Zuhal olmez

205
Ça¤atay Edebiyat› ve Ça¤atay Edebiyat› Üzerine Araflt›rmalar
149 Çağatay edebiyatının bu son devri için bkz. János Eckmann, “Çağatay Edebiyatının Son
Devri (1800-1920)”, 
TDAY-Belleten 1963,
1964, s. 121-156; János Eckmann, “Die Tschagha-
taische Literatur”
,
s. 377-402.
150 Zühal Ölmez
, Şecere-i Türk’e Göre Moğol Boyları,
İstanbul: Kebikeç, 2003, 268 s. 

---

Ebulgazi’nin ikinci eseri olan 
Şecere-i Terâkime
ise, 1659-1660 yılları arasında
yazılmıştır. Ebulgazi eserini meydana getirirken Türkmen boyları arasında söy-
lenen rivayetlerden ve hocaların, beylerin elinde bulunan şecerelerden yararlan-
mıştır. Ayrıca Reşideddin’in 
Câmiü’t-tevârihi
’ndeki 
Oğuznâme
’den de yararlan-
mıştır. Eser üzerine yapılan ilk çalışma, Tumanskiy’e aittir. Eserin Rusçaya çevi-
risinden oluşan bu çalışma 
Rodoslovnaya Türkmen
adıyla 1897 yılında Aşka-
bat’ta yayımlanmıştır. Eserin Türkçeye çevirisi Muharrem Ergin tarafından yapıl-
mış ve Tercüman 1001 Temel Eser yayımları arasında yayımlanmıştır.
151
Eserin
iki nüshasını karşılaştırarak yazıçevrimi, Türkiye Türkçesine çeviri, dilbilgisi in-
celemesi, sözlük ve açıklamaların yer aldığı bir çalışma tarafımdan yapılmıştır.
152
Sonuç
İslamî Orta Asya edebî dilinin üçüncü evresini oluşturan Çağatay dili ile
XIV. yüzyılın sonu ile XVII. yüzyılın başlarında meydana getirilen eserler, bilim
adamları tarafından çeşitli açılardan incelenmiştir. Bu dönem gerek siyasî tarih
gerekse edebî tarih açısından değerlendirilmiştir. Bu çalışmada dönemin tari-
hi kısaca verilerek şairler ve eserleri hakkında bilginin yanı sıra şairler ve eser-
leri üzerine yapılan çalışmalar tanıtılmıştır.
Bu konuda yapılan çalışmalara baktığımızda kitap halinde olan inceleme-
lerin genellikle metin-dilbilgisi-dizin çalışmalarına dayandığını görmekteyiz.
Çalışmaların çoğu dil üzerine çalışan bilim adamları tarafından yapıldığı için
bu dönem eserlerinin edebî yönden değerlendirilmesi birkaç çalışmayı hariç
tutarsak henüz tam olarak gerçekleştirilememiştir. Osmanlı sahasında meyda-
na getirilen divanlar, uzmanlar tarafından incelenmiş ve edebî özellikleri orta-
ya konmuştur, ancak aynı şeyi Çağatay Edebiyatı için söyleyemiyoruz. Burada
tanıtılan çalışmalardan da bu kolaylıkla anlaşılmaktadır. Kaynaklar verilirken
eserler üzerine yapılan hemen her çalışma gösterilmeye çalışılmış; ancak doğ-
rudan doğruya Çağatay Dili üzerine yapılan çalışmalara yer verilmemiştir.
Kaynakça I
153
Akün, Ömer Faruk, “Bâbür (Sanat ve Fikir Adamı Yönü)”, 
Türkiye Diyanet Vakfı İslâm
Ansiklopedisi
, İstanbul 1991, c. IV, s. 396-400.
Bertels, E. E., “Ali Şir Nevai’nin Ferhad ü Şirin’i”, çev. Rasime Uygun,
TDAY-Belleten
1957
, 1957, s. 115-130.
Bertels, E. E., “Ali Şir Nevayi, Leyli ve Mecnun”, 
Türkiyat Mecmuası,
1951, c. IX, s. 47-64.
Caferoğlu, Ahmet, “Çağatay Türkçesi ve Nevai” 
Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi,
1948, c.
II, sy. 3-4, s. 141-154.