1as 20-met talabasi sunatullayev xusanning gidrometallurgiya fanidan mustaqil ish toplami qabul qildi; qarshiboyev. Sh. Osmos hodisasi va osmotik bosim

1AS 20-MET TALABASI SUNATULLAYEV XUSANNING GIDROMETALLURGIYA FANIDAN MUSTAQIL ISH TOPLAMI QABUL QILDI; QARSHIBOYEV . SH.

OSMOS HODISASI VA OSMOTIK BOSIM

• REJA:
• 1.KIRISH.
• 2. OSMOS HODISASI VA OSMOTIK BOSIM.
• 3.OSMOTIK BOSIM QIYMATINI ANIQ OLCHASH.
• 4.XULOSA.
• 5.FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR.

• Osimlik poyasida suvning yuqori kotarilishini, hujayralarning osishini va boshqa kopgina hodisalarini vujudga keltirilgan sabablarning biri ham osmisdir. P. PFEYFER osmotik bosim konsentratsiya va haroratga bogliq ekanligini qand eritmalarining osmotik bosim olchash orqali topadi.
• Vnat- Goff qonuni faqat elektrolit bolmagan moddalarninig suyultirilgan eritmalarigagina tqdbiq etilishi umkun.

• .Osmos va osmotik bosim.
• Har xil konsentratsiyali eritmalar chegarrasida erituvci molekulalarning yarim o’tkazgichi membrana orqali bir tomonlama difuzyasi osmos deyiladi.
• Osmos vaqtida erigan modda zarralarining idish devorlariga ko’rsatayotan bosim osmotik bosim deyiladi, ya’ni bu osmosga qarshilik qilishda vujuda keladigan bosimdir.
• Osmotik bosim Vant-Goff qouni yordamida hisoblanadi.

• Osmos hodisasi va osmotik bosim, agar erituvchi bilan eritma o’rtasida yarim o’tkazuvchi parda qo’ysak, bu parda orqali erituvchi zarrachalarning eritmaga o’tib uni suyultira boshlaydi. Erituvchi zarrachalarning yarim o’tkazgich parda orqali o’tish jarayoni osmos deyiladi.
• Osmos hodisasi natijasida osmotik bosim kelib chiqadi.
• Eritmalarning osmotik bosimi juda katta qiymatga ega boladi.De-Friz o’simliklarda o’tqazgan tajribalariga ko’ra, ikki eritma o’zoro izotonik bo’ladi.

• Osmos hodisasi va osmotk bosim
• Agar shakar eritmasini solingan, devorini yarim otkazgich xossasiga ega idishni suvli idishga tushurilsa, bir yoqlama diffuziya roy beradi.Bunday hodisani osmos deyiladi.
• De-friz ana shunday izotonik eritmalarni tayyorlash natijasida quydagi qonunui topad: bir xil haroratda turli moddalarning bir hil molyar konsentratsiyada olingan eritmalar bir hil osmtik bosimga ega boladi.

• Masalan,dengiz suvining osmotik bosimi 2837 kPa ga yaqindir.Osmotik bosim konsentratsiya va haroratga bogliq ekanligini qand eritmalarining osmotik bosimlarini olchash orqali topadi.

• OSMOTIK BOSIOM QIYMATINI ANIQ OLCASH.
• Osmotik bosim qiymatini aniq olchash natijasida quydagi ikki qoida kelib chiqadi:
• 1) eritmaning osmotik bosimi erigan modda konsentratsiyasiga togri prpporsional;
• 2) osmotik bosim eritmaning absalyut haroratiga proporsional.
• Osmotik bosimni olcash natijalaridan kelib chiqib 1886-yilda golland olimi Vant-Goff oz nazaryasini qounun ta’rifladi;

• Agar erigan modda eritma haroratida gaz holatida bo’lib, eritma hajimga baravar hajimni egallasa, bu gazning bosimi eritmaning osmotik bosimga teng bo’ladi.Eritmadagi
• Osmtik bosim Vant-Goff qonuniga muvofiq, eritmada erigan modda miqdori va haroratga to’g’ri prporsianaldir.
• P = C · R · T

Bu yerda: P – eritmaning оsmоtik bоsimi; C – mоlyar konsentratsiya; R – universal gaz dоimiysi; T – harorat. Bu qоnun eritmalarning оsmоtik bоsimi, konsentratsiya va absоlyut haroratgagina bоg‘liq bo‘lib, eruvchi mоdda tabiatiga bоg‘liq emasligini ko‘rsatadi. Vant – Gоff qоnuni faqat elektrоlit bo‘lmagan mоddalarning suyultirilgan eritmalarigagina tatbiq etilishi mumkin. Kоnsentrlangan eritmalar va elektrоlit mоddalarning eritmalari bu qоnundan chetga birmuncha chiqadi.

• XULOSA
• Xulosa qiladigan bo’lsak tabiatda va texnikada eritmalar katta ahamiyatga ega.
• O’simliklar moddalarni eritmalar holida o’zlashtiradi.Tabiatda barcha suvlar eritmalar xisoblanadi.Muhim fiziologik suyuqliklar -qon, limfa va boshqalar eritmalardir. Eritmalar jonli va jonsiz tabiatda , fan va texnikada katta ro’l o’yanydi.

FOYDALANILGAN ADABIOTLAR:

• . Raxmataliyev Sh.A., Hojiyev Sh.T. Xo’jalik chiqindilaridan toza kumushni ajratib olish usullari // Texnika yulduzlari, № 1, Toshkent: “ToshDTU”, Mart, 2019. 104 – 107 b. 50.Юсупходжаев А.А., Бердияров Б.Т., Хожиев Ш.Т., ИсHojiyev Sh.T., Berdiyarov B.T. Sulfidli rux boyitmasini Qaynar Qatlam pechida kuydirish jarayonida silikatlar va ferritlar hosil bo’lishining oldini olish chora-tadbirlari // “Fan va Texnika taraqqiyotida intellektual yoshlarning o’rni” nomli Respublika ilmiy anjumanining ma’ruzalar to’plami, I qism/ Toshkent: ToshDTU, aprel, 2015. 171 – 174 b.моилов Ж.Б.