Aboratoriya ishi 1 Mavzu: Erkin tushish tezlanishini aniqlash. Ishdan maqsad

Laboratoriya ishi 1
Mavzu: Erkin tushish tezlanishini aniqlash.
Ishdan maqsad: Matematik mayatnik yordamida erkin tushish tezlamishini aniqlashdan iborat.


Kerakli asbob va uskunalar:
1. Maxsus qurilma
2. Elektro-sekundamer
3. O’zgarmas tok manbai
4. Temir (yoki po`lat) sharcha
5. O’lchash uchun omillar
6. Masshtabli chizg`ich
Nazariy ma’lumotlar.
Diametri 2-3 sm bo’lgan sharni kichik balandlikdan tushishini erkin tushish deb qabul qilish mumkin. Sharni bunday holatdagi boshlangich tezligi nolga teng bo’lgan tekis tezlanuvchan harakat qonunlariga bo’ysunadi. Sharni bunday biror H balandlikdan tashlab yuborsak, u masofani bosib o’tadi.
-sharning erkin tushish balandligi
-erkin tushish tezlishi
-tushish vaqti
Bu formula erkin tushish tezlanishni hisoblash formulasi bo’ladi.
Qurilma uzunligi 80 sm bo’lgan sterjen va elektromagnit hamda priemnik, sekundamerdan iborat. Elektromagnit sharni tutib turish va tashlab yuborish uchun xizmat qiladi.
Elektromagnitga joylashtirilgan tumblerni ulasak shar tusha boshlaydi. Shar priemnik stoliga kelib urilgach undagi tumbler tokni ajratadi,sekundamer to’xtaydi.U sharni tushish vaqtini ko’rsatadi. Elektromagnit o’rnini o’zgartirib sharni tushish balandligini o’zgartirish mumkin.
Shunday qilib sharni har xil balandlikdan tushish vaqtini aniqlab,erkin tushish tezlanishi topiladi.
Ishni bajarish tartibi.

1. 
   Asbob vintlar yordamida vertikal holatga keltiriladi.
   
2. 
   Sekundomer va tugrilagich tokka ulanadi.
   
3. 
   Elektromagnitdagi tumbler pastki holatga priemnikdagi plastinka gorizontal vaziyatga keltiriladi.
   
4. 
   Sekundamerni orqa tomonidagi tumbler "set"holatiga qo`yiladi va ustiga ikkita "izms" "mexz" tugmalari bosiladi.Bunda biror raqam chiqsa "ust nol" tugmasi bosilib sekundamer 4 ta indikatori ham"0000" larni ko’rsatib boshlangich holatiga keltiriladi.
   
5. 
   Elektromagnitga shar ilinadi va tumbler "pusk"holatiga qo’yiladi.Bunda shar to’g’ri qabul qilish ustiga tushib,kalitni ajratish kerak. Sekundamer sharning tushish vaqtini ko’rsatadi.
   
6. 
   Shar tushib kalitni ajratgach darhol elektromagnitdagi tumbler "pusk"holatdan pastga priemnikdagi plastinka gorizontal holatga keltiriladi.
   

O’lchash natijalari quyidagi jadvalga yoziladi.

№	Sharni tushish balandligi	Tushish vaqti	Tushish vaqti kvadrati	Erkin tushish tezlanishi	Absalyut xato	Nisbiy xato
		t	t^2
1
2
3
O’rt
1
2
3
O’rt

Jadvalnito’lgizgandaelektromagnitniharxilbalandlikdashungamosvaqtnikamida 3 martao’lchabo’rtaarifmetigiolinadi. O’lchash natijalariga ko’ra g ni toping. Bunda absalut xato va nisbiy xatolar topiladi.

Abtsissa o’qiga t² ni ordinata o’qiga H ni qo’yib grafik chizib topshiring.


Sinov savollar

1. 
   Qanday harakat erkin tushish deyiladi?
   
2. 
   Erkin tushishda oxirgi tezlik va tushish balandligi qanday topiladi?
   
3. 
   O’lchash natijalarini jadvaldagi qiymat bilan solishtirishdan qanday xulosa chiqadi.