1 laboratoriya ishi

1 - LABORATORIYA ISHI
Mustaqil qo’zg’atishii o’zgarmas tok dvigatelining dvigatel rejimida statik tavsitlarini tadqiq qilish
Laboratoriya ishidan maqsud: Mustaqil qo'zg’atishli o’zgarmas tok dvigatelining dvigatel rejimlarida elektromehanikaviy va mehanikaviy tavsillarini o’rganish, hisoblash natijasida aniqlangan ω=f(I) va ω=f(M) bog’lanishlarini laboratoriya sharoitida tajriba o'tkazish yo’li bilan teksh Irish.
Laboratoriya ishining dusturi. Qurilmaning elektr jihozlari bilan tanishish va elektr mashinalarining pasportida berilganlarni yozib olish. Dvigaielning tabiiy va sun’iy tavsillarini olish uchun elektr shemasi уig'ilsin.

1. 
   Dvigatelning tabiiy mehanik tavsifmi U=U_n=const. i_q⁼i_qn=const, R_n=0 bo'lganda ω=f(I_ya), ω=f(M).
   
2. 
   Quyida berilgan qiymatlar uchun dvigatelning suniy mehanikaviy tavsillarini yakor zanjiriga R_n1=3 Om, R_n2=6 Om, R_n3=12 Om qo’shimcha rezistorlar kiritib. U=U_n=const, i_q=i=const, bo'lganda tajriba o'tkazib turli hil nagruzka rejimi o’rnatib o’lchov asboblarining ko'rsatishlarini 1.1 -jadvalga yozib oling.
   
3. 
   
   Dvigatelning magnit oqimini o'zgartirib: i_qiva i_q2, i_qi⁼0,9i_qn va i_q2⁼⁼0,8i_qn. R_n=3 Om bo'lganda qo’zg'atish tokining i_q] va i_q2 qiymatlari uchun dvigatelning oqirni o’zgarganda sun'iy tavsitlari hisoblashiarni bajaring, grafiklarni quring va ularni hisoblash natijasida qurilgan vrailklar bilan solishtirina.
   

A*1	-0,4	-0,2	0	0,4	0,8	1	1,2
V*1
V*mr
V*2
A*2
M*1
M*2
ω*

Ilova: U_lg asbobining ko’rsatishini koeffitsent K=l,8 ga ko’paytirish lozim, bunda sinalayotgan dvigatelning tezligini rad s da olamiz ya’ni V_тг=l,8I/s bajarilgan laboratoriya ishidan hisobot tuzing.

Laboratoriya qurilmasining bayon i va ishga tushurish tartibi.
Tajribalar o’tkazish uchun va turli ish rejimlarida mustaqil qo’zg’atishli o’zgarmas tok dvigatelining elektr mehanikaviy va mehanikaviy tavsiflarini olish uchun laboratoriya qurilmasi quyidagi to’rtta mashinadan iboratdir (1.1-rasm): Sinaladigan dvigatel (SD)-mustaqil qo’zg’atishli o’zgarmas tok mashinasi; Yuklash mashinasi (1YUM) mustaqil qo’zg’atishli o’zgarmas tok mashinasi; Mustaqil qo'zg’atishli o’zgarmas tok mashinasi -(2 YUM); 2YUM mashinasi bilan mufta orqali mustahkam bog’langan qisqa tutashtirilgan rotorli asinhron dvigatel-(AD).
SD ning qo’zg’atish cho’lg’ami zanjirga SHR-1 rezistorini ulaymiz, bu A3 ampermetri bilan o’lchanadigan qo’zg’atish tokni rostlashga imkon beradi. Paketli qayta ulagich PP-1 yordamida SD ni yo dvigatel rejimida yoki generator rejimiga o’tkazish mumkin (yuqoriga- dvigatel rejimi, pastga- dinamik tormozlash rejimi).
Dastlabki holatda AB2, АВЗ, AB4, AB5, AB6, avtomatlari uzilgan holda bo'lishi kerak, PP-1 qayta ulagichi 0 (Dvigatel) holatida, ABS1 va ABS2 uzilgan holatda bo’lishi kerak.
Laboratoriya shitidan stendga kuchlanish beriladi. Tarmoqning avtomatik uzgichi ABS1 ulanadi, bunda hamma mashinalarning qo'zg’atish cho’lgamlariga kuchlanish beriladi. AB va AB1 avtomatik uzgichlar ulanadi.
“Pusk” knopkasini bosib yuklash agregati ishga tushiriladi, buni muallim bajaradi. PP-1 paketli qayta ulagichi yuqoriga ulanadi, bunda SD ishga tushadi. SD ni ishga tushurishda qisqa tutashish bo’lmasligi uchun uning yakori, zanjiriga yurgazish reostati ulanishi lozimligi ESDAN chiqmasligi lozim.
1YUM va 2YUM mashinalarining yakorida qiymatlari teng va qutblari bir hil kuchlanish hosil qiladi (LATR-l va PP-2 qayta ulagichi yordamida). V_s voltmetrining nolni ko’rsatishi bu shartning bajarilganligiga guvohlik beradi. Bundan keyingina 1YUM va 2YUM yuklash mashinalarining zanjirlari ulanishi mumkin (buning uchun ABC2 avtomati ulanishi kerak).
SD ning tavsiflarini olishni generator rejimidan (rekuperatsiya) boshlash tavsiya qilinadi, so’ngra sekin asta dvigatel rejimiga o’tkaziladi. Yuklash mashinasidan foydalanib tavsiflarni olish tartibi ko’rsatmaning A punktida bayon qilingan.



SD ni dinamik tormozlash rejimiga o’tkazish uchun PP-1 paketli qayta ulagich pastga (Tormozlash) ulanishi kerak.
Elektr mashinalarining pasportida berilganlari (tehnik ta’riflari):

Dvigatellar	Tipi	PN/kw	UN/v	IN/A	Rya/O	NN a/m	Zw/O
Sinalatotgan dvigatel	P-42	3,8	220	25,4	0,78	1500	228
Yuklash mashinasi	P-42	4,72	220	21,5	0,63	850	192
Tahogenerator /TG/	Et-7	0,2	110	0,21	1,8	1900

Qisqa nazariy ma’lumotlar

Dvigatel elektrmehanikaviy tavsifining tenglamasi quyidagicha ifodalanadi:
ω = U_ya- I_yaR_yaΣ/KФ = U_ya/KФ - R_yaΣ/KФ I_ya, (1.1)
Dvigatelni aylantiruvchi elektrmagnit momenti:
M_em = KФI_ya (1.2)
Bundan:
I_ya = M/KФ (1.3)
Elektrmehanikaviy tavsif tenglamasidan I_ya ning ifodasini (1.1) ga qo’yib, dvigatelning mehanikaviy tavsifni ifodalovchi formula (1) olamiz:
ω = U_ya/KФ - R_yaΣ/К² Ф² M , (1.4)
Mustaqil qo’zg’atishli o’zgarmas tok dvigatelining mehanikaviy tavsifi, qo’zg’atish tokining qiymati o’zgarmas bo’lganda, 1.2- rasmda ko’rsatilganidek, to’g’ri chiziq (1.2) ko’rinishda bo’ladi.
Yakor zanjiriga qo’shimcha rezistorlar kiritilsa yakor zanjirining yig’indi qarshiligi kattalashadi:
R_yaΣ = R_ya + R_n
Qarshilikga mos holda qisqa tutashish toki kamayadi:
I_qm = U/R_ya + R_n, va statik mehanikaviy tavsifning kattaligi moduli (2) kamayadi (1.2)-rasm).
β = K²Ф²/R_ya + R_n =C²/R_ya∑,
Bu erda: C = K * Ф_n




1.3-rasm
1.3 – rasmda yuqori shutlangan dvigatelning mexanikaviy tavsiflari keltirilgan.
Shuntlangan yakorda mehanikaviy tavsifning tenglamasi:
ω =γU/KФ - [R_ya + R_sh(1-γ)] M/K² Ф² , (1.5)

Bu erda: γ = R_sh/R_sh + R_n .

Dvigatelning magnit oqimi kamaytirilganda ideal salt ishlash tezligi ω 0 oshadi va olingan mehanikaviy tavsifning qattiqligi kamatadi, ya’ni tabiiy tavsifga nisbatan abtsissa o’qiga tomon og’ish burchagi kattalashadi. Bu hol uchun tavsiflar 1.4 – rasmda ko’rsatilgan.

1.4-rasm.


O’zlashtirishni tekshirish uchun savollar
1-1. Mustaqil qo’zg’atishli o'zgarmas tok dvigatelining qandayishlash rejimlari sizga ma’lum?
1-2. Turli rejimlarda dvigatelning mehanikaviy (elektromehanikaviy) tavsiflari tenglamalarini yozib bering, mehanikaviy tavsiflari grafigini ko’rsating.
1-3. Mustaqil qo’zg’atishli o’zgarmas tok dvigatelining yakori shuntlangan shemasida tezlikning qanday qiymatida u generator rejimiga o’tadi?
1-4. Dvigatelning magnit oqimi kamayganda qanday hollarda uning aylanish tezligi qanday o’zgaradi?