2-ma’ruza. Qurilish materiallarning asosiy xossalari fizik xossalari Zichlik

2-MA’RUZA. QURILISH MATERIALLARNING ASOSIY XOSSALARI


Fizik xossalari
Zichlik (g/sm3, kg/m3)– absolut zich materialning hajm
birligidagi massasidir. Agar material massasini m, zich holatdagi
hajmini V
a deb belgilasak, unda
ρ = m/Va.
Absolut zich materiallar juda kam bo‘lib, ularga kvars, shisha,
po‘lat, plastmassalarning ba’zi turlari kiradi. Amaliyotda qattiq
materiallarning zichligi tarozi va hajm o‘lchash asboblari yordamida aniqlanadi. Suyuq holatdagi materiallar (suyuq shisha,
moyli bo‘yoqlar, polimerlar) zichligi piknometr yoki areometr
yordamida topiladi. Ayrim materiallarning zichligi (g/sm3)
quyidagichadir:
Bitum.........................0,9–1,2
Suv (4 °C da)............1,0
Granit .......................2,6–2,9
Shag‘al ......................2,7–2,9
Yog‘och ....................1,35–1,6
O‘rtacha zichlik –ρm(kg/m3), material tabiiy holatdagi massasining hajmiga bo‘lgan nisbatidir. Agar material massasini m,
tabiiy holatdagi hajmini V deb belgilasak, unda:
ρm= m/V.
Ba’zi qurilish materiallarining o‘rtacha zichligi (kg/m3) quyida
keltirilgan:
Og‘ir (oddiy) beton...2200–2500
Yengil beton................500–1800
Granit...................................2600
Oddiy g‘isht...............1700–1900
Oyna shishasi ......................2650
Keramik g‘isht ..............2,5–2,8
Kvars qumi ....................2,6–2,7
Sement ..........................2,9–3,1
Shisha ............................2,5–3,0
Po‘lat .............................7,8–7,9
9
G‘ovaklik (P) material to‘la hajmidagi (V) g‘ovaklar (Vn) hajmi
bilan belgilanadi:
P = V
n/V yoki P = (1–ρm/ρ).100%.
Materiallar g‘ovaklari havo, gaz yoki suv bilan to‘la bo‘lib,
katta oraliqda bo‘ladi (0 dan 98% gacha). G‘ovaklik materiallarning
asosiy xossalarini ifodalovchi ko‘rsatkichdir. Bu ko‘rsatkichlar orqali
materiallarning mustahkamligi, o‘rtacha zichligi, namlanuvchanligi,
issiqlik o‘tkazuvchanligi, sovuqqa va kimyoviy muhitlarga chidamliligi va boshqa xossalari to‘g‘risida tushuncha hosil bo‘ladi.
Yopiq g‘ovaklarning ko‘pligi material chidamliligini belgilaydi. Uning
g‘ovaklari haqidagi to‘liq ma’lumot simob porometriyasi usulida
olinadi. Bu usulga ko‘ra materiallarning differensial va integral
g‘ovakligi, uning xarakteri va radiusi to‘g‘risida xulosa chiqariladi.
Solishtirma yuza (S, sm2/g) materialga adsorbsiya qilingan suv
bug‘i (yoki gaz) bilan uning g‘ovaklari ichki yuzasini monomolekular qoplama massasiga proporsionaldir, ya’ni 1 g material kukuni
zarrachalarini bir qator o‘zaro zich qilib joylaganda tashkil etgan
yuzasidir:
S = (a1 · N/M) · m,
bunda: a
1 – bir adsorbsion molekula bilan qoplangan yuza; suv
molekulasi uchun a
1=10,6 · 10–16 sm2; N=6,06 · 1023 Avogadro
soni, M – adsorbsiya gaz molekular massasi (suv bug‘i uchun
M = 18).