Zuhal olmez

TAL‹D, 5(9), 2007, Z. Ölmez
202
132 Reşit Rahmeti Arat, 
Gazi Zahirüddin Muhammed Babür Vekayi. Babür’ün Hatıratı,
c. I, An-
kara: TTK Yay., 1943, (2. bs., 1987), 128 s.; c. II, 1946 (2 bs., 1987), 678 s.
133 N. Ilminskiy, 
Babernameh,
Diagataice, Ad fidem codicis Petropolotani, Kazan, 1857.
134 A. S. Beveridge, 
The Bábar-Náma
, GMS I, Leiden-Londra, 1905.
135 A. S. Beveridge, 
The Bâbur-nâma in English,
2 cilt, Londra, 1922.
136 W. M. Thackston, 
Zahiruddin Muhammed Babur Mirza Baburnama, Part One: Fergana
and Transoxiana, Part Two: Kabul, Part Three: Hindustan,
Chagatay Turkish Text with Ab-
dul-Rahim Khankhanan’s Persian Translation, Turkish Transcription, Persian Edition and
English Translation, Harvard University, 1993.
137 Bilal Yücel, 
Bâbür Dîvânı,
Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayını, 1995, s. 19. Divan üzerine
daha önce yapılan çalışmalar için bkz. Kaynakça II.
138 Bilâl Yücel
, a.g.e.,
s. 19.

---

lı bir aruz risâlesi yazmışsa da, tenkit edilecek tarafı çoktur. Yirmi dört rubaî
vezninden dört tanesinde yanılmıştır. Bazı bahirlerin vezinlerinde de yanıl-
mıştır ve bunlar aruz ile uğraşanlarca malumdur.”
139
Bâbür’ün 
Aruz Risâlesi
sınıflandırma ve düzen bakımından Nevâyî’den pek farklı değildir. Bâbür ko-
nuları daha ayrıntılı olarak ve çok sayıda örnekle vermiştir. Bir diğer önemli
farklılık da klâsik aruz kitabında yer almayan Türk şiirine özgü tuyug, koşuk,
urguştek, türkî gibi vezinler üzerinde durmasıdır. Risalede beş yüzden fazla
vezin yer almaktadır.
140
Hacı Muhammed Semerkandî tarafından 1533’te kopyalanan ve Paris Bibli-
otheque Nationale Supplement Turc 1308’de kayıtlı bulunan nüsha, Fuat Köp-
rülü tarafından ortaya çıkarılmıştır. Risalenin ikinci nüshası ise, Tahran’da Kü-
tübhâne-i Saltanatî’de 931 (1525) yılında kopyalanmış olan nüshadır. Bu nüsha
Bâbür külliyatı içinde yer alır.
Bâbür’ün 
Mübeyyen 
adlı eseri ise, Hanefî fıkhıyla ilgili olarak oğlu Kâmran
Mirzâ’yı bilgilendirmek amacıyla kaleme alınmış bir mesnevidir. Didaktik tarz-
da yazılmış olan eserin fazla sanat değeri yoktur. 2000 mısradan oluşan eser, 
fâ-
ilâtün/mefâilün/fâilün 
kalıbıyla yazılmıştır. Beş fasıldan oluşan eserde düşürü-
len tarihe ve 
Aruz Risâlesi
’nde verilen bilgiye göre 928 (1522)’de yazılmıştır. Se-
fer esnasında tamamlandığı için önce sefer ve misafirlik hükümlerine yer veril-
miş daha sonra oruç, zekât ve vergi konuları üzerinde durulmuştur.
Fuat Köprülü, Merginanlı Musa bin İsa’nın 937 (1530)’de kopyaladığı nüs-
hanın kendi özel kitaplığında olduğunu belirtmiştir.
141
Eserin diğer bir nüsha-
sı ise, Kütüphane-i Saltanatî’deki defterde numara 2249’da kayıtlı külliyat için-
de yer almaktadır.
Bâbür’ün beşinci ve son eseri 
Risâle-i Vâlidiyye Tercümesi’
dir
.
Nakşibendî
Hoca Ubeydullah Ahrar’ın 
Vâlidiyye 
adlı Farşça tasavvufî ahlâk risalesinin
manzum çevirisidir. 
Feilâtün/feilâtün/feilün 
vezniyle yazılan eser 243 beyittir.
Bâbür, hastalandığında, bu hastalıktan kurtulmasına vesile olur ümidiyle Hoca
Ubeydullah’ın eserini çevirmeye başlar. Diğer eserlerinde olduğu gibi sade bir
dille ele alınan eser, Bâbür’ün mutasavvıf yönünü ortaya koymaktadır. Bu ese-
riyle Bâbür içkiyi bırakıp tasavvufa yönelmiştir.
Risâle
, Bâbür’ün divan nüshalarında yer alır. İstanbul Üniversitesi Kütüp-
hanesi’nde Türkçe yazmalar numara 3743’te bulunan Hâlis Efendi nüshası, Fu-
at Köprülü tarafından yayımlanmıştır.
142
Bâbür’ün biri mûsikî, diğeri harp sanatına dair iki eserinden daha söz edil-
mekteyse de bunlar şimdiye kadar ele geçmemiştir.