1. Iqtisodiy indekslarning mohiyati va ahamiyati. Iqtisodiy indekslarni tasniflari

Iqtisodiy indekslar
Reja:


1. Iqtisodiy indekslarning mohiyati va ahamiyati.
2. Iqtisodiy indekslarni tasniflari.
3. Individual indekslar – nisbiy miqdorlar sifatida.
4. Umumiy indekslar, ularning o’ziga xos xususiyatlari va tuzish printsiplari.
5. Agregat indekslarni tuzishda vazn tanlash masalasi. Laspeyres va Paashe indekslari.
6.O’rtacha arifmetik va o’rtacha garmonik indekslar.
7.Tarkibiy siljishlar ta’sirini indeks tahlili.
8.Natijaviy ko’rsatkich mutlaq qo’shimcha o’sishda omillar ta’sirini indeks tahlili.
9. Statistika amaliyotida iqtisodiy indekslarni qo’llash yo’nalishlari.
10. Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozini iqtisodiy indekslar yordamida ifodalash.
Indeks so’zi lotincha "indeks" atamasidan olingan bo’lib, belgi, ko’rsatkich degan ma’nolarni bildiradi. Statistikada indekslar deganda mahsus iqtisodiy ko’rsatkichlar tushuniladi. Ular iqtisodiy hodisa va jarayonlarni o’rganishda muhim ahamiyatga ega.
Iqtisodiy indekslar bevosita umum o’lchovga ega bo’lmagan murakkab iqtisodiy hodisa va jarayonlarni o’rganishda muhim ahamiyatga ega.
Iqtisodiy indekslar bevosita umum o’lchovga ega bo’lmagan murakkab iqtisodiy hodisa va jarayonlarning vaqt bo’yicha o’rtacha o’zgarishini ob’ektlararo yoki hududlararo taqqoslash natijasini ifodalaydi. Indekslar yordamida shuningdek shu hodisa va jarayonlarning o’zgarishiga ta’sir etuvchi omillarning roli va hissasi ham baholanadi.
Indekslar murakkab hodisaning ayrim birliklari uchun ham va umuman murakkab hodisa uchun ham hisoblanish mumkin. Ular individual (alohida) va umumiy indekslarga bo’linadi.
To’plamning ayrim birliklari uchun hisoblangan indekslar individual, barcha to’plam uchun hisoblangan indekslar esa umumiy (agregat) indekslar deb ataladi.
Asosiy individual indekslar quyidagilardan iborat:
- ishlab chiqarilgan yoki sotilgan mahsulotning fizik hajmi indeksi;
- baho indeksi;
- tannarx indeksi;
- qiymat (tovar oboroti) indeksi;
- mehnat unumdorligi indeksi.
Umumiy indekslar quyidagilardan iborat:
- fizik hajm indeksi;
- baho indeksi;
- tannarx indeksi;
- qiymat indeksi;
- mehnat unumdorligi indeksi;


1 - Masala. Berilgan ma’lumotlar asosida individual va umumiy fizik hajmi, baho qiymati indekslarini hisoblang: