoshdagi bolalar dunyoqarashini shakllantirishda ikkinchi tilga o`rgatishning ahamiyati va usullari haqida fikr yuritilib, ikkinchi tilni o`rganish ta`limning muhim bosqichi ekanligi va maktabgacha yosh davridan boshlangani maqsadga muvofiq ekanligi amaliy va nazariy ma`lumotlar bilan ko`rsatilgan.
Tayanch so`z va iboralar: dunyoqarash, maktabgacha ta`lim, bola, pedagog, ikkinchi til, o`yin, o`yin faoliyati.
O`zbekistonda ijtimoiy-iqtisodiy, manaviy-marifiy sohalardagi o`zgarishlar qatorida ta`lim-tarbiya mazmunini yangilash, uni muntazam takomillashtirib borish zaruriyatini vujudga keltiradi. Bunday yangilanish va o`zgarishlar bir qator ta`lim qonunlari hamda ta`lim dasturlari asosida amalga oshirilmoqda.
Darhaqiqat, bugungi kunda maktabgacha ta`lim sohasi har tamonlama rivojlanmoqda va juda katta e`tabor qaratilmoqda. Bolalarni har tamonlama yetuk qilib tarbiyalashda, barkamol avlod qilib yetishtirishda, avvalo, uning sog`lig`i, nutqi va boshqa sifatlari ingliz tili jihatidan savodxonligiga ham e`tabor qaratish lozim. Ta`limning yangi mazmuni o`quvchilarning har tamonlama kamol topishiga, ularni faollashtirishga qaratilgan ishlarni amalga oshirishda ota-ona va tarbiyachining zimmasiga katta masuliyat yuklashi shubhasizdir.
Ikkinchi tilga o`rgatish ta`limning muhim bosqichi bo`lib, bu davrda bolalarni to`g`ri talaffuz qilish ko`nikmalarini shakllantirishni hamda atrofidagi narsa va predmetlarni nomini ingliz tilida aytishni hamda soda so`zlashuvni o`rganadilar. Albatta, bu jarayon ota-ona va tarbiyachi pedagog kumagida amalga oshiriladi va o`z –o`zidan bola dunyoqarashini kengayishiga hissa qo`shadi.
Umuman olganda, maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalarga ikkinchi tilni o`rgatish metodikasi fani va tarbiyachi oldida bir qator vazifalar turadi. Bu vazifalar esa maktabgacha yoshdagi bolalarga ikkinchi tilni o`rgatish davrida bolalarni ikkinchi til lo`g`atini boyitishga mo`ljallangan ta`limiy o`yinlar, mujassam loyihaviy mashg`ulotlar, sanamalar, hikoyalar va ertaklar o`qib berish, sayrlar, kuzatishlar jarayonida amalga oshiriladi.
Maktabgacha ta`lim tashkilotlarida tarjima o`yinlarini tashkil etish va o`rgatish boshlang`ich ta`limdagi ingiliz tili mashg`ulotlariga mos kelishi hamda bu jarayonda bir xillikka erishishni ta`minlash bugungi kunning dolzarb muammolaridan biriga kiradi. Chunki bolalarga ingliz tilini turlicha o`rgatish ularni chalg`itadi va bu holat uning savodxonligiga, albatta, salbiy ta`sir ko`rsatadi. Bunday kuzatishlar tarbiyachidan talaffuz bo`yicha to`g`ri bilim va malakaga ega bo`lishni hamda maktabgacha ta`lim muassasasida o`zga tilni o`rgatish davrida tarjima o`yinlarini to`g`ri tashkil etishni talab etadi. Bunday maqsadlarni amalga oshirish davlat talablarida ko`zda tutilgan bo`lib, maktabgacha yoshdagi bolalarga ta`lim berishda rivojlanish sohalari orasidagi aloqadorlikni ta`minlanishi bilan amalga oshirilib boriladi.
Barkamol avlodni tarbiyalashda esa harflar zanjiri orqali amalga oshiriladigan yozuv bilimdonligining ahamiyati juda katta. Maktabgacha ta`lim tashkilotlarida ikkinchi tilni o`rgatish davrida bolalarga mujassam tarjima o`yin faoliyatlarini tashkil etish davomida ularning og`zaki nutqini o`stirishga imkoniyat yaratish hamda syujetli-rolli o`yinlar davomida, multimedia vositalari yordamida, interfaol usullar yordamida ularning og`zaki nutqini ustirishga imkoniyat yaratish ayniqsa maktabga tayyorlov guruhlari uchun kelgusida yetuk kadr bo`lishlari uchun juda zarur deb hisoblaymiz.
Zero, “Til bilgan, el biladi” degan naql bejizga emas. Bugungi kunga qadar bolalarni maktab ta`limiga tayyorlash va ularga to`g`ri talaffuzni o`rgatish borasida ko`plab tadqiqot ishlari olib borilgan. Chunki maktabgacha ta`limda bolalarning ikkinchi tildagi lo`g`at boyligi oshirilsa, og`zaki nutqi rivojlantirilsa, harf elementlari bilan tanishtirilsa, ikkinchi tilde so`zlash va uni tarjima qilish bo`yicha ishlash tizimi ma`lum miyorga keltirilsa, bola hayotining keying bosqichlarida ikkinchi til bo`yicha og`zaki muloqot bilan bog`liq masalalar biroz bartaraf etilgan bo`lar edi. Ikkinchi tilga, xususan, ingiliz tilga oid har bir yangi so`zlarni o`rgatish davrida bolalar bilan tarjima o`yin faoliyatlarini tashkil etish nutqning bir shakli tarzida, 5-6 yoshdan ya`ni tayyorlov guruhidan boshlab, o`rgatib borilishi juda ko`plab ilmiy-uslubiy o`quv adabiyotlarida ta`kidlangan. Keyingi davrda bolalarni maktab ta`limiga tayyorlash va dunyoqarashini shakllantirishda ikkinchi tilga o`rgatishda urg`uni to`g`ri qo`yishga o`rgatish va bu jarayonda harf va shakllar ustida ishlash yuzasidan ham alohida ilmiy adabiyotlar nashr etilgan va ularda bolalarni to`g`ri talaffuzga o`rgatish yo`llari ko`rsatilgan.
Ishimizning ob`ekti maktabgacha ta`lim tashkilotlari tarbiyalanuvchilari, ikkinchi tilga oid yangi so`zlarni o`rgatish metodikasi borasida chop etilgan ilmiy adabiyotlar, maktabgacha ta`lim uchun mo`ljallangan uquv-uslubiy qo`llanmalar, darsliklar, multimediya vositalari va maqolalardan iborat bo`lib ya`ni yangi so`zlarni o`rgatish jarayonida og`zaki nutqini va dunyoqarashini shakllantirishda mujassam ta`limiy o`yinlardan foydalanish hisoblanadi.
Maktabgacha ta`lim tashkilotlarida tarbiyalanuvchilarni maktabga tayyorlash davrida tarjima o`yinlarini tashkil etish ustida ishlashning eng afzal tomonlarini ta`minlovchi innovatsion texnologiyalardan va didaktik o`yinlardan foydalanish maqolamizning asosiy predmetidir. Shu bilan bir paytda bolalarga yangi so`zlarni o`rgatish davrida lo`g`atni faollashtirish mashg`ulotlarini tashkil etish ustida ishlash dolzarb metodik manba ekanligini aniqlash, umumiy holatda gap ustida ishlash dolzarb metodik manba ekanligini aniqlash, umumiy holatda o`rganish, ularning didaktik asosini belgilash ham mavzumizning predmeti hisoblanadi
Bolalar dunyoqarashini shakllantirishda muhim o`rin tutadigan lo`g`atni faollashtirish va tarjima o`yinlarida so`z va gaplarning mohiyatini o`rganish nazariyasini o`rganish, ularni amalda hayotga tadbiq etish tadqiqotimizning maqsadi hisoblanadi va bolalar dunyoqarashini shakllantirishning innovatsion usullarini ishlab chiqish ham asosiy maqsadimizdir.
Yuqorida oldimizga qo`yilgan maqsadlarimizdan kelib chiqib:

  1. Maktabgacha ta`limda bolalar dunyoqarashini shakllantirishning omili hisoblangan ikkinchi tilga oid so`zlarni o`rgatish davrida bolalarni o`zga tilga o`rgatishda ularning lo`g`atini rivojlantirish ustida ishlash, lo`g`at va uning mohiyati haqida tasavvurga ega bo`lishlari uchun qanday usullardan foydalanish, qanday ko`rsatmalar va qo`llanmalarni ishlatish zarurligini yoritish.

  2. Bolalarga o`zga tilga oid so`zlarni o`rgatishda lug`atlarni yanada rivojlantirish ustida ishlashda olib boriladigan ta`limiy - mujassam - o`yin faoliyatlari turini tahlil qilish

3.Mavzuga oid ilmiy metodik manbalarni o`rganish va tahlil qilish asosida maktabgacha ta`lim tashkilotlarida bolalarni dunyoqarashini shakllantirishda ikkinchi tilga o`rgatish ustida ishlash va uni tahlil qila olish dolzarb muammo ekanligini aniqlash.

  1. Maktabgacha ta`lim muassasalari tarbiyalanuvchilariga lo`g`atni rivojlantirish metodikasini o`rgatishda to`g`ri talaffuz qilish darslari ustida ishlashga yo`naltirilgan yangi pedagogic texnologiyalar asosida o`yin faoliyati ishlanmalarini yaratish.

Ingliz tilida lo`g`at minimumuni qo`yidagi tamoyillar hisobga olindi: har bir yil uchun so`zning amaliy qimmati: so`zning og`zaki nutqda matnda tez-tez qo`llanilishi; tovush tarkibiga ko`ra so`zdan foydalanish imkoniyati.
Ta`limning dastlabki chog`larida talaffuzi bolalarga qiyinlik qiladigan so`zlardan qochish kerak. Biroq mazkur tanlov tamoili bazan bolalarni nutqda tez-tez uchrab turadigan so`zlar bilan tanishtirish haqidagi talabga zid kelishi mumkin. Talaffuzi qiyin bo`lgan, lekin muloqot uchun juda muhim bo`lgan so`zlarni;( goodmorning, goodafternoon, grandfather, grandmother) birinchi mashg`ulotlardanoq bolalar nutqiga qo`shish kerak.
Ta`lim jarayonida bolalarni asosan so`zlar mazmuni bilan tanishtirish lozim.
Bolalar tomonidan og`zaki nutqda, o`qishda tushuniladigan, to`g`ri talaffuz etiladigan va o`z nutqlarida qo`llaniladigan so`zlar ularning faol lo`g`at zahirasini tashkil etadi. Biroq, ba`zan bolalarga ingliz tilidagi nutqda qo`llash uchun yaqin orada talab etilmaydigan so`zlarni eshitishga va qaysidir ma`noda tushunishga to`g`ri keladi. Bu so`zlar bolalarning passiv lug`at zahirasini tashkil etadi.
Muloqot qilishni bilish so`zlarni turli gaplarda, turli vaziyatlarda mustaqil ravshda qo`llay olishni anglatadi. Yangi so`zlarni ularni muayyan mavzu ichida mazmunga qarab birlashtirgan va ko`rgazmali qurollarga (o`yinchoqlar, suratlar, multimediya vositalari v.h.) tayangan holga muomalaga kiritish zarur, lekin bir mashg`ulotda uch, to`rttadan ortiq so`zni o`rgatmaslik lozim. Tarbiyachi biror narsani ko`rsatar ekan, yangi so`zni 2-3 marta sekin va tushunarli qilib ifoda etishi, keyin esa ularni bolalarga jo`r bo`lib va yakka tartibda aytishni taklif qilishi lozim. Yangi so`zlar birlamchi o`rganilgandan so`ng bolalar xotirasida saqlab qolish, leksikani faollashtirish va nutqiy mohiyatni rivojlantirishga yordam beruvchi o`yinlarni o`tkazish kerak.
1-bosqich – t a n l a b o l i sh. Tarbiyachi bolalar bilan biron-bir buyum yoki narsalarni tanlab olishga doir o`yin o`ynaydi. Bu o`yinlar bolalar u yoki bu buyumni anglatuvchi yangi so`zni o`rgatib olishlari lozim.
2-bosqich – t a k r o r I a s h. Bola tarbiyachi ketidan buyumlardan birining nomini takrorlashi lozim. Tarbiyachi bolalarga o`zlariga yaqin qolgan o`yinchoq, kiyim, meva va hokozolarni tanlab olish va o`qituvchining ketidan ushbu narsaning nomini takrorlashi lozim. Ushbu bosqichda “Sen onangga nima sovg`a qilasan?”, “Yoqtirgan o`yinchog`ingni tanla va uning nomini ayt”, kabi o`yinlarni o`tkazish tavsiya etiladi.
3-bosqich –n o m l a sh. Bola o`qituvchi yordamisiz biron bir buyum nomini aytishi darkor. Buning uchun “Topingchi bu nima?”, “Mujizali qop”, “Sehrli qalpoqcha” o`yinlarini o`tkazish tavsiya etiladi.
Real buyumlar, suratlar milliy bolalar bog`chalarida bolalarga ingliz tilini o`rgatishdagi eng yaxshi vosita ya`ni ko`rgazmali qurollar hisoblanadi.
Leksik material mazmuni buyumlardan tabiiy holda foydalanish imkonini beradi. Bu – guruh xonasi, o`yinchoqlar, kiyimlar, oziq-ovqat mahsulotlari va boshqa ko`plab narsalar demakdir. Bularning har birini osongina ko`rsatish mumkin. Pedagog buyumlarni ko`rsatar ekan, uning nomini aniq- tiniq, ko`rib, bir necha bor aytadi. Keyin esa bolalardan uning ortidan yangi so`zni takrorlashni so`raydi. Bola nafaqat yangi so`zni eshitadi va tarbiyachi ketidan takrorlaydi, balki u shu so`z bilan ifodalanadigan buyumni ham ko`radi. Bolada so`z va buyum o`rtasida mustahkam aloqa hosil bo`ladi.

Download 19,88 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish