Bioligiya fakulteti mustaqil ishi

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA’LIM VAZIRLIGI



MIRZO ULUG’BEK NOMIDAGI O’ZBEKISTON MILLIY UNIVERSITIETI

BIOLIGIYA FAKULTETI

MUSTAQIL ISHI

S-BBU-20-05 guruh talabasi
QUTBIDDINOVA SHAHNOZA XIKMATILLA QIZIning
Biokimyo va molekulyar biologiya fanidan

Mavzu: Noorganik ionlar, ularning funksiyalari

Qabul qildi: dots.Umarova G.B..

TOSHKENT – 2021 yil

Noorganik ionlar, ularning funksiyalari

R E J A

1. Ionlar haqida tushuncha a ularning kimyoviy tarkibi.

2. Bir qancha kimyoviy elementlarning biologik ahamiyati.

3. Magniy, Kalsiy va Temirning ahamiyati.

1. Ionlar haqida tushuncha a ularning kimyoviy tarkibi.

Ionlar [yun.ion- borayotgan ,harakatlanayotgan]-zaryadlangan zarralar;atom yoki atomlar guruhi[molikulalar,radikallar va b.] elektron [yoki b zaryadlangan zarra ] qabul qilinganda yo yoqotganda hosil boladi.

Ion tushunchasini va termini 1834 yilda ingliz olimi M.Faradey birinchi bolib tatbiq etgan. U ishqorlar ,kislotalar, tuzlarning suvdagi eritmalari elektr otkazuvchanligi ionlar harakatiga bogliq deb hisoblanadi.

Eritmalarning manfiy qutb [katod]ga harakatlanadigan musbat zaryadli ionlar kationlar musbat qutb [anod]ga harakatlanadigan zaryadli ionlar anionlar deyiladi.

Hujayra tarkibiga jonsiz tabiatda uchraydigan 70 ta kimyoviy element kiradi .Ular kopincha biogen elementlar deb ataladi. Tirik organzmlar tarkibiga kiruvchi kimyoviy elementlar makroelementlar[C,O,H,N,P,S,Na,Ca,Mg,Cl,Fe.]va mikroelementlar[Zn,Cu,J,F,Co,Mo,Cr,Mn,B]dir.

Hujayra massasining 98 foizi vododrod ,kislorod,uglerod,va azot tashkil etadi.ULAR hujayra tarkibida uchraydi;kaliy,natriy,kalsiy,magniy,temir va xlor ham mavjud.

Natriy.Na organizmda xususan hujayralarda otkauvchanlik funksiyasini boshqaradi .Nerv sistemasining faoliyati ham shu element orqali boshqariladi .

Mg. Magniy osimliklar uchun juda muhim ,ularda kechadigan fotosintez jarayonini boshqaradi .Bu jarayonni tezlashishda muhim hisoblanadi .

Fe.Temir qon tarkibini tashkil etadi .Gemoglabin tarkibidagi gem moddasi temir ionlaridan iborat.

Calsiy.Ca suyak tarkibida uchrab unga mustahkamlik beradi .Metall kalsiy ,stronsiy va bariy birinchi marta 1808 yilda Devi tomonidan elektroliz yoli bilan olingan .

Cl .Xlor oshqozon suyuqligi 0,3 -0,4 foiz HCL ning bolishi juda katta fiziologik axamiyatga ega .Inson hayvonlar organizmida NaCl ning borligi organzm hujayralarida suv balansini boshqaradi.

J. Yod odatda brom uchraydigan joylarda boladi .YODNING tabiatda tarqalganligi katta ahamiyatga ega . Yod birikmalari organzmda yod yetishmay qolganda endemik buqoq vujudga keladi .

Na, K, Cl, hujayra membranalari orqali turli xil moddalar otishini taminlaydi .Nerv hujayralarida hosil boladigan qozgalishlarni otishi ham shu elementlar yordamida amalga oshiriladi .Ca va P suyak toqimalarini hosil qilishda ularning mustahkamligini ta’minlashda ishtirok etadi.Bundan tashqari Ca qonning normal ivishini ta’minlovchi omildir.

Hujayrada organik va anarganik moddalar uchrab hujayraning normal o’sishi va rivojlanishini taminlaydi. Hujayrada D.I.Mendeleyev davriy sistemasidagi kimyoviy elementlarning 80 dan ko’prog’i aniqlangan. Shulardan 40tasi biologic aktiv moddalar tarkibiga kiradi va moddalar almashinuvida qatnashadi. Bu elementlar biogen elementlar deb ataladi. Biogen elementlar organik va anorganik birikmalar holida bo’ladi. Organik birikmalarga oqsillar, nuklein kislotalar, uglevodlar, yog’lar, yog’simon moddalar kirsa, anorganik moddalarga suv va mineral tuzlar kiradi. Biogen elementlar uchrash miqdoriga qarab 3 ga bo’linadi.

1. Makro elementlar – 98%, shulardan kislorod – 75%gacha, uglerod – 12%gacha, vadarod – 8%gacha azod 3% gacha

2. Mikro elementlar – 1,9%, kaliy, fosfor, oltingugurt, magniy, xlor, kalsiy, natriy, temir,

Ultromikroelementlar – 0,01%, yod, mis, kobolt, zux, molibden, brom, marganets, bor va boshqalar.

Mineral tuzlar hujayraning 1-1,5%ini tashkil qiladi. Hujayrada anarganik moddalarning ko’pgina qismi tuzlar tarkibida bo’ladi. Mineral tuzlar organizm rivojlanishida muhim vazifani bajaradi.

Mineral tuzlar suvli eritmada kation va anioga dissotsiyalanadi. Osmotik bosmni hosil qilishda qatnashdi, to’qima suyuqligida kuchsiz ishqoriy muhitni (7,2-7,4) ni hosil qiladi. Hujayralardagi anorganik moddalarning ko’pchiligi tuzlar shaklida bo’ladi.

Kationlardan natriy, kaliy, kalsiy, magniy, anionlardan: fosfat, xlor, gidrokarbanat muhim ahamiyat kasb etadi. Hujayra ichida kaliyning miqdori natriyning kansentratsiyasidan ancha ko’p, hujayra tashqarisida natriyning miqdori ko’p bo’ladi.

2. Bir qancha kimyoviy elementlarning biologik ahamiyati.







3. Magniy, Kalsiy va Temirning ahamiyati.

Adabiyotlar:

1. Ё.Х.Тўрақулов "Умумий биохимия", Ўзбекистон нашриѐти, 1996 й. 478 бет.

2. А. Қосимов, Қ Қўчқоров ―Биохимия‖ Тошкент ― Ўқитувчи‖ 1988 й. 420 бет.

3. А.А. Чиркин «Практикум по биохимии». «Новое знание» 2000 г.

4. Я.Кальман, Рем К.Г. «Наглядная биохимия». «Мир» 2000 г.

5. Э.Имомалиев "Ўсимликлар биохимияси", 1983 й. Тошкент. 380 бет.

6. Р.Абдуллаев ва бошқалар "Ўсимликлар биохимиясидан амалий машғулотлар". 1994. Тошкент.

7. В.Л. Кретович «Основы биохимии растений». М-.: 1986 г. -503 С.

8. Мусил Я., Новакова О., Кунц К. Современная биохимия в схемах. /Пер. с англ. С.М. Аваевой, А.А. Байкова. - М.: Мир, 1981. -216 с.