|
8-MA’RUZA
Mavzu: Termo-mexanik va mexanik payvandlash.
Reja.
Elektr – kontakt usulida payvandlash.
Gaz alangasida preslab payvandlash.
Diffuzion payvandlash.
Ultratovush yordamida payvandlash.
Elektr kontakt usulida payvandlash. Payvandlanadigan zagatovkalar payvandlash mashinasining qiqichlariga ma[sus mehanizm vositasiga bir biriga yaqinlashtiriladi va bir biriga kontaktlangan zanjirga katta tok (1000-10000 A) yuboriladi. Bunda kontakt yuzalariga Joul-Lends qonuniga muofiq ko’p miqdorda issiqlik ajraladi.
Q=I*R*t
Bu yerda I=0,2412 payvandlash toki, A
R - tok zanjirini umumiy qarshiligi, Om T – tokni o’tish vaqti, sekund.
Elektr kontakt usulida uchma-uch, nuqtali va rolik bilan payvandlash [illariga ajratiladi.
Uchma-uch payvandlash. Uchma-uch payvandlashda joylari suyultirilib va suyulitilmay bosim ostida payvandlanadi.
Nuqtali payvandlash – payvandlanadigan metall listlardan birini payvandlash mashinasining pastki qo’zg’almas elektrodi ustiga, ikkinchisi usniga qo’yib, usnri eleknrodini tushurib qisilgach tok zanjiri ulanadi.
Ro’liklar va payvandlash. Bu usulda qalinligi 0,3 -3 mm bo’lgan po;lat alyuminiy va mis qotishmalaridan germetik brikmalar, rezeverlar, baklar tayyorlanadi.
Gaz alangasida presslab payvandlash. Bu usulda zagatovkalarning payvandlash joylari ko’p alangali gorelka yordamida yuqori plastik holga kelguncha yoki suyuqlanguncha qizdiriladi. Keyin zagatovkalar pnevmatik yoki gidravik qurilma vositasida o’qlarni boylab bir-biriga payvandlanadi.
Diffo‟zion payvandlash. Metallarning kontakt yuzalari yuqori temperaturagacha qizdirilganda atomlarning o’zaro diffuzatsiyalashi tufayli payvandlanishi diffuzion payvandlash deyuladi. Bu usulda radio va elektronika asbobsozligi va boshqa sohalarda metallarni payvandlashda ktng foydalaniladi. Bu usulda yuqqa metall listlarni ustma-ust payvandlashda foydalaniladi. Buning uchun payvandlanuvchi listlarni kontaktlanish joyiga ultra tovush chastatasida (15-100 kgts) mexanik tebranishlar beradi.
Bu usulda asbobsozlikda, samaliyo’tsozlikda juda yupqa (0,001-1mm gacha) Plastik metallar va ularning payvandlashda ktng foydalaniladi.
Temirchilik usulida payvandlash.
Bu usul bosim ostida payvandlashning eng oddiy usuli
bo‘lib, bunda ulanishi kerak bo‘lgan po‘lat qismlar, temirchilik
o‘chog‘ida yoki maxsus pechda 1300-1350°S gacha qizdiriladida, ularning ulanadigan yuzalari flyus - quruq kvars qumi sepilib, yana yuqori temperaturacha qizdiriladi. Bunda kvars qumi (SiO2) qiyin suyuqlanadigan oksidlar bilan reaksiyaga kirishib, biroq shlak hosil qiladi. Metallning ulanadigan yuzalardagi oksid pardalar ana shu tariqa shlakka o‘tkaziladi. Shundan keyin metallning ulanadigan yuzalari ustma – ust qo‘yilib, bolg‘a va gurzi bilan uriladi, bunda shlak chokdan ketadi, natijada puxta payvand birikma hosil bo‘ladi
Elektro Kontakt usulida payvandlash
Metallarning ulanadigan joylarini katta (1000dan 10000amper) kuchga ega bo‘lgan elektr toki ta’sirida yuqori plastiklik holatgacha yoki suyuqlanguncha qizdirib, so‘ngra bir-biriga siqish yo‘li bilan ajralmas brikma hosil qilish protsessi elektr - kontakt usulida payvandlash deb ataladi. Metallarning ulanadigan joylaridan kuchli tok o‘tkazilganda ularning ko‘rinib turgan (kontaktda bo‘lgan) yuzalarida tok o‘tishga ko‘rsatilgan qarshilik ortib ketadi; Ana shu qarshilik hisobiga Joul ~ Lens qonuniga binoan, ma’lum miqdorda issiqlik hosil bo‘ladi, natijada metall yuqori temperaturagacha qiziydi.
Elektr - kontakt usulida payvandlash usma-ust va uchma-uch bo‘lishi mumkin.
Nuqtaviy payvandlash.
Nuqtaviy payvandlashda metall listlar ustma-ust qo‘yilib, uchligi misdan tayyorlangan elektrodlar bilan siqiladi, so‘ngra tok beriladi. Natijada listlarning elektrodlar ostidagi urinish joylari yuqori plastik holatigacha, urinish markazlari esa suyuqlanguncha qiziydi. Shundan keyin tok berish to‘xtalib elektrodlarga bosim ta’sir ettiriladi, bunda listlarning siqilish joylari payvandlanib qoladi.
Rolikli payvandlash.
Payvandlashning bu usulida, rolikli mashinalar uzluksiz, uzlukli va odimlab payvandlash mashinalariga bo‘linadi.
Uzluksiz payvandlashga listlar muayan tezlikda suriladi, roliklarga (elektrodlarga) tik uzluksiz berilib turadi. Bunda sidirg‘a chok hosil bo‘ladi.
Uzlukli payvandlashda tok uzlukli beriladi, rolik uzluksiz aylanadi. Odimlab payvandlashda roliklar uzlukli aylanadi. Tok ham uzlukli roliklar to‘xtagan vaqtda beriladi.
Nazorat savollari
Elektor- kontakt usulida payvandlash qanday amalga oshiriladi?
Gaz alangasida prtsslab payvandlash qanday amalga oshiriladi?
Diffo’z ion payvandlash qanday amalga oshiriladi?
Ultra tovush yordamida payvandlash qanday amalga oshiriladi?
Termik usulida payvandlash qanday amalga oshiriladi?
Payvandlashning mashinfsozlik sanoatidagi o’rni qanday?
Payvandlashda xavfsiz ishlashni qanday tashkil qilish mumkin?
Do'stlaringiz bilan baham: |
