12-mavzu Oshqozon-ichak trakti kasalliklari: Oshqozon kasalliklari

12-mavzu Oshqozon-ichak trakti kasalliklari: Oshqozon kasalliklari
GASTRIT.
G a s t r i t - tabiatan yalliglanishiga alokador bulgan me’da kasal-ligidir. Klinik anotoamik xususiyatlariga kura gastritning ikki xili tafovut kilinadi.
1)Utkir gastrit.
2)Surunkali gastrit. Utkir gastrit. Me’da shillik pardasida utkir yalliglanish jarayoni boshlanishi bilan ta’riflanadi.
Etiologiyasi va patogenezi. Utkir gastrit panogenezi-da kuyidagilar axamiyatga ega:
1)SHillik pardada atsidoz kuchayib,biokarbanatlar sekretsiyasining bu-zilishi.
2)Me’da pardalarida kon ta’minotining buzilishi,gipoksik zararlanish va biokarbonatlar sekretsiyasining susayishi.
3)Me’da shillik pardasida tusik vazifasini bajaruvchi koplagich epi-teliining emirilib ketishi bu vodorod ionlarining kayta diffuziyalanishi va koplagich epitelining kuchib tushishiga yul ochadi.
Patologik anatomiyasi. Struktura uzgarishlari va jaraenining nechoglik chukurligiga karab yuzaki utkir gastrit, utkir ge-morragik va utkir erozыf gastriitlar tafovut kilinadi.
Klinik manzaras i.Me’daning nechoglik chukur zaralan-ganligiga boglik.Utkir gastrit simptomsiz utishi eki tush osti soxasida ogrik turib kungil aynishi,kayd kilish jumladan kon aralash kayd kilish bilan namoen buladi.
Surunkali gastrit. Surunkali gastriit uzok davom etadigan kasallik bo‘lib me’dada surunkali yalliglanish jaraeni boshlani­shi, me’da bezlarining atrofiya va metaplaziyaga uchrashi bilan ta’riflana­di. Bunda shillik pardada eroziyalar xosil bulmaydi.
E t i o logiyasi va patogenezi. Pernitsioz anemiya bilan ogrigan kasallarda uchraydigan A turdagi kasallik fundal atrofik gastrit autoimmun tabiatga egadir.
Patologik anatomiyasi. YUzaki gastrit shillik parda stromasining limfotsitlar,palozmotsitlar bilan infiltirlanishi shillik lardaning uz plastinkasida sezilarli eozinofiliya boshlanishi bilan ta’­riflanadi. Atrofik gastrit kuyidagi strukturavi xususiyalar bilan ta’­riflanadi.

1)SHillik parda yupka tortib koladi.

2)Stromasining plazmotsitlar, limfotsitlar, eozinofillar bilan infiltrlanishi kuchayib, shillik parda ostidagi kavatda limfoid follikulala paydo buladi.
3)Vezlar epiteliysida atrofik uzgarishlar paydo bo‘lib, bu epiteliyda kayta tuzilish boshlanadi.
Klinik manzarasi. Me’daning nechoglik kup zararlangan-ligi va jaraenning kaerda joylashganligiga Ooglik yukorida aytib utilga-nidek surunkali gastrit asorat berib mu’da yarasi va rakiga aylanib ke-tishi mumkin.
APPENDITSIT.
Appenditsit - Appendiksning yalliglanishi me’da ichak yulining eng kup tarkalgan kasalligidir. Utkir appenditsit aksari odam xaetining birinchi un yilligida uchraydi. Erkaklar aeyollarga Karaganda birmuncha kup-rok ogriydi.
Etiologiyasi va patogenizi. Appenditsitning etiologiyasi uncha ma’lum emas. U ichakda yashaydigan flora shu kasallik kuzgatuvchilariga aylanib koladi.Appeditsitning ikkita klinik anatomik turi tafovut kilinadi. Utkir va surunkali appenditsit morfologik uzgarishlariga kura appenditsit nospetsifik va spetsifik turlarga bulinadi.
Utkir appenditsit.Tabiatiga va nechoglik chukur utganiga karab utkir appenditsitning kuyidagi turlari mavjud:
1)Oddiy.
2)YUza.
3)Destruktiv appenditsitlar mavjud. Appenditsitning destruktiv turlariga flekmonoz, apostematoz, flegmonoz yarali va gangrenoz appenditsitlar kiradi. Kasallik xillarining shu nomlari chuvalchangsimon usimtaning utkir yalliglanishiga olib boradigan struk­tura uzgarishlari dinamikasini aks ettiradi.
Oddiy utkir appenditsit kasallikning ilk muddatida kuzatiladigan asosiy morfologik uzgarishlar kon va limfa aylanishi buzilib, kon kuyilishdan ibo-rat buladi. Bunda stazlar kuzga tashlanadi. Mikrotsirkulyator uzan tomirla-rida leykotsitlar marginatsiyasi va lekodiapedez boshlanadi. Utkir yuza appenditsit - shillik pardada ekssudativ yiringli yalliglanish uchoglari paydo bulishi, epiteliy deskvamatsiyasi bilan xarakterlanadi. Ap­pendiks burtib serroz pardasi konga tulib turadi. Ekssudatning tabiati­ga kura appenditsitning bu shakli utkir yiringli appenditsit jumlasiga kiradi. Serroz pardalar mayda absezlar bulsa,buni apostematoz appenditsit deb aytiladi. Flegmanoz appenditsitda-neytrofillar infiltratsiyasi chuvalchang-simon usimta devorining xamma katlamiga utadi. Usimta kattalashib, serroz par­dasi kon tulib va xira bo‘lib turadi. YUzida fibronoz yoki yiringli fibrinoz karash paydo buladi. SHishnin zurayib borishi, kon aylanishning izdan chikishi shillik pardada gemorragik yaralar paydo bulishiga olib keladi. Uchokli nekroz appendiksning xmma kavatlariga utadi. SHu narsa utkir gangre­noz appenditsit boshlanishiga olib keladi.
Klinik manzarasi. Ukir appenditsit xuruji kindik soxa-sida tusatdan ogrik paydo bulishi bilan boshlanadi. Keyinrok usimta ancha kengayib ketgan paytda bu ogrik kurichak soxasida seziladi. Kasallik zu­rayib borgansayin infeksiya usimta devoriga chukurrok utib, uning zarar-lanishiga jumladan serroz parda xam zararlanishiga olib keladi.
Surunkali appenditsit. Surunkali yalliglanish jarae-ni bilan ta’riflanadi. CHuvalchangsimon usimta kalinlashib unda skleroz boshlanadi. Mikroskop bilan tekshirilib kurilganda usimta devorining xam­ma katlamlari mononnuklear limfotsiklar bilan bir tekis infiltirlangani kuzga tashlanadi. Bu xujayralar ba’zan limfoid follikulalar xosil ki-ladi.
MUKOTSELE.
M u k o s e l e - Bu shilimshik sekret kup tuplanaetgan munosabati bi­lan appendiks bushligini tobora kuprok kengayib borishidir. Mukotsele pay­do bulishida kuyidagi omillar axamiyatga ega.
1)Appendiks yulining tikilib kolishi eki shilimshik ishlab chikaruvchi bezlarning giperplaziyaga uchrab kup shilimshik ishlab chikarishi.
2)Xavsiz usma ya’ni kup mikdor shilimshik ishlab chikaruvchi sistanemor paydo bulishi.
3)Appendiks shillik pardasida adenokarsinoma paydo bulishi. Sungilda korin pardasi psevdomiksomasixam paydo bulishi mumkin. Futsinoz sistadenokarsinoma xam kupincha mukotselega sabab buladi. Bunda mukotsele belgi bermasdan utuvchi oldingi xillarida fark kilib korinning ung tomonidagi pastki kvadrantida ogrmk turishi bilan birga davom etib boradi va psevdomiksomatoz peritonit boshlanishiga olib keladi. Mikroskop bilan tekshirilib kurilganda korin pardasiga usma xujayralari implantatsiyalangan va ichki organlarga utib kolgani topiladi.