Axborot tizimlarini (AT) loyihalash texnologiyalarining asosiy tushunchalari

Axborot tizimlarini (AT) loyihalash texnologiyalarining asosiy tushunchalari

• 1-ma’ruza

• Otabayeva Sevaraxon

Reja

• Axborot tizimlarini (AT) loyihalash texnologiyasining asosiy tushunchalari.
• Axborot tizimlari klassifikatsiyasi

Axborot

• biron voqea haqidagi batafsil xabar, ma’lumot.
• Axborot deganda atrof muhitdan, (tabiatdan yoki jamiyatdan) sezgi a`zolarimiz (ko`z, quloq, burun, og`iz, teri) orqali qabul qilib, anglab oladigan har qanday ma`lumotni tushunamiz

Tizim

• qo’yilgan maqsadlarini amalga oshirish uchun bir vaqtning o’zida ham yagona, ham har xil elementlarning majmui deb qaralishi mumkin bo’lgan har qanday obyektga aytiladi. Tizimlar tarkibi jihatdan va maqsadlari bilan bir-biridan katta farq qilishi mumkin. Misol sifatida universitet, maktab, biror korxona va hokazolarni olish mumkin.

Loyihalash

• bu axborot tizimini texnik topshiriq kо’rinishdagi boshlang’ich tavsifidan, tizim tashkil qilish uchun yetarli bо’lgan standart hujjatlar tо’plami sifatida tasvirlanishidir.

Faktografik tizimi

• son va matn kо’rinishidagi strukturalashgan ma‘lumotlarni saqlash va ishlov berishga mо’ljallangan.

Hujjatli tizimlar

• matn va referat, bayonnoma, sarlavhadan tashkil topgan axborot hujjat kо’rinishida taqdim etiladi. Strukturlashmagan ma‘lumotlarni qidiruv semantik alomatlaridan foydalanilgan holda amalga oshiriladi. Tanlangan hujjatlar foydalanuvchiga taqdim etiladi, bu tizimlarda ma‘lumotlarga asosan ishlov berilmaydi.

Qо’llanish sohasiga bog’liq ravishda AT quyidagi sinflarga ajratiladi:

Texnologik jarayonni (TJ) boshqaruvchi AT

• ishlab chiqarish amallarini nazorat va boshqaruvchi ishlab chiqarishning shaxsiy tarkibiy funksiyalarini avtomatlashtirishga mо’ljallangan. Bunday tizimlarda odatda texnologik jarayon (temperatura, bosim, kimyoviy tarkib va hokazo) parametrlari о’zgarishini rivojlangan vositalari borligi nazarda tutiladi

AT avtomatlashtirilgan loyihalash (ATAL-SAPR)

• loyihachi-muhandislar, konstruktorlar, arxitektorlar, yangi texnika yoki texnologiya yaratuvchi dizaynerlar funksiyasini avtomatlashtirishga mо’ljallangan. Bunday tizimlarning asosiy funksiyasi quyidagilardir: muhandislik hisob, grafik hujjatlarni yaratish (chizmalar, sxemalar, rejalar), loyiha hujjatlarini yaratish, loyihalanayotgan obyektlarni modellashtirish.

Integrallashgan (korporativ) AT

• firmaning hamma funksiyasini avtomatlashtirishda foydalaniladi va rejalashtirishdan boshlab mahsulotni sotishgacha bо’lgan jarayonni о’z ichiga oladi. Ular qator modullarni о’z ichiga olib, bitta axborot fazosida ishlaydilar va mos yо’nalish faoliyatini qо’llash funksiyasini bajaradi

Tashkiliy boshqaruv axborot tizimlari

• boshqaruv personal funksiyalarini avtomatlashtirishga mо’ljallangan sanoat korxonalari, shuningdek, ishlab chiqarilmaydigan obyektlar uchun ( mehmonxonalar, banklar, magazinlar va hokazo).

AT loyihalash uch asosiy sohani о’z ichiga oladi:

• - ma‘lumotlar obyektini loyihalash, ular ma‘lumotlar bazasida tatbiq etiladi;
• - dasturni loyihalash, ekran shakli, hisobot, ular ma‘lumotlarga bо’lgan sо’rovni ta‘minlaydi;
• - konkret muhit yoki texnologiyani hisoblash, ya‘ni tarmoq topologiyasi, apparat vosita konfiguratsiyasi, arxitektura foydalaniladigan ( fayl-server yoki mijoz-server), parallel ishlov berish, tarqalgan ma‘lumotlarga ishlov berish va hokazo.

Boshqaruv darajasiga bog’liq AT

Tezkor darajali axborot tizimlari

• foydalanuvchilarni qо’llaydi, sotuvda yoki kelishuvdagi ma‘lumotlarga ishlov beradi (hisobda, nakladniye, oylik maoshida, kreditda, materiallar va mahsulotlar oqimida). Firma va tashqi muhit orasidagi aloqachi sifatida tezkor darajadagi axborot tizimlari hisoblanadi.

Mutaxassislar axborot tizimlari

• bilimlar va ma‘lumotlar ishlarini qо’llaydi, muhandislar va loyihachilar ishlarini mahsulot kо’payishi va ishlab chiqarishini oshiradi.

Menedjment darajasidagi axborot tizimlari

• О’rta boshqaruv ishlovchilar monitoringi, nazorat, qaror qabul qilish va rahbarlik qilish. Bunday axborot tizimlarining asosiy funksiyasi:
• - joriy kо’rsatgichlarni avvalgilari bilan taqqoslash;
• - belgilangan vaqtda, tezkorlik bilan emas, davriy hisobotni tuzish, joriy hodisaning hisobotini topshirish;

Strategik axborot tizimlari

• kompyuter axborot tizimi, tashkilotning strategik kelajakka mо’ljallangan rivojlanish maqsadida qarorlar qabul qilish tatbiqini ta‘minlashdir.

E’tiboringiz uchun rahmat