9-lаborаtoriya ishi gаzlаrni bosimini oʼlchash аsboblаrining ishlash prinsipi oʼrgаnish ishdan maqsad

9-LАBORАTORIYA ISHI
GАZLАRNI BOSIMINI OʼLCHASH АSBOBLАRINING ISHLASH PRINSIPI OʼRGАNISH

Ishdan maqsad
Gazlar bosimini oʼlchash usullari va vositalarini nazariy jihatdan oʼrganish, havo bosimini avtomatik nazorat qilish laboratoriya stendi bilan tanishish va tajribalar oʼtkazish.
Аsosiy qism
Ishlab chiqarish va kimyo sanoatlarining koʼpchilik texnologik jarayonlarida idishlardagi havo bosimini avtomatik rostlash yaxshi natijalar bermoqda.

Xavo bosimini avtomatik rostlashni bir qator afzalliklari bor, yaʼni koʼplab idishlardagi gaz bosimlarini bir vaqtni oʼzida va qisqa vaqt davomida avtomatik rostlashini taʼminlaydi.

Xavo resiverlarga quyiluvchi rezurvarlarga maʼlum bir hajmda solinadi. Hamma shart-sharoitlar bir xil boʼlganda, releli boshqaruv usulida suyuqlik sathini avtomatik rostlash boshqa usuldagiga qaraganda intensivroq boʼladi. Natijada, jarayonning tezligi ortadi.

Xavo bosimida gaz ham, suyuqlik ham tushuniladi. Ularni bir-biridan ajratish uchun suyuqliklar tomchili, gazlar esa elastik suyuqlik deb qaraladi.

Suyuqlik va gazlar quyidagi xossalari bilan bir-biriga oʼxshaydi:

1) suyuqliklar xuddi gazlar kabi maʼlum shaklga ega emas, uning fizik xossalari barcha yoʼnalishda bir hil, yaʼni izotopdir;

2) gazlarning qovushoqligi kichik boʼlib, yuqori temperaturada suyuqliklarnikiga yaqinlashadi;

3) kritik temperaturadan yuqori temperaturada suyuqliklar bilan gazlar orasidagi farq yoʼqoladi.

Gidravlikada nazariy tadqiqotlar natijalarini soddalashtirish maqsadida ideal suyuqlik modelidan foydalaniladi.

Ideal suyuqlik deb, bosim va temperatura taʼsirida oʼz hajmini oʼzgartirmaydigan yoki siqilmaydigan, oʼzgarmas zichlikka ega boʼlgan va ichki ishqalanishi boʼlmagan suyuqliklarga aytiladi. Har qanday suyuqlikda ichki ishqalanish kuchlari va qovushqoqlikboʼladi. Demak, xaqiqatda tabiatda ideal suyuqlik boʼlmaydi, yaʼni barcha suyuqliklar real suyuqliklardir.

Ammo baʼzi suyuqliklarning qovushoqligi juda kichik boʼladi. Ular temperatura va bosim taʼsirida oʼz hajmini shu qadar kam oʼzgartiradiki, bu oʼzgarishni amalda hisobga olmasa ham boʼladi. Bunday suyuqliklar shartli ravishda ideal suyuqliklar deyiladi. Elastik suyuqliklarning hajmi temperatura va bosim taʼsirida keskin oʼzgaradi.