Zuhal olmez

TAL‹D, 5(9), 2007, Z. Ölmez
198
117 Fuad Köprülü, a.g.m., s. 312-313.
118 Hermann Vambery, 
Die Scheïbaniade: Ein özbegisches Heldengedicht in 76 gesängen von
Prinz Mohammed Salih aus Charezm,
Viyana, 1885.
119 P. M. Melioranskiy, 
Şeybaniname,
St. Petersburg, 1908. Diğer çalışmalar için bkz. Kaynakça II.
120 Kemal Eraslan, “Çağatay Edebiyatı”., s. 174.
121 Fuat Köprülü, a.g.m., s. 31l.
122 Divan’ı 1968 yılında Özay Akbıyık tarafından mezuniyet tezi olarak hazırlanmıştır: “Şeybâ-
nî Han Divanı”, Mezuniyet Tezi, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, Türkiyat Enstitü-
sü, tez no. 797, 1968. Yakup Karasoy tarafından yapılan çalışma ise, Türk Dil Kurumu Yayın-
ları arasında yayınlanmıştır: 
Şiban Han Dîvânı (İnceleme - Metin - Dizin - Tıpkıbasım),
An-
kara: TDK Yayınları, 1998, 888 s.

---

Bahrü’l-hüda’
nın ise tek yazma nüshası Londra British Museum 7914’te kayıt-
lıdır.
123
Köprülü’nün kendi özel kütüphanesinde Şeybânî Han’ın fıkha ait bir ri-
salesinin daha olduğunu belirtmesine rağmen bu risale hakkında bilgi bulun-
mamaktadır.
124
Şeybânî Han’ın küçük kardeşi Mahmud Han’ın oğlu olan
Ubeydullah Han
Şeybânîlerin dördüncü hükümdarıdır. 1532 yılında Ebu Said’in vefat etmesi so-
nucunda Buhara’da hükümdar olarak tahta geçti. Şiî düşmanlığı ile tanınmış-
tır. Horasan üzerine altı sefer yapmasına rağmen Safevîlerin buradaki hâkimi-
yetine son verememiştir. Ancak Şiîliğin Herat ve Belh’e girmesini önlemiştir.
1535 yılında yaptığı bir seferde ağır bir yenilgiye uğramış, buna dayanamaya-
rak üzüntüsünden 1539 yılında vefat etmiştir.
125
Özellikle Şiîlere karşı olan düşmanlığından dolayı kan dökücü ve gaddar bir
hükümdar olmasına rağmen imara, sanata ve kültüre çok önem vermiştir. Ma-
veraünnehir’de su tesisleri yaptırmış Savran’da ise Medrese-i Hânî adında bir
medrese kurmuştur. Arapça ve Farsça’yı bu dillerde şiirler yazacak kadar iyi bil-
mekteydi. Müziğe ve güzel sanatlara da ilgi göstermekteydi. Bilginleri ve sanat-
kârları korumasının yanı sıra özellikle din bilginlerine daha çok önem verirdi.
Kendisi de tefsir, hadis, kıraat, fıkıh gibi dinî konularda bilgi sahibiydi ve Nak-
şibendî tarikatine mensuptu.
126
Kendi sanatı, eserlerine bakarak değerlendirildiğinde aruzu ustalıkla kul-
landığı, çeşitli vezinlerle gazel, mesnevî, müseddes türlerinde şiirler yazdığı gö-
rülmektedir. Dinî konularda bilgisinin iyi olmasına rağmen din dışı şiirlerde
büyük bir başarı gösterememiş, dönemin geleneği olan Yesevî tarzındaki şiirle-
riyle hikmet geleneğini canlandırmıştır. Hece vezniyle dörtlükler halinde yaz-
dığı hikmetleri genellikle 5-10 dörtlük arasında değişmektedir. Sûfiyâne tarzın-
daki bu şiirlerinde Kul Ubeydî mahlasını kullanmıştır. Klâsik tarzda yazdığı şi-
irlerinde konu olarak aşk, şarap ve dünyanın faniliğini işlemiştir. Bu şiirlerinde
aruz hataları yok denecek kadar azdır.
Divanında Arapça, Farsça şiirler, “Gayretnâme”, “Sabrnâme” ve “Şevknâme”
adlı mesnevileriyle “Salavâtnâme” adlı bir müseddesi yer almaktadır. Yayımlan-
mış kimi kaynaklarda kısaca değinilen ve net bir biçimde sınıflandırılmayan
eserleri hakkında ayrıntılı ve tanımlayıcı bilgi vermek amacıyla Recep Toparlı ve
János Eckmann’ın çalışmalarından yararlanarak aşağıdaki bilgileri vermek
mümkündür.
127
Taşkent Özbekistan İlimler Akademisi Kütüphanesi’nde 8931