Зовурлаштирилган территориянининг сув – туз баланси

Sohillarda suv rejimini rostlash. 
Daryoda qurilgan sun’iy inshoatlar (to’g’onlar, ko’priklar va x.k.) odatda
o’zanda suv dimlanib qolish hodisasiga sabab bo’ladi. Suv omborlari qurilishi
munosabati bilan suv ostida qoladigan zonadagi aholi yashaydigan punktlar, yo’llar, 
ishlab chiqarish korxonalarini ancha yuqori joylarga ko’chirishga to’g’ri keladi. 
Masalan, Kattaqo’rg’on suv omborining suv bosadigan zonasidan temir yo’l, Chorvoq
suv omborining suv bosadigan zonasidan esa katta tosh yo’l va sh. q. boshqa joyga
ko’chiriladi. 
Biror gidrotexnika qurilishi bilan bog’liq bo’lgan ziyonlar har tomonlama chamalab
ko’riladi. Agar to’g
,
on qurilishi natijasida suvning dimlanishi tufayli erishiladigan
samara joylarning suv ostida qolishi yoki bir oz suv bosishidan keladigan zararga
nisbatan beqiyos darajada katta bo’lsa, qo’shimcha melioratsiya tadbirlari (zovur va
kollektorlarni kesib o’tadigan ko’tarma dambalar qurish, suv ostida qoladigan yoki
qisman suv bostiriladigan ob’ektlar bo’ylab vertikal zovurlar qurish tadbirlari) 
belgilanadi. 
Agar daryoning odatdagi suv satxi dimlanmasdan avval yuzaga tepadigan va zaxi
qochiriladigan territoriyadan oqib keladigan sizot suvlarni qabul qilish mumkin
bo’lgan darajada bo’lsa, ya’ni daryo qabul qilgich vazifasini o’tab kelgan bo’lsa, u
dimlangandan keyin qabul qilgich bo’la olmay qoladi. Buning ustiga daryo suvining
ta’sirida sizot suvlar dimlanib sug’oriladigan maydonlar tomoniga qarab juda tez
tarqala boshlaydi. Natijada mazkur maydonlar botqoqlanadi va sho’rlana boshlaydi. 
Тojikistonning Konibodom rayonidagi Qayroqqum suv omborining janubiy qirg’og’ida
joylashgan yerlarning meliorativ holati yomonlashganligi bunga misol bo’la oladi.
Ana shu maydonlarda vertikal zovurlar qurish yo’li bilan mazkur yerlarning holatini
anchagina yaxshilashga erishildi. 
Suvning dimlanishi natijasida vodiydagi sizot suvlar sathi birdaniga emas, balki
dimlanish balandligiga, gruntlarning suv o’tkazuvchanligiga, ilgari daryoga oqib kelib
turgan sizot suv oqimi debitiga bog’liq ravishda asta – sekin ko’tarila boshlaydi (85 - 
rasm). GJ egri chizig’i sizot suvlarning dimlanishdan oldingi depressiya chizig’i BD
bilan tutashib, vodiy tomonga qarab harakatlanadigan GD ni hosil qilgan. 

---