8 маъруза Идеал ва ёпишкок суюкдиклар

Mavzu: Ideal va yopishqoq suyuqliklar. Siqilmaydigan

suyuqlik gidrostatikasi. Ideal suyuqlikning statsionar oqnmi.

Uzluksiz qonuni. Bernulli tenglamasi, yopishqoq suyuqlik gidrodinamikasi. Stoks tenglamasi.

SUYUQLIKLAR VA GAZLAR MEХANIKASI.

Mexanikaning suyuqlik va gazlarni o’rganadigan bo’limi gidromexanika va aeromexanika deyiladi.

Gidrostatika va aerostatika - suyuqlik va gazlarning muvozanatini o’rganadi. Gidrodinamika va aerodinamika - suyuqlik va gazlarning harakatini o’rganadi.

BOSIM.

Muvozanatda turgan suyuqlikni tekshiraylik, suyuqlikni S yuzachalarga

ajratamiz. Suyuqlikning shu yuza bo’ylab bir-biriga tegib turgan qismlari bir-biriga kattalik jihatdan teng yo’nalishlari qarama - qarshi bo’lgan kuchlar bilan ta’sir ko’rsatadi.

Demak, suyuqlikning S

1. 
   – chizma kuchlarining f
   

ta’sir etuvchisi shu yuzaga

o’tkazilgan me’yor bo’ylab yo’nalgan yuzaga sirtining birligiga suyuqlikdagi bosim deyiladi.

_{P } f
S
(1)

P  lim ^f
_ df

(2)

HB da 1N/m², ГС 1дн / см² 

S 0 _{S dS}

Gazdagi bosim ham shunday yo’l bilan topiladi.
Bosim 1 mm sim. ust=0,001m х 13,6 х 10³ kg/m³ х 9,81m/s²=133n/m² birliklari: 1 atm=760 х 133=1,01 х 10⁵n/m²=1,033 at
1 at=9,81 х 10⁴=0,981 х 10⁵n/m²=0,968 atm

ТINCh HOLAТDAGI SUYuQLIK VA GAZDA BOSIM ТAQSIMOТI.

Agar suyuqlik yoki gazda hajm kuchlari bo’lmasa, u holda butun hajmda bosimning o’zgarmay qolishi muvozanat shartidan (Paskal qonuni) iborat bo’ladi. (2- chizma a,b,v).

2 - chizma

1. 
   Hajm kuchlari bo’lmagan sharoitda muvozanat holatdagi suyuqlikning
   

istalgan joyini

P=const.
^P = 0 shart qanoatlantirildi.

t

2. 
   Hajm kuchlari bor bo’lganda, bosim taqsimlanishi quyidagicha hajm kuchlari
   

vertikal bo’ylab yo’nalganligi uchun silindr o’qi bo’ylab ikkita ta’sir qiladi. Muvozanat shartidan P₁=P₂ kelib chiqadi.
P₁S
va P₂ S
kuchlari

v) Bu holda silindr asosiga, uning o’qi bo’ylab ko’rsatadigan bosim kuchidan
tashqari, hajm kuchi phg S ta’sir ko’rsatadi va muvozanat shartidan quyidagicha:

P₂S = P₁S + phg S
P₂=P₁+ pgh (4)
(3)

IТARIB ChIQARUVChI KUCh.

Тurli balandliklardagi bosimlar har xil bo’lganda, suyuqlik yoki gaz ichida turgan jismlarga ta’sir etuvchi itarib chiqarish (Arximed) kuchlari yuzagakeladi.

Apximed siqib chiqarilgan suyuqlik og’irligiga teng va vertikal bo’ylab yuqoriga yo’nalgan bo’ladi.
Itarib chiqaruvchi (Arximed) kuchning qo’yilish nuqtasi jism xajmining og’irlik markazi bilan ustma-ust tushadi.
Agarda jism zichligi hamma nuqtalarda bir xil bo’lsa, jismning o’zining og’irlik markazi hajmning og’irlik markazi bilan ustma-ust tushadi. Aks holda, ustma-ust tushmaydi. Masalan: qo’rg’oshin va yog’och yarim sharlardan yasalgan shar misolida ko’rish mumkin (3-chizma a, b).
Itarib chiqaruvchi (Arximed) kuch sharning markaziga qo’yilgan bo’lsa, og’irlik kuchining qo’yilish nuqtasi esa qo’rg’goshin yarim shar tomonga qarab siljigan bo’ladi.

Arximed itarib