|
10-mavzu: Davlat investitsiya dasturi
Reja:
10.1. Investitsiya dasturining mohiyati, ahamiyati, uni shakllantirishning asosiy tamoyillari va ustuvor yo’nalishlari.
10.2. Investitsiya dasturining tarkibi va uni shakllantirish bosqichlari.
10.3. Investitsiya dasturlarining amalga oshirilishi monitoringi.
10.1. Investitsiya dasturining mohiyati, ahamiyati, uni shakllantirishning asosiy tamoyillari va ustuvor yo’nalishlari
Investitsiya dasturi (keyingi o’rinlarda dastur deb ataladi) – bu Respublika iqtisodiyotini barqaror va tadrijiy rivojlantirishga erishishga, tabiiy, mineral xom-ashyo, moliyaviy, moddiy va mehnat resurslaridan oqilona foydalanish yo’li bilan Respublikaning ayrim tarmoqlari va mintaqalarini tarkibiy o’zgartirishning asosiy ustuvorliklarini va strategik vazifalarini amalga oshirishga yo’naltirilgan bir - biri bilan o’zaro bog’langan chora – tabdirlar kompleksidir.
O’zbekistonda investitsiya dasturining ustuvorliklarini belgilashda va mamlakatimizga chet el kapitalini jalb etishda davlatning ustuvorligi saqlanib kelinmoqda. Birinchi bosqichda (1992 – 1993 yillar) islohatlar siyosatida keng investitsiyalar dasturi va davlat korxonalariga markazlashtirilgan kreditlar ajratish nazarda tutildi, bu esa kattagina byudjet taqchilligiga olib keldi. Ikkinchi bosqichda (1994 – 1996 yillar) islohatlar siyosati byudjet boshqaruvini kengaytirishga qaratilgan qattiq moliya siyosati bilan ajralib turdi. Islohatlarning uchinchi bosqichida (1997 – 1999 yillar) savdo va valyuta cheklashlarining kuchayishi, ochiq valyuta kursining joriy qilinishi, moliya sektorini isloh qilish, soliq tizimini mustahkamlash, import qat’iy cheklashlarning joriy qilinishi bilan tavsiflandi. Islohatlarning xozirgi bosqichida savdo, valyuta cheklashlarini erkinlashtirish va soliq islohatlarini o’tkazish (soliqlarning rag’batlantiruvchi rolini oshirish) qishloq xo’jaligi va moliya sektorini isloh qilish yirik korxonalarni xususiylashtirish su’atlarini jadallashtirish, iqtisodiyotni monopoliyadan chiqarish va yashashga qobil davlat korxonalarini qayta tashkil qilish hamda zarar ko’rib ishlaydiganlarni tugatish va boshqalarni nazarda tutadi.
Investitsiya dasturini shakllantirishning asosiy tamoyillari bo’lib quyidagilar hisoblanadi:
- investitsiya jarayonlarini boshqarish sohasida davlat siyosatini amalga oshirish, maqbul shartlarda xorijiy investitsiyalarni va kreditlarni jalb etish, shuningdek loyihalarni tanlab olish va ularning amalga oshirilishi monitoringini olib borish asosida ulardan samarali foydalanish mexanizmini yaratish;
- belgilangan davlat ustuvorliklari asosida eng muhim tarmoqlarini va faoliyat sohalarni qo’llab quvvatlash;
- ijtimoiy ahamiyatga ega bo’lgan tarmoqlarni (ta’lim, soliqni saqlash) birinchi navbatda, moliyalashtirish;
- mineral xom-ashyo resurslarini va qishloq xo’jaligi mahsulotlarini chuqur qayta ishlashni, tayyor mahsulotni tashqi bozorda raqobatbardoshligigi darajaga etkazishga yo’naltirilgan ishlab chiqarishni jadal rivojlantirishga qaratilgan investitsiya loyihalarini qo’llab quvvatlash;
- transport infratuzilmasini rivojlantirish va takomillashtirish;
- tarkibiy o’zgarishlar vazifalari va amalga oshirilayotgan investitsiya siyosatiga muvofiq mablag’ qo’yishning o’zaro manfaatliligi asosida xorijiy sarmoyalarni jalb qilish, tomonlarning investitsiya majburiyatlari asosida shartnomalar tuzish amaliyotini joriy etish;
- investitsiya loyihalarni investitsiya dasturining aniq ro’yxatiga oldindan belgilangan mezonlar asosida kiritish;
- ilgari boshlangan ob’ektlarni tugallash uchun markazlashtirilgan investitsiyalarni, birinchi navbatda, ajratish.
Loyihalarni tanlab olishda ularning samaradorligi, respublika iqtisodiyoti ayrim tarmoqlarini va mintaqalarini rivojlantirish ustuvorliklari, mahsulot sotish ko’rsatkichlari, shu jumladan eksportga yo’naltirilganlik, butlovchi buyumlar va kompanentlar ishlab chiqarishni mahalliylashtirishda qatnashish va shu kabilar asosiy mezonlar hisoblanadi.
Investitsiya dasturida loyihaning baholash qiymati, tugallanmagan qurilishi va qurilishni tugallash hamda foydalanishga topshirish uchun yillar bo’yicha joriy narxlarda moliyalashtirishga extiyoj, moliyalashtirishning tasdiqlangan manbalari to’g’risidagi ma’lumotlar ko’rsatiladi.
Investitsiya dasturini ishlab chiqishda yirik va o’ta muhim loyixalar alohida, katta bo’lmagan bir tipdagi loyihalar yaxlit kiritilishi mumkin (masalan: maktablar, qishloq, vrachlik punktlari qurilishi va boshqalar).
Investitsiya dasturini ishlab chiqish va amalga oshirishi bo’yicha barcha ishlarni O’zbekiston Respublikasi iqtisodiyot vazirligi muvofiqlashtirib boradi.
Investitsiya dasturi O’zbekiston Respublikasi Prezidentining tegishli qarori bilan tasdiqlanadi.
Ustuvor yo’nalishlarga quyidagilarni kiritish mumkin:
Birinchi ustuvor yo’nalish – ommaviy turar joy qurilishi;
Ikkinchi ustuvor yo’nalish – zamonaviy kommunikatsiya vositalari, transport va aloqa vositalarini ishlab chiqarish, transport va informatsiya tarmoqlarini yaratish va modernizatsiya qilish;
Uchinchi ustuvor yo’nalish - yuqori texnologiyalar. Yuqori texnologik va jaxon bozorlarida raqobatbardosh, import mollarining o’rnini bosa oladigan tovarlarni ishlab chiqarishni tashkil etish;
To’rtinchi ustuvor yo’nalish – zaxiralarni tejovchi ekologik toza texnologiyalar. Mineral boyliklarni er ostidan qazib olish va tabiiy xom – ashyoni to’liq va kompleks qayta ishlash uchun eng yangi fan – texnika yutuqlaridan foydalanish;
Beshinchi ustuvor yo’nalish – fermerlik va dexqon xo’jaliklari tarmog’i, ishlab chiqarish, qayta ishlash, qadoqlash, transportirovka qilish, sotish va shifobaxsh qo’shilmalari bo’lgan ekologik va oziq-ovqat mahsulotlari bo’yicha andozalarga amal qilgan holda nazorat qilish texnologiyasini o’zlashtirib olgan qayta ishlovchi va savdo korxonalarning ko’magi asosida ekologik toza oziq-ovqat mahsulotlarini chiqarish.
O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2014 yil 17-noyabrdagi “O’zbekiston Respublikasining 2015 yilgi Investitsiya dasturi to’g’risida”gi Qaroriga muvofiq O’zbekiston Respublikasi Iqtisodiyot vazirligi tomonidan Moliya vazirligi, Tashqi iqtisodiy aloqalar, investitsiyalar va savdo vazirligi, boshqa manfatdor vazirliklar, idoralar va xo’jalik sub’ektlari bilan birgalikda ishlab chiqilgan O’zbekiston Respublikasining 2015 yilgi Investitsiya dasturining asosiy parametrlari tasdiqlandi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
