Ashtarxoniylarning kelib chiqishi Ashtarxoniylar davrida hunarmandchilik va

Mavzu: Ashtarxoniylar davrida hunarmandchilik va savdo sotiq munosabatlari
Reja:

1. 
   Ashtarxoniylarning kelib chiqishi
   
2. 
   Ashtarxoniylar davrida hunarmandchilik va 
   
3. 
   savdo-sotiq munosabatlari
   

Xulosa
Foydalanilgan adabiyotlar

Shayboniylar sulolasidan so‘ng Buxoro taxtiga Ashtarxoniylar (yoki Joniylar) sulolasi kelgan. Oliy hokimiyatni 150 yildan ortiq (1601–1756) davr mobaynida egallagan ashtarxoniylar davrida markaziy davlat hokimiyati zaiflashdi, ma’muriy hudud qisqardi. Markaziy hokimiyat mamlakatdagi vaziyatni nazorat qilmagani sababli XVII asr boshlaridayoq Xurosonning katta qismi qo‘ldan ketdi. Ma’muriy hudud parchalanib, Xorazmda mustaqil Xiva xonligi tashkil topdi; XVIII asr boshida esa, shimoliy chegaralarda Qo‘qon xonligiga asos solindi. Umuman, ashtarxoniylar davri yagona markaziy hokimiyatning kichik davlatlarga bo‘linishidagi ziddiyatli davr sifatida tarixda iz qoldirdi.

Ashtarxoniylar hukmronligi davriga oid tarixiy manbalar orasida Muhammad Yusuf Munshiyning “Tarixi Muqimxoniy”, Mahmud ibn Valining “Bahr al-asror”, Xoja Samandar Termiziyning “Dastur al- muluk”, Mir Muhammad Amin Buxoriyning “Ubaydullanoma”, Xo‘jamqulibek Balxiyning “Tarixi Qipchoqxoniy”, Abdurahmon Tolening “Tarixi Abulfayzxoniy”, Muhammad Vafo Karmanagiyning “Tuhfat al-xoniy”, Fazlulloh ibn Ro‘zbehon Isfahoniyning “Mehmonnomayi Buxoro” kabi asarlar mazkur davlat tarixini yaratishda muhim ahamiyat kasb etadi.
Mamlakatimiz tarixshunosligida XVII-XVIII asr birinchi yarmi Ashtarxoniylar davlati tarixining turli jihatlari R.G.Muqminova, B.A.Ahmedov, H.Z.Ziyoev, G.A. Agzamova, G.A. Mixalyova, A.Ziyo, X.G‘. G‘ulomov, O‘.M.Mavlonov, D.Sangirova, Z.B. Raxmonqulova, Z.A. Saidboboev, A.T.Zamonov, A. Erqo‘zievlarning qator tadqiqotlarida o‘z aksini topgan.
Mahmud ibn Vali (taxminan 1595, Balx – ?) – tarixchi, geograf olim, sayyoh. Badavlat oilada tug‘ilgan, yoshligida turli fanlardan saboq olgan. Hindiston, hozirgi Shri Lanka va Movarounnahr bo‘ylab sayohat qilgan. Ensiklopedik tavsifdagi asosiy asari «Bahr al-asror fi manoqib al-ahyor» («Oliyjanob insonlar jasorati xususida sirlar dengizi») («Geografiya») bo‘lib, muallif uni yozishda arab geograflari (Ibn al-Faqih, Istaxriy, Ibn Havqal, Abu Dulaf, Ibn Fadlon, al-G‘arnotiy, Yoqut Hamaviy, Dimishqiy), fors olimlari Zakariyo Qazviniy, Hamdulloh Qazviniy va boshqalar)ning asarlaridan foydalangan. Asarda dengiz, okean, daryo, qir, tog‘, buloq, mashhur portlar (bandargoh), shaharlar, mamlakatlar va ular hududidagi tabiiy muhit, hayvonot olami, ajoyibotlar haqida bayon qilinadi.
Mahmud ibn Vali bundan tashqari, «Ravo‘ix-i toyiba» («Yoqimli hidlar»),
«Muhabbatnoma», «Najmi saqib» («Yorqin yulduz»), «Risolai bahoriya» («Bahor haqida risola»), «Axloqi husayniy» («Axloq husnlari») asarlarining muallifi. U 50 ming baytdan iborat katta devon tuzgan.
Mir Muhammad Amin Buxoriy (1645–?) – buxorolik tarixchi olim. Hayoti haqida ma’lumotlar deyarli saqlanmagan. Ashtarxoniylarsan Subhonqulixon davrida saroydan chetlashtirilgan. Keyinchalik Ubaydullaxon II saroyida bosh munshiylik lavozimida xizmat qilgan. Ubaydullaxonning safarlarida hamroh bo‘lib, o‘z davrining fozil kishisi sifatida tanilgan. Buxoro xonligining XVIII asr birinchi choragi tarixiga oid «Ubaydullanoma» (1716 yildan keyin) asarini yozgan. Asar muqaddima, 80 bob va xotimadan iborat bo‘lib, unda Ubaydullaxon hukmronligi davridagi ijtimoiy-siyosiy va madaniy hayot hikoya qilinadi. Buxoro xonligining davlat tuzumi, yer egaligi, mamlakatdagi iqtisodiy islohotlar (masalan, 1708 yildagi pul islohoti), Balx, Termiz, Hisori Shodmon, Shahrisabz kabi mahalliy viloyatlar hokimlari o‘zboshimchaligiga qarshi Ubaydullaxonning olib borgan kurashi va qat’iy markazlashtirish siyosati, pirovardida, uning o‘ldirilishi asarda o‘z aksini topgan.