1. Ta’limiy maqsad: O’quvchilarga fe’l va uning shakllari haqida tushuncha berish. Tarbiyaviy maqsad

8-sinf ona tili 

Mavzu: Fe’lning vazifaviy shakllari.Harakat nomi,uning yasalishi

 

Darsning maqsadlari:

1.Ta’limiy maqsad: O’quvchilarga fe’l va uning shakllari haqida tushuncha berish.

2.Tarbiyaviy maqsad: Yosh avlodni vatanparvarlik va insonparvarlik ruhida tarbiyalash.

3.Rivolantiruvchi maqsad: O’quvchilarning yozma va og’zaki savodxonligini oshirish.

Dars usuli: Noan’anaviy, izlanuvchanlik.

Dars metodlari: Ta’limiy o’yinlar

Dars jihozi: Darslik, ko’rgazmalar, lug’atlar.

Sof fe’l

Sifatdosh

Harakat nomi

Ravishdosh

Fe’lninng vazifa shakllari Fe’llar turli gap bo’laklari vazifasida kelishi uchun xoslangan shakllardan iborat bo’ladi. Bunday shakllar fe’lning vazifa shakllari sanaladi. Ular gapda turli gap bo’laklari vazifasida keladi. Fe’llarning 4ta vazifa shakllari bor:

Sof fe’l	Harakat nomi	Sifatdosh	Ravishdosh
o`qidi	o`qish	o’qigan	o’qib
yozadi	yozuv	yozgan	yozgach

Sof fe’l

Harakat nomi

Sifatdosh

Ravishdosh

Harakat nomi

Harakat nomi fe’lning otga xoslangan shakli. U quyidagicha hosil bo’ladi:

• Fe’l asosiga –sh, -ish qo’shimchalarini qo’shish orqali. Masalan: o’qi + sh = o’qish, yoz + ish = yozish
• Fe’l asosiga –moq, - mak qo’shimchalarini qo’shish orqali. Masalan: yozmoq, o’qimak
• Fe’l asosiga –v, -uv qo’shimchalarini qo’shish orqali. –v qo’shilganda fonetik o’zgarish sodir bo’ladi. Masalan: o’qi + v = o’quv, tanla + v = tanlov

a < o ga keng – keng, i < u ga tor – tor ga o’zgaradi

Harakat nomini bo’lishsizlik shakli – maslik – o’qimaslik. Harakat nomi huddi ot kabi turlanadi ya’ni egalik, kelishik, ko’plikni to’g’ridan to’g’ri qabul qiladi va gapda ot bajargan barcha vazifani bajaradi. Masalan: yugurish – ni = yugurishni ( kelishik), yugurish – im = yugurishim ( egalik)

Lekin hech qachon zamon, shaxs – sonni olmaydi. Harakat nomi bilan birgalik nisbat farqi: Harakat nomidan keyin egalik, kelishik, ko’plik keladi. – Birgalik nisbatdan keyin esa zamon, mayl keladi. Masalan: yugurishga, yugurishim ( harakat nomi), yugurishdi, yugurishsa, yugurishmoqda (birgalik nisbat)

Harakat nomini –moq shakliga jo’nalish, egalik qo’shilsa fonetik o’zgaradi. Masalan: o’qimoqqa, o’qimog’im

Har qanday lug’atda fe’l harakat nomini – moq shaklini beriladi.

5-6- mashqlardagi qo`yilgan harakat nomini topib bajarish

7- mashq Nuqtalar o`rniga

-sh(-ish ),-moq qo`shimchalarini mosini qo`yib ko`chiriladi

Dars davomida “Tavakkur bog’i” deb atalgan so`z o`yini

Bunda o`quvchilar har bil gul ranglariga harakat nomini topib,so`z birikmasi tuzadilar.