Zuhal olmez

Keywords
: Chagatai Literature, Ali Şir Nevayi, Ebu’l-gazi Bahadır Han, 
Huseyin Baykara, Babur.
Ça¤atay Edebiyat›
ve Ça¤atay Edebiyat› Üzerine Araflt›rmalar
Zuhal ÖLMEZ
Özet
Çağatay Edebiyatını oluşturan yazarların ve eserlerinin tanıtıldığı bu yazıda Çağatay
Edebiyatı üç dönem altında incelenmiştir. Çağatay Türkçesiyle yazılmış eserlerden
oluşan bu edebiyatla ilgili dönemin sınırlarını çizme konusunda görüş ayrılıkları bu-
lunmaktadır. Bu görüşler iki noktada odaklanmıştır. Birincisi Çağatayca ile Uygurca-
TAL‹D, 5(9), 2007, Z. Ölmez
218

---

dan sonraki Orta Asya Türkçesi dil malzemelerini kabul eden görüş; ikincisi ise, Çağa-
tayca’nın Eski Uygur dilinin devamı olamayacağını belirten görüştür. Bu nedenle Ça-
ğatay Türkçesi’nin başlangıcı ve dönemleri konusunda da görüş ayrılıkları vardır. Bu
edebiyatın XIII. yüzyıldan XIX. yüzyıla kadar geniş bir yelpazede değerlendirilmesi ge-
rektiğini düşünen bilim adamlarının yanı sıra; XV. yüzyılın başından XIX. yüzyılın so-
nuna kadarki dönem içerisinde inceleyenler de vardır. 
Bu görüşe göre bu edebiyat, 1. Klasik Öncesi Dönem, 2. Klâsik Çağatayca Dönemi, 3.
Klâsik Sonrası Dönem başlıkları altında ele alınmaktadır. Klâsik öncesi dönemde ya-
zılan divanlar, düzen bakımından klâsik devirdeki kadar gelişmiş değildirler. Bu döne-
min belli başlı temsilcileri Sekkâki, Lutfî, Atâyî, Yusuf Emîrî ve Gedâyîdir. Çağatay Ede-
biyatının klâsik edebiyat özelliği kazandığı bu dönemde başta Nevâyî olmak üzere
Hüseyin Baykara, Ubeydullah Han ve Babür tarafından oldukça çok sayıda eser mey-
dana getirilmiştir. Klâsik sonrası dönem, Özbek edebiyatının temellerinin atıldığı dö-
nemdir. Bu dönemde klâsik divan tarzında eserler meydana getirilmemiştir. Bu döne-
min Çağatay Türkçesiyle yazmış olan başlıca temsilcisi, Ebu’l-gazi Bahadır Han’dır.
Çağatayca eserler üzerine yapılan çalışmalar, daha çok dil incelemesi boyutundadır;
ancak bu dil incelemeleri yapılırken metinlerin yazıçevrimleri de ortaya konmuştur.
Bu nedenle kaynakçada metin yayımlarına yer verilmiş; sadece doğrudan doğruya dil
çalışması olan makalelere yer verilmemiştir.
Anahtar Sözcükler
: Çağatay Edebiyatı, Ali Şir Nevâyî, Ebu’l-gazi Bahadır Han, 
Hüseyin Baykara, 
Babürnâme
.
219
Ça¤atay Edebiyat› ve Ça¤atay Edebiyat› Üzerine Araflt›rmalar

---

TAL‹D, 5(9), 2007, Z. Ölmez
220