6 sinf savol va topshiriqlar

6 sinf savol va topshiriqlar

Epigrafika – qadimgi bitiklarni o‘rganish bilan shug’ullanadigan fan.

Numizmatika – tangalarni o‘rganish bilan shug’ullanadigan fan.

Sivilizatsiya – eng qadimgi shaharlar, yozuv, davlatlar tashkil topishi.

Ilk sivilizatsiyalar tarixi – eng qadimgi shaharlar, yozuv, davlatlar tashkil

topishi va rivojlanishi davri.

Qadimgi dunyo tarixi – Yer yuzida odam paydo bo‘lganidan to milodiy 476-yilda

G’arbiy Rim imperiyasi qulaguniga qadar kechgan voqealar.

Qadimgi dunyo tarixi 2 xil manba orqali: 1.Moddiy manba; 2.Yozma manba.

Qadimgi dunyo tarixi nimalarda aks ettirilgan: Qadimgi Sharq, Yunoniston va Rim saroy a’yonlari va podsholarining turli yilnomalari (voqealar yilmayil

qayd etib borilishi), qonunlar majmuyi, biografi yalari (tarjimayi hol) da aks ettirilgan.

Qadimgi matnlar

Misrliklar tarixi – «Piramidalar matnlari» va «Marhumlar kitobi».

Hindlar – «Rigveda».

O’rta Osiyo xalqlari – «Avesto».

Qadimgi madaniyatlar

Misr piramidalari– Nil vodiysida

Bobil– Dajla va Frot oralig’ida

Moxenjodaro – Hind vodiysida

Persepol– Eronda
Arxeolog –qadim zamonlarda

odamlar yashagan manzilgohlarda qazishma

ishlarini amalga oshiradilar.

Antropolog – qadimgi odamlarning suyak

qoldiqlarini tekshirib, ularning tashqi qiyofasini

tiklaydilar va rivojlanishini o’rganadilar.

Etnograflar – qadimgi odamlarning ko‘pgina

udumlari, hozirda mavjud qabilalar va elatlarning

qadimdan saqlab qolgan xo’jalik va

madaniy an’analarini o‘rganadilar.

Qadimgi tarix bo’yicha manbalar:

1.Moddiy manba; 2.Yozma manba.

O’rta Osiyo tarixi bo’yicha manbalar:

Avesto – O‘rta Osiyo tarixi bo‘yicha eng qadimgi yozma manba

zardushtiylarning muqaddas kitobi.

Behistun – Behistun qoyalari Erondagi Kirmonshoh shahri

yaqinida joylashgan.

1. 
   yunon-rim, xitoy mualliflari asarlari:
   

1. 
   Mil.avv V asrda Gerodot “Tarix” asari.
   
2. 
   Mil.avv I asrda Strabon “Geografiya” asari.
   
3. 
   Mil.avv I asrda Kvint Kursiy Ruf “Makedoniyalik Aleksandr tarixi”
   
4. 
   Mil.avv II asr oxiri – I asr boshlari Sim Syan “Tarixiy yilnomalar”
   

O’rta Osiyodagi qazishmalar chog’ida arxeologlar hunarmadlari yasagan sopol va metall idishlar, zargarlik buyumlarini topishgan.

Eng qadimgi tuzumni davrlashtirish

Jahondagi barcha xalqlarning tarixi ibtidoiy jamoa tuzumidan boshlangan.

1-bosqich – ibtidoiy to’da – turmush va mehnat umumiyligi negizida birlashgan

eng qadimgi odamlar jamoasi.

2-bosqich – urug’ jamoasi – birgalikda yashagan va mehnat qilgan, umumiy mehnat qurollari va qurol-yarog‘larga ega bo‘lgan qarindoshlar

jamoasi.

Patriarxat bilan eng qadimgi urug’chilik tuzumi ham yakunlanadi.
“Tosh davri” – dastlabki mehnat qurollari toshdan yasalgani uchun

1. 
   Paleolit
   
2. 
   Mezolit
   
3. 
   Neolit
   
4. 
   Eneolit
   

PALEOLIT:

Ilk paleolit– Mil.avv. 1 mln – 100 ming yil

Avstrolopitek – Janubiy Afrika

Zinjantrop –Sharqiy Afrika Zinj vodiysi

Pitekantrop – Yava orolidan

Sinantrop – Xitoy hududi

O’rta paleolit – Mil.avv.100 – 40 ming yil

Neandertal – Germaniya

So’nggi paleolit – Mil.avv.40 – 12 ming yil

Kromonyon ( hozirgi qiyofadagi odam) – Fransiya Kromanyon g’oridan

Odamlarning makonlari (iqlim iliq bo’lgan davrlarda)

Buyuk muzlash davri – Ilk paleolit davri

Eng qadimgi odamlar ibtidoiy odamlar deb atalgan.

O’rta Osiyoda toshdan yasalgan qadimgi mehnat qurollari: qayerlardan topilgan.

Ular o’zlari toshdan yasashgan.

Chopperlar – Qo’pol tosh qurollar va ularning bir tomoni urib o’tkirlangan.

Dastlabki mehnat qurollari – Sodda, tosh va tayoqlardan iborat.

Odamlarning eng qadimgi mashg’uloti – Termachilik va ovchilik.

Teashiktosh g’ori 1938-yil A.P.Okladnikov – boysun tog’laridan topilgan o’rta paleolit davriga oid manzilgoh.

Dastlabki diniy e’tiqodlar

Totemizm – Odamlar guruhi jamoasining biror hayvon

yoki o’simlik turi bilan qarindoshlik aloqasiga ishonish.

Animizm – Insonni o’rab turgan muhitda jonlar varuhlar borligiga ishonish.

Fetishizm – Qadimgi odamlar u yoki bu buyumlar omad

keltirishiga yoxud balo-qazoni bartaraf etish.

G’orlar devoridagi rasmlar – so’nggi paleolit .

Altamir – Ispaniya; Lasko – Fransiya; Kapova – Boshqirdiston.

Urug’chilik jamiyati

So’nggi paleolit – Mil.avv. 40 – 12- mingyillik

Kramonyon- Fransiya odami yashagan.

Urug’chilik jamiyatiga o’tilgan.

Yangiliklari :

• 
  Kesuvchi, arralovchi va parmalovchi mehnat qurollari.
  
• 
  Taqinchoqlar, munchoqlar, tumorlar va uzuklar yasay olishadi.
  
• 
  Olov hosil qilish.
  
• 
  Urug’ a’zolari bitta manzilgohda yashagan.
  
• 
  Turar- joy qurilishi.
  

Manzilgohlari:

Samarqand shahri hududidan, Toshkent viloyati

Ohangaron daryosi vohasidagi Ko‘lbuloq

makonidan, shuningdek, Farg‘ona vodiysidan

topilgan.

Mezolit – Mil.avv. 12 – 7- mingyilliklar

Yangiliklari:

• 
  Mezolit davri boshlanishi bilan Muzlik davri poyoniga yetgan
  

– O’q- yoy yasash

• 
  Ibtidoiy ziroatchilik va chorvachilik vujudga kelishi
  

– Yegulik zaxirasi
Manzilgohlar:

O’zbekistonda mezolit davriga oid 100 dan ziyod manzilgohlar ochilgan.

Farg‘ona vodiysining tog‘oldi va tog‘li

tumanlarida, Toshkent vohasida hamda

O‘zbekistonning janubida bunday manzilgohlar ko‘plab uchraydi. Obishir, Qo‘shilish va Machay manzilgohlari, shuningdek, Zarautsoy

darasidagi qoyatosh rasmlari ancha mufassal o’rganilgan.

Neolit – yangi tosh asri

Mil.avv. 6 – 4-mingyilliklar

arxeologlar neolit boshlanishini sopol idishlar yasashning kashf etilishi bilan belgilaydilar.

Yangiliklari:

• 
  Mikrolitlar
  
• 
  Silliqlash, arralash, sirlash va teshikchalar parmalash
  
• 
  O’troq turmush
  
• 
  Ovchilik va baliqchilik
  
• 
  Kulolchilik va to’quvchilik
  

Eneolit – mis tosh asri – Mil.avv. 4 – 3-mingyillik o’rtalari.

Yangiliklari:

• 
  Dehqonchilik
  
• 
  Kulolchilik humdonlardan foydalanilishi
  
• 
  Mil.avv. 3-mingyillikda bronza
  
• 
  Mil.avv. 4- mingyillik. Shahar va davlatlar
  
• 
  Sopol idishlarda hayvon va qushlar tasviri
  

Bronza – m.a 3-2 ming yillik

Yangiliklari:

• 
  Chorvachilik
  
• 
  Ovqat tayyorlash
  
• 
  Kiyim- bosh tayyorlash
  
• 
  Patriarxat
  
• 
  Omoch.Yer haydash
  

Manzilgohlari:

1. 
   Zamonbobo – Buxoro viloyati Qorako’l tumani
   
2. 
   Xorazm hududidan
   
3. 
   Sopollitepa – Surxondaryo vohasi
   

1. 
   Qal’a
   
2. 
   Bug’doy va arpa donlari
   
3. 
   Ustaxona qoldiqlari
   
4. 
   Paxsa imorat
   

4. 
   Jarqo’ton – Surxon vohasi ( hozirgi Sheroboddan uncha uzoq bo’lmagan joy)
   

1. 
   Ibodatxona
   
2. 
   G’ildirak
   
3. 
   Kulolchilik charxi
   

Temir asri – 1 mingyillik

Temir – 1500 c da eriydi.

1. 
   bo’lib – Kichik Osiyodagi xettlar (mil.avv XIV – XIII asrlar), so’ngra qoshni mintaqalardagi (Mesopotamiya, Eron, Kavkazorti) xalqlar foydalana boshlaganlar.
   

Temirdan dastlab zeb-ziynatlar yasalgan:

• 
  Misr fir’avini Tutanxamon maqbarasi
  
• 
  Kavkazdagi Maykop qo’rg’oni yodgorligidan topilgan
  

Mehnat qurollarining temirdan yasalishi, eng avvalo, dehqonchilik rivojiga ta’sir qildi.

Temir omoch va boltalar paydo bo’ldi.

IX – VIII asrlarda temirdan yasalgan ilk mehnat qurollari O’rta Osiyodan ham topilgan.

Ijtimoiy tuzum

Bu davrda harbiy demokratiya tuzumi hukm surdi.

Harbiy demokratiya – ilk davlatchilikka o’tish davrida qabilalar ittifoqlariga saylab qo’yilgan harbiy sardorlar boshchilik qilgan boshqaruv shakli

Temir asri boshlarida O’rta Osiyoda aholi 4 guruhga :

1.Kohinlar ; 2.Jangchilar ; 3.Dehqonlar ; 4.Hunarmandlar.

Avestoga ko’ra:

Nmana – Jamiyatning negizi

Vis - Urug’ jamoasi

Varzana – Hududiy qo’shnichilik jamoasi

Zantu - Qabila

Daxyu - Qabilalar ittifoqi

Ijtimoiy tuzum taraqqiyoti: