Мыс дуняадагы ен аийемгы металлардан быры болып есапланады.Онынг жокары ыссылык хам электр откезушенлык сыйаклы касыйетлеры мысты коп пайдаланатугын элекментке айлантырган. Мыс дуняда енг коп пайдаланатугын металлар арасында 2ншы орында турады.Аийемгы заманлардан бери адамларга пайда келтирген мыска талап экономикалык хам технологиялык рауажланыу себепли асте акырын осып бармакта
Мыс бул “Прехисторик” даурге тыйслы болган тарихый металл.Онынг тарихы Эрамыздан алдынгы 8000 якы Эрамыздан алдынг 9000 жылларга барып такалады.Бул инсан тарепинен ислетилген енг аийемгы хам бырыншы металл есапланады. Тас асирде пышак хам балгаларда Бронза даурде мыстан коп рауажланган буйымлар хам асбаплар жасауда пайдаланган Эрамыздан алдынгы 5000 жылда мыстан пайдаланыу кобейген,эрамыздан алдынгы 3700 жылда бронза менен бырге айрым затларда ислетилген
мЫСТЫН атом саны 29 га тенг.Онынг ерыу точкасы 1083*с болса ол 2300*С да кайнайды.Электр энергиясы жеткерип берыу дарежесы 99,95%ты курайды.Бул Гумистен кейнгы енг жокары тезликте электр энергиясы узатушы металл.сондай ак ол ыссылыкты жокары тезликте откезеды хам усы касыйеты ушун асхана буйымларында ислетиленды.ол жумсак хам ансат кайта исленеды.ол алтын,гумыс,сынап хам платинадан активрек.ол водородка караганда пассив болады.
Мыс мыс рудалары хам минераллардан алынады.Мыс ислеп шыгарудынг тыйкаргы усуллары пирометаллургия,гидрометаллургия хам электролиз Пирометаллургия усулы,Сулфидлы рудалардан мыс алыудан ибарат маселен халкоприт CuFeS2.Халкоприт шыйкы онымде 0,5-2,0% Cu бар.Даслепкы флотацион концентрасиядан сонг концентрант 1400*С температурада оксыйдланып кыздырылады 2CuFeS2+4O23SO2+2FeO+Cu2S
Мыс сулфиды быр болым оксыйдланыб сонг металл(кобиклы)мыска айланады 2Cu2S+3O22SO2+2Cu2O Cu2S+2Cu2OSO2+6Cu Натижеде пайда болган металл мыс курамында 90,95%металл бар хам электролит сыпатында мыс сулфатынынг кислоталы еритпесынен пайдаланган халда кейнгы электролит тазалауга ушрайды.Катода пайда болган электролит мыс жокары тазалыгы 99,99% ке шекем болады.электр буйымлары хам катыспалар ислеп шыгаруда колланылады
Мыс оксыйдынынг водород менен экзометрик кайтарылыу реакциясы проссесынде,Сондай ак саф мысты алыу мумкын CuO+H2H2O+Cu
Гидрометаллургия усулы сыч минераллаын суйылтырылган сулфат кислотада якы аммиак еритпесынде ерытыуден ибарат ; пайда болган еритпелерден мыс металл темыр менен кайтарылады CuSO4+FeCu+FeSO4 Электролиз усулы мыс сулфат еритпесынынг электролизы 2CuSO4+2H2OO2+2H2SO4+2Cu
МЫС
Мыс нитрат (II)якы кобык нитрат онынг химиялык формуласы Cu(NO3)2 кок жасыл ренглерге ийе ноорганик туз.Ол мыс колемындегы минераллар усы менен герхардит хам роуаит минераллары майдаланыуынан санаат колемынде синтезленеды
Шыйкы оным хам кереклы колемдегы тез колемы бойынша мумкын болган усыллар металл мыс хам онынг тууындылары менен туурыдан тууры реакциялардан ибарат.Мыс азот кислотасынынг консентрленген еритпесы (HNO3)менен реакцияга кирискенде окисдланыу-кайтарылыу реакциясы пайда болады Бул реакция томендегыше оксидланыу натижесынде мыс оксидланады хам азот кемейеды. Cu+4HNO3Cu+2H2O(I)+2NO2
Мыс Нитрат
Мыстын Нитрат кислотада ерыуы Бундай реакция процессынынг кушлы реагент менен отыуы менен болуы мумкуын.Суйылтырылган хам консентрленген нитрат кислота мыстын ерыуы менен оксидлаушы касыйетлерге ийе.
Бырыншы варянтта реакция пайтында 75% тен 25% ге дейн мыс нитрат хам азот оксидланады.Суйылтырылган нитрат кислота процессы томендегы тенлеме менен тарыйплеу мумкын. 8HNO3+3Cu3Cu(NO3)2+NO+NO+4H2O
Екыншы жагдайда мыс нитрат хам азот оксидлары алынады.Вивалент хам тетравалент олардын нысбаты 1 ден 1 ге шекем.Бул процесске 1 мол металл хам 3 мол консентрленген нитрат кислота киреды. Мыс ерыгенде кушлы ысыуы болуы мумкын.бунын натижесынде оксидлаушы заттын термал майдалануы хам косымша мугдарда азот оксиды ажралып шгуы гузетиледы 4HN O3+CuCu(NO3)2+NO2+NO2+2H2O
Мыс катыспалары. Катыспалар.Мыстынг беккемлыгы хам баска касыйетлерын асырушы затлар оган Цинк Калайы Кремный Коргасын Аляуминый марганец никел сыйаклы косымшаларды кирыту аркалы алынады.Мыстынг 30%тен артыгы катыспалар ушун ислетиледы
