1. Tuproq genezisi va evolusiyasi haqida umumiy ma’lumotlar. Tuproq paydo qiluvchi omillar. Mdh ning tuproq resurslari

Tuproqlar genezisi, klassifikatsiyasi va geografiyasi.

Reja:

1.Tuproq genezisi va evolusiyasi haqida umumiy ma’lumotlar.
2.Tuproq paydo qiluvchi omillar.
3.MDH ning tuproq resurslari.
4.O’zbekistonning tuproq resurslari.


TUPROQ GENEZISI HAQIDA UMUMIY MA’LUMOTLAR.
V.V. Dokuchayev tuproqlarning genezisi (kelib chiqishi va rivojlanishi) va xossalari bilan tuproq paydo qiluvchi omillar orasida mustahkam o’zaro bog’liqlik mavjudligini aniqladi. V.V. Dokuchayevning tavsiyasi bilan tuproq paydo bo’lishining tabiiy sharoitlarini tuproq paydo qiluvchi omillar deb yuritiladigan bo’lindi. Tuproq paydo qiluvchi omillarga o’simlik va hayvonot olami, ona jinslari, iqlim, relyef, joyning yoshi (yoki tuproqning yoshi) kabilar kiradi.
V.V. Dokuchayev ko’rsatganidek, tuproq ham boshqa tabiiy mustaqil jinslar singari o’zining kelib chiqishiga ega va ko’rsatilgan tuproq paydo qiluvchi omillarning o’zaro ta’siri natijasida hosil bo’ladi. Olim yozganidek, «tuproq paydo qiluvchi barcha omillar o’z mohiyati bilan mutlaqo bir xil ahamiyatga ega. Normal tuproqlarning paydo bo’lishida ular barobar ishtirok etadi. Demak, tuproqni o’rganish uchun, yuqorida ko’rsatilgan tuproq paydo qiluvchi omillarni birgalikda o’rganish zarur». V.V. Dokuchayevning tuproq paydo qiluvchi omillar haqidagi ta’limoti tuproqshunoslikning rivojlanishida nihoyatda katta rol o’ynaydi. Jumladan ana shu omillar asosida tuproqlarni dalada tekshirishning kompleks-geografik metodlari ilmiy asosda ishlab chiqildi.
Keyinchalik N.M. Sibirsev, o’z ustozi V.V. Dokuchayevning tuproq paydo qiluvchi omillar to’g’risidagi ta’limotini yanada rivojlantirdi. N.M.Sibirsev ko’rsatgandek, har bir tuproq paydo bo’lish tipida o’ziga xos bo’lgan omillar uyg’unligi mavjud bo’lib, tabiiy geografik landshaftlar bunga yaqqol misol bo’la oladi.
V.V. Dokuchayevning tuproq paydo qiluvchi omillar haqida ta’limoti keyinchalik P.A. Kostichev, V.R. Vilyams, S.A. Zaxarov, S.S. Neustruyev va boshqa tuproqshunoslarning asarlarida yanada taraqqiy ettirildi.