1. Mevali daraxtlarning nihollari haqida Danak mevali ekinlar ko`chatini yetishtirish texnalogiyasi

Mavzu: Mevali daraxtlarning nihollari va ko`chatlaridagi kasalliklari va ularga qarshi kurash choralari
Reja:
1.Mevali daraxtlarning nihollari haqida
2.Danak mevali ekinlar ko`chatini yetishtirish texnalogiyasi
3.Xulosa

Danak mevali shakl berish o‘zgargan lidirli usulda shakl berish usullari bilan tanishish, ekish materiali olish uchun ularni ko‘chatzorga ekishga yaroqliligini aniqlashni o‘rganish.

Kuchli o‘sadigan payvandtakka ulab o‘stirilgan meva daraxtlariga shakl berishni asosiy tartibi - bu yarusli (qavatli) qilib siyraklashtirishdir. To‘la shakl berilgan meva daraxtlari birinchi qavatda besh-yetti dona asosiy shohga ega bo‘lishi kerak. Ularni shakllantirish bilan bir vaqtda ikkinchi va uchinchi qavat shohlari ham qoldiriladi. Ikkinchi qavatning birinchi shohi asosiy shohlardan 30-40sm, ikkinchi shoh birinsi shohdan 25-30sm masofada qoldiriladi. Uchinchi qavat shohlari ham shu tartibda qoldiriladi.
Uch-to‘rt yil shakl berilgan yosh daraxtlarni ko‘p chilpish tavsiya etilmaydi. Chunki bu ularni o‘sishini kuchaytirib, hosil berishni kechiktirib yuboradi. Olmalarga to‘liq hosil bera boshlashiga qadar shohlarini o‘rtacha qisqartirilib va siyraklashtrilib shakl beriladi. Bu davr boshlanishida bir-biriga soya va xalaqit beradigan hamma shoh va novdalar olinib tashlanib, daraxt shoh-shabbasi maromida siyraklashtiriladi.
Olma to‘la hosil bera boshlangandan keyin uning o‘sishini va hosildorligini saqlab turish uchun me’yorida kirqiladi. Bunda faqat mayda, daraxt shoh-shabbasini qalinlashtirib yuborishi mumkin bo‘lgan novdalar va bachkilar olib tashlanadi, ba’zi yangidan o‘sib chiqqan uzun novdalar, ularni hosil shohiga aylantirish uchun kaltalashtiriladi. Xaddan tashqari yirik ularni boshqa shohlarga tenglashtirish uchun qisqartirib kesiladi.
Daraxtlar o‘sishdan orqada qolsa (10-15sm), bir yillik novdalarning normal o‘sishini ta’minlash uchun uch-besh yoshli o‘sgan ona shohlarga taqab kesiladi.
Daraxt hosil qilmagan yilda butash sistemasi quyidagicha bo‘ladi: shu yili o‘sib novdalar ko‘proq kaltalashtriladi, halqasimon meva shohlari siyraklashtirilib, murakkab halqasimon novdalar kaltalashtiriladi. Natijada bir yillik novdalarning o‘sishi tezlashadi, hosil kurtaklarining shakllanishi sustlashadi. Daraxt hosil bergan yili: agar yilaro hosil beradigan daraxt hosil bergan yili butalmagan bo‘lsa, bu ishni hosil bergan yili qilish kerak. Bunday holatda, novdalar 35-40 sm o‘sgan eski shohlar taqab kesiladi. Hosil kurtaklarini ko‘plab shakllantirish uchun o‘sgan bir yillik novdalari qisqartiriladi. Shu bilan bir paytda daraxtlarni oziqlanish va suv bilan ta’minlanish sharoitini kuchaytirish kerak. Daraxt hosil bermaydigan yilda kuzda solingan o‘g‘itlar (25-30 tonna go‘ng,60 kg fosfor va 30 kg kaliy) bilan birga moy oyining oxiri va iyun oyining boshida azot (120 kg-ga) o‘g‘iti solinadi. Chunki bu paytda azot hosil kurtaklarining ko‘payishiga unga ta’sir etmaydi. Iyul oyida esa azotni 60-120 kg-ga miqdorida solish kerak.
Daraxtlar hosil beradigan yilda azot mart oyida gektariga 240 kg miqdorida solinadi, may oyida novdalarning yaxshi o‘sishi, barglarning fiziologik va mevalar rivojlanishini kuchaytirish maqsadida birinchi qo‘shimcha oziqlantirish uchun gektariga 60-120 kg miqdorida azot o‘g‘iti solinadi, iyun oyida mevalarning yaxshi shakllanishi, hosil kurtaklarining paydo bo‘lishi, daraxtda qish uyqusiga zarur bo‘ladigan juda ko‘p plastik moddalar zapasining yuzaga kelishi uchun ikkinchi qo‘shimcha oziqa beriladi (azot 60, fosfor 30 kg).
Noklarni kesish xuddi olmalarni kesishga o‘xshashdir. Shuningdek, navlar xususiyatini ham e’tiborga olish kerak. Kam shohlaydigan, ammo bir yillik novdalari tez o‘sgan va asosiy halqali meva shohlari ko‘p bo‘lgan navlarning ularning uzunligiga qarab yarim yoki uchdan biri kesib tashlanadi. Ko‘p shohlaydigan va asosan chiviq novdalarida hosil beradigan daraxtlarning shoh-shabbalari siyraklashtiriladi. Behi daraxtiga olma daraxtiga shakl berilgandek, yarusli siyraklashtirilgan shakl beriladi. Daraxtning ko‘p yillik shohlarini shakllashda ularning bir-biriga moyillashtirish butash kerak. Utkir burchakli bo‘lib kolishiga yo‘l kuymaslik lozim.
Daraxt to‘la hosilga kirgach, novdalarning o‘sishi keskin kamayadi va meva berish kalta shohlarga o‘tadi. Bu davrda hosilli shohlarning xaddan tashqari ko‘payib ketishining oldini olish uchun pastroqda joylashgan hosilli shohcha takab shoh qisqartirib kesiladi.
O‘sish sustlashgan chog‘da (oxirgi novdalar 25-30sm.dan qisqa bo‘lsa) uch-to‘rt yilda bir marta 2-3 yillik shohlarga taqab shoh-shabbalarni yoshartirish maqsadida kallaklanadi.
Bahor mevali daraxtlarni ekish vaqti, bu yoz aholisi uchun eng issiq mavsum. O'rta bo'lakdagi eng keng tarqalgan bog 'ekinlari olma daraxtlari, nok, gilos va olxo'ri. Har qanday biznesda bo'lgani kabi, mevali daraxtlarni ekish qoidalariga rioya qilish kerak - faqat bu holda ma'lum vaqtdan keyin ular sizni mo'l hosil bilan mamnun qiladi va doimiy ravishda meva beradi.
Har qanday bog'ni tashkil qilish daraxtlardan boshlanadi. Mevali daraxtlar va butalarni bahorda ekish eng maqbul tanlovdir, garchi bu yoz va kuzda amalga oshirilishi mumkin. Mevali daraxtlarning ko'chatlarini bahorda ekishning asosiy afzalliklaridan biri shundaki, yozda u birinchi qishlashga chidashni yaxshilaydigan ildiz tizimini, po'stloqni rivojlantiradi. Ko'chat o'tqazgandan keyin ularni o'simliklarning o'sishi va rivojlanishini rag'batlantiradigan moddalar bilan urug'lantirish kerak.
Bog'bonning asosiy maqsadi yaxshi hosil beradigan va ko'zni quvontiradigan sog'lom va chiroyli daraxtlarni etishtirishdir. Daraxt ekish uchun siz qo'nish chuqurini qazishingiz kerak. Uning chuqurligi va diametri fide turiga, xilma-xilligiga va yoshiga bog'liq. Bahorda mevali daraxtlarning ko'chatlarini ekish paytida yuqori unumdor qatlamning qazilgan erlari ostidagi tuproqdan alohida joylashtiriladi. Yuqori qatlamli tuproqqa 10-12 kg chirindi qo'shing, yaxshilab aralashtiring, shundan so'ng aralashmaning bir qismi slayd bilan chuqurning tubiga quyiladi. Siz mevali daraxtlar uchun mineral o'g'itlarni ko'rsatmalarda ko'rsatilgan miqdorda qo'shishingiz mumkin. Sirtda mevali daraxtlar ekilganidan keyin fide etishtirish uchun markaziy teshikka qoziq o'rnatilgan bo'lib, u erdan kamida 1 m balandlikka ko'tarilishi kerak.
Fidanni chuqurga tushirgandan so'ng, siz uning ildizlarini erning quyilgan tepasida tekislashingiz kerak. Yuqoridan, unumdor qatlamning qolgan qismi (kompost va o'g'it bilan) ildizlarga quyilishi kerak. Shundan so'ng, fide yaxshi sug'oriladi (1-2 chelak suv) va tepaga quyi qatlamning tuprog'i quyiladi. Daraxt atrofidagi er ehtiyotkorlik bilan tamponlanadi va fide qoziqqa bog'lab qo'yilgan. Meva daraxtlarini ekish paytida tegmaslik masofani kuzatishni unutmang, shunda ular keyinchalik to'lib ketmasligi kerak.
Meva butalarining ko'chatlarini ekish printsipi o'xshash, ammo chuqurni kichikroq qilish kerak. Magistral atrofida, hali ham yomon payvand qilingan ildizlarning muzlashini oldini olish uchun er tepaligini to'kish tavsiya etiladi.

Olma daraxtlari va noklari eng keng tarqalgan bog 'ekinlari. Olma daraxti va nok, eng shimoliylaridan tashqari, mamlakatimizning Evropa qismining deyarli barcha mintaqalarida o'stirilishi mumkin. Olma daraxti sovuqqa chidamli daraxtdir. U chirindi va iz elementlariga boy neytral tuproqlarni afzal ko'radi, botqoqli erlar va er osti suvlarining yuqori darajasi (1 m dan kam) bo'lgan erlarga kam muhosaba qiladi.Armut, ayniqsa rayonlashtirilgan navlarda, yuqori sovuqqa chidamliligiga ega, ammo nok olma daraxtiga qaraganda tezroq quriydi, shuning uchun botqoqli tuproqlarda mevali daraxtlar ekish teshigiga emas, balki oldindan to'kilgan tepada ekilgan bo'lishi kerak. Olma daraxtlari va noklarini ekish paytida, saytda topilgan har qanday er, kompost, torf, qum, bunday tepalik uchun boshlang'ich material sifatida ishlatilishi mumkin. Buzilgan qizil g'isht, shifer va keramik plitalarning bo'laklari va o'rta o'lchamdagi toshlar ko'pincha botqoqlarda asos bo'lib xizmat qiladi. Bundan tashqari, ular maydalangan katta novdalarni, qirqimlarni va taxtalar, novdalar, qirg'ichlarning bo'laklarini qo'yishlari mumkin.Keyingi qatlam quritilgan o't, oziq-ovqat chiqindilari, yirtilgan va maydalangan gazeta qog'ozi (rangli rasmlarsiz). Barcha qatlamlar tuproq va qum bilan qoplangan. Oxirgi, yuqori qatlam balandligi kamida 0,5 m bo'lgan, ehtimol hijob bilan aralashtirilgan unumdor bog 'erlariga quyiladi. Hech bo'lmaganda bitta mavsumda tepalik erning joylashishi uchun turishi kerak. Daraxtlar bahorda ekilgani sababli, tepalik yiqilishga tayyor bo'lishi kerak.

Bog'bonning asosiy maqsadi yaxshi hosil beradigan va ko'zni quvontiradigan sog'lom va chiroyli daraxtlarni etishtirishdir. Daraxt ekish uchun siz qo'nish chuqurini qazishingiz kerak. Uning chuqurligi va diametri fide turiga, xilma-xilligiga va yoshiga bog'liq. Bahorda mevali daraxtlarning ko'chatlarini ekish paytida yuqori unumdor qatlamning qazilgan erlari ostidagi tuproqdan alohida joylashtiriladi. Yuqori qatlamli tuproqqa 10-12 kg chirindi qo'shing, yaxshilab aralashtiring, shundan so'ng aralashmaning bir qismi slayd bilan chuqurning tubiga quyiladi. Siz mevali daraxtlar uchun mineral o'g'itlarni ko'rsatmalarda ko'rsatilgan miqdorda qo'shishingiz mumkin. Sirtda mevali daraxtlar ekilganidan keyin fide etishtirish uchun markaziy teshikka qoziq o'rnatilgan bo'lib, u erdan kamida 1 m balandlikka ko'tarilishi kerak.