Ўзсср олий ва ўрта махсус таълим министрлиги

системаси 
(д
 = 3) ишлатилади.
ЭҲМ ларнинг кўпчилиги шундай тузилганки, уларда 
<7
 = 2,
т
= 35, я 0 = 63 ёки 
д~т
= 2 ~ 35 « 3 - 10-11, 2"» + 2СЗ « 3,5• 1019
бўлади.
15
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Одатда, ар-ифметик амалларни баж араётганда кўп хонали
сонлар ҳосил бўлади (масалан, кўпайтиришда хоналарнингсо-
ни иккиланади, бўлишда эса хоналарнинг сони ниҳоятда кат-
талашиб кетиши ҳам мумкин). Натижада 
ҳосил бўлган сон
қаралаётган тўпламдан чиқиб кетмаслиги учун т-хонаси га-
ча яхлитланади, яъни шу тўпламдаги бошқа сон билан алмаш-
тириладй, табиийки яхлитланадиган сон унга энг яҳин сон
билан алмаштирилиши, яъни яхлитлаш хатоси энг кичик бў-
лиши керак. Бу ҳуйидагича бажарилади.
Ҳисоблаш натижасида
±
(а1<]п
+
Яп~х
+ • • . + а
тяп~т+1+ ат+\дп- т)
 
(2.2)
сон ҳосил бўлсин. У ҳолда, агар 
ат+1
+ аот+
2
^-1 + . . . С ^ б ў л - )
са, (2.2) сонни (2.1)сон билан алмаштирамиз, агарда ат + 1 ± а т+ 2Х
+ . • • > у <7 бўлса, (2.2) сонни
± К ? ” + а2?"-1 + • • • + (ат + 1)^я-.т + 1] 
(2.3)
га алмаштирамиз. Энди шубҳали ҳол 
.
ат+1 + ат+2 
Ц~Х
+ • 
. . — 
Я
қолди. Бу ҳолда (2.2) сонни биз шундай алмаштирамизки, кейин-
ги амалларни бажариш қулай бўлсин. Айрим ЭҲМ лар шундай
қурилганки, шубҳали ҳолда (2.2) сонни (2.3) сонга алмаштиради.